Loading AI tools
gatunek grzybów z rodziny szczeciniakowatych Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Błyskoporek podkorowy (Inonotus obliquus (Ach. ex Pers.) Pilát) – gatunek grzybów z rodziny szczeciniakowatych (Hymenochaetaceae)[1].
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Klasa | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
błyskoporek podkorowy |
Nazwa systematyczna | |
Inonotus obliquus (Ach. ex Pers.) Pilát Atlas Champ. l’Europe, III, Polyporaceae (Praha) 1: 572 (1942) |
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Inonotus, Hymenochaetaceae, Hymenochaetales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozowali w 1801 r. Erik Acharius i Christiaan Hendrik Persoon nadając mu nazwę Boletus obliquus. Później zaliczany był do różnych innych rodzajów. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1942 r. Albert Pilát, przenosząc go do rodzaju Inonotus[1].
Niektóre synonimy nazwy naukowej:
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako huba ukośna, huba skośnorurkowa, czarna huba, włóknouszek ukośny, błyskoporek ukośny[3].
Wytwarza dwa rodzaje owocników: formę bezpłciową i płciową. Owocnik bezpłciowy ma postać wieloletniej, guzowatej, brodawkowatej, spękanej narośli bokiem przyrośniętej do drzewa. Jest z nim bardzo silnie zrośnięta. Narośl ma nieregularne kształty i może osiągać średnicę nawet do 50 cm. Często pień drzewa w sąsiedztwie narośli ulega zgrubieniu. Zewnętrzna warstwa owocnika jest wyschnięta, twarda, łupliwa, zwęglona i podobna do żużlu. Powierzchnia matowa, o barwie czarnobrunatnej lub czarnogranatowej, w świeżych pęknięciach z rudobrązowym odcieniem. W pęknięciach tych wytwarzane są bezpłciowo chlamydospory, za pomocą których grzyb rozprzestrzenia się do czasu obumarcia żywiciela. Pełnią też one rolę przetrwalników[4].
Po obumarciu drzewa grzyb wytwarza drugą formę owocnika, owocnik płciowy, który produkuje zarodniki płciowe – bazydiospory. Owocnik ten jest jednak trudny do zaobserwowania, gdyż rozwija się pod korą drzewa lub między warstwami drewna. Jest jednoroczny, płaski, rozpostarty (resupinatowy). Wyrasta w sąsiedztwie narośli, ma grubość 5–10 mm, szerokość do kilkudziesięciu centymetrów i pokrywa pień na długości do kilku metrów. Początkowo jest miękki, o konsystencji mięsisto-skórzastej, potem coraz twardszy – korkowaty i kruchy. Na jego zgrubiałym brzegu znajdują się skupiska grzybni, które podważają korę drzewa, umożliwiając wzrost owocnika. Początkowo skupiska te są białe i cienkie, potem ciemne i grubiejące. Owocnik płciowy doprowadza do rozszczepienia pnia, co umożliwia wydostanie się bazydiospor przez powstałe szczeliny[4].
W grzybni owocnika bezpłciowego występują proste, grubościenne, czerwonobrązowe i szydlasto zakończone szczecinki o rozmiarach 50–100 × 5–10 μm. Chlamydospory są 1,2 lub 4-komórkowe, mają owalny kształt i rozmiar 7–10 × 3,5–5,5 μm, gładką powierzchnię i oliwkowobrązowa barwę. U owocnika płciowego niemal całą jego grubość zajmuje hymenofor rurkowy tworzący jedna tylko warstwę. Jego rurki o długości do 10 mm są ułożone skośnie do powierzchni podłoża. Mają średnicę 0,1–0,3 mm, okrągłe lub owalne pory pokryte białawym lub szarawym nalotem. W hymenium występują grubościenne, nabrzmiałe, proste i ostro zakończone szczecinki o ciemnobrązowej barwie i rozmiarach 45 × 100 μm. Bazydiospory wąsko-elipsoidalne, bezbarwne, gładkie, o rozmiarach 8–10 × 5–7,5 μm[4].
Notowany jest na całej półkuli północnej[5]. W piśmiennictwie naukowym podano wiele jego stanowisk na terenie Polski, ale jest rzadki[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[6]. W Polsce podlega częściowej ochronie gatunkowej[7].
Występuje w różnego typu lasach, rzadziej w parkach[3]. Rozwija się na pniach drzew liściastych, głównie na brzozie brodawkowatej i topoli osice, ale notowano go także na klonach, olchach, grabach, bukach, jarzębach, i wiązach. W Polsce występuje głównie na brzozach[4].
Grzyb pasożytniczy powodujący intensywną białą zgniliznę drewna. Rozwija się przez wiele lat i zwykle powoduje obumarcie drzewa. Do drzewa wnika przez rany. Ochrona polega na zabezpieczaniu ran środkami grzybobójczymi i opryskiwaniu drzew po cięciach pielęgnacyjnych oraz usuwaniu zaatakowanych przez błyskoporka podkorowego gałęzi lub całych drzew[4].
Grzyb leczniczy. Ma własności przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, immunomodulacyjne i hepatoprotekcyjne[8]. Jego lecznicze własności znano już co najmniej od XVI wieku. Według podań wyleczono nim z raka wargi ruskiego księcia Włodzimierza Monomacha. W latach 50. XX w Rosji wprowadzono do leczenia sporządzone z błyskoporka preparaty o handlowej nazwie Befungin, Binczaga (Bin-Czaga), Binan -8[9]. Według listy FAO w Kanadzie i Rosji jest zaliczany do grzybów użytecznych mających zastosowanie w medycynie[10].
W medycynie ludowej w Europie Wschodniej z bezpłciowych owocników wykonuje się napar poprawiający samopoczucie, wykazujący działanie przeciwzapalne i leczący dolegliwości żołądkowe. W niektórych krajach wytwarza się z jego owocników wyciąg o leczniczym działaniu. M.in. reguluje on metabolizm i ciśnienie krwi oraz zwiększa odporność organizmu[4]. Preparat ten ma handlową nazwę chaga[11]. Potwierdzono skuteczność wyciągu z błyskoporka podkorowego w leczeniu HIV-1 i wrzodów żołądka, oraz jego cytostatyczne działanie przeciwko niektórym nowotworom[12].
Ze względu na swoją strukturę zapalony błyskoporek podkorowy potrafi tlić się i żarzyć przez kilka godzin. Z tego powodu dawne ludy północnych rejonów Eurazji oraz Ameryki Północnej, które nie znały jeszcze sztuki rozniecania ognia, używały go do przenoszenia ognia[13]. Użytek ten przetrwał w tradycji Potawatomi (dosł. „Strażnicy Ognia”), w których języku gatunek nazywa się shkitagen[14]. \.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.