Cmentarz Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich

Cmentarz Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich – wojenna nekropolia żołnierzy radzieckich poległych lub zmarłych w wyniku ran i chorób odniesionych w czasie II wojny światowej znajdująca się w Warszawie przy ul. Żwirki i Wigury 51.

Cmentarz Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich

Widok ogólny nekropolii z powietrza, od strony zachodniej
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Żwirki i Wigury 52
Typ cmentarza	wojenny
Stan cmentarza	nieczynny
Powierzchnia cmentarza	19,2 ha
Liczba pochówków	21 468
Liczba grobów	834
Data otwarcia	9 maja 1950
Architekt	Bohdan Lachert i Władysław Niemirski
Położenie na mapie Warszawy Cmentarz Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich
Położenie na mapie Polski Cmentarz Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Cmentarz Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich
52°12′09″N 20°59′12″E
Strona internetowa

Historia

Cmentarz został założony w latach 1949–1950, skrywa prochy 21 468^[1] żołnierzy radzieckich 1 Frontu Białoruskiego, którzy polegli w walkach o Warszawę w latach 1944–1945. Ich prochy zostały ekshumowane z cmentarzy lokalnych oraz tymczasowych i przeniesione tu po 1949 roku. Nekropolię zaprojektowali Bohdan Lachert (ogólne założenie) i Władysław Niemirski (zieleń), ma ona charakter rozległego parku z elementami mauzoleum o powierzchni 19,2 ha^[2]. Otwarto go w 5. rocznicę kapitulacji III Rzeszy, 9 maja 1950^[3].

Cmentarz był wielokrotnie dewastowany^[4][5].

Architektura

Uroczystość otwarcia mauzoleum 9 maja 1950 roku

Prochy żołnierzy pogrzebano w 834 mogiłach, z których 294 to groby indywidualne. Centralną część cmentarza stanowi szeroka aleja, która poprzez trzy tarasy prowadzi do 21-metrowego^[6] granitowego obelisku. Napis na obelisku głosił: Ku wiecznej chwale bohaterskich żołnierzy niezwyciężonej Armii radzieckiej, poległych w bojach z hitlerowskim najeźdźcą o wyzwolenie Polski i naszej stolicy Warszawy. Od ok. 2015 roku zmieniony napis głosi: Pamięci żołnierzy Armii Radzieckiej poległych o wyzwolenie Polski spod okupacji niemieckiej w latach 1944 – 1945^[7].

Po obu stronach obelisku znajdują się monumentalne rzeźby żołnierzy Armii Czerwonej dłuta Jerzego Jarnuszkiewicza (Bohaterstwo) i Stanisława Lisowskiego (Ofiarność). Cmentarz otacza artystycznie skomponowana zieleń, dzieło Władysława Niemirskiego.

Pogrzebani żołnierze byli zgrupowani w następujących formacjach 1 Frontu Białoruskiego:

• 8 Gwardyjskiej Armii
• 28, 47, 48, 65, 69, 70 Armii
• 2 Armii Pancernej Grupy Kawalerii Zmechanizowanej
• 6 i 16 Armii Lotniczej
• 46 Korpusu Strzeleckiego
• 2 i 7 Korpusu Kawalerii
• 1 Gwardyjskiego Korpusu Pancernego

Galeria

• 
  Granitowy obelisk (2022)
• 
  Rzeźby z tablicami w języku rosyjskim od strony ul. Żwirki i Wigury (2023)
• 
  Rzeźby z tablicami w języku polskim od strony ul. Żwirki i Wigury (2023)
• 
  Tablica poświęcona poległym w języku polskim i rosyjskim
• 
  Jedna z kwater zbiorowych z 29 poległymi żołnierzami (2013)
• 
  Kwatery poległych (2007)

Przypisy

1. Mórawski podaje liczbę pochowanych jako 21 668.
2. Mórawski podaje powierzchnię jako 19 ha.
3. Dobrosław Kobielski, Józef Zięba: Kronika lat 1944–1986 [w:] Kalendarz Warszawski'88. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 20. ISBN 83-03-01684-9.
4. Zdewastowali największy cmentarz żołnierzy radzieckich. Swastyka i dwie czerwone stopy. metrowarszawa.gazeta.pl, 22 marca 2017. [dostęp 2017-10-14].
5. Zdewastowany cmentarz. „Gazeta Stołeczna”, s. 2, 19 września 2017.
6. Mórawski podaje wysokość obelisku jako 35 metrów.
7. Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich – tylko wiatr pamięta o poległych, [w:] Warszawa w pigułce

Bibliografia

• Karol Mórawski: Warszawskie cmentarze. Przewodnik historyczny. Warszawa: PTTK "Kraj", 1991, s. 162-163. ISBN 83-7005-333-5.

Linki zewnętrzne

• Nekropolia na stronach Urzędu m.st. Warszawy
• Cmentarz na portalu sztuka.net