Akademia Mohylańska w Kijowie

Akademia Mohylańska – szkoła wyższa^[1] utworzona w 1658 w Kijowie w wykonaniu postanowień unii hadziackiej, z przekształcenia prawosławnego Kolegium Kijowsko-Mohylańskiego, założonego w 1632 przez metropolitę kijowskiego Piotra Mohyłę. Akademia istniała do 1817 r.

Akademia w Kijowie została powołana i zorganizowana jako kolegium prawosławne według wzorów kolegiów jezuickich przez metropolitę Piotra Mohyłę - reformatora organizacji Cerkwi w Rzeczypospolitej^[2]. Mohyła przez wiele lat starał się bezskutecznie o przyznanie utworzonej przez niego uczelni statusu akademii^[3]. Zorganizowanie szkoły prawosławnej według wzorców katolickich wywołało żywą dyskusję wśród prawosławnych Rzeczypospolitej; krytycy Piotra Mohyły przekonywali, że absolwenci placówki odchodzą od swojego wyznania^[4]. Unia hadziacka przewidywała powołanie w utworzonym Księstwie Ruskim wyższej uczelni o statusie akademii, co spowodowało zmianę statusu prawnego już istniejącej uczelni prawosławnej, zrównując ją z Akademią Krakowską^[5]^{[uwaga 1]}. Po traktacie Grzymułtowskiego i trwałym przejęciu Kijowa przez Carstwo Rosyjskie status uczelni potwierdzono gramotami Piotra I w 1694 i 1701^[4].

W Akademii Mohylańskiej kształciła się polityczna i duchowna elita ruska. Autorytet i poziom kształcenia ściągał do uczelni także wielu cudzoziemców prawosławnych, zwłaszcza Rosjan, Wołochów i Mołdawian. Językami wykładowymi Akademii były: łacina, polski i ruski, od połowy XVIII wzrastało znaczenie rosyjskiego.

Studentami Akademii byli m.in. Symeon Połocki (ruski i rosyjski pisarz), Dymitr z Rostowa (święty prawosławny, teolog, biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego), Stefan (Jaworski) (biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, długoletni locum tenens patriarchatu moskiewskiego^[6]), Filoteusz (Leszczyński) (biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, święty prawosławny)^[7], Iwan Mazepa (hetman Lewobrzeżnej Ukrainy)^[8], Filip Orlik (hetman na uchodźstwie)^[9], Samuel Wełyczko^[10], (sekretarz Iwana Mazepy i kronikarz), Teofan Prokopowicz (prawosławny arcybiskup i wysoki urzędnik Imperium Rosyjskiego), Michaił Łomonosow (rosyjski uczony i poeta), Piotr Prokopowicz (ukraiński pszczelarz), Hryhorij Skoworoda (ukraiński^[11]^[12]^[13]^{[uwaga 2]} poeta liryczny, filozof i kompozytor).

Decyzją Świętego Synodu – organu zarządzającego Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej Akademia została zamknięta w 1817, a w jej murach otwarto Kijowską Akademię Duchowną.

[U 1]
Unia hadziacka przewidywała również powołanie drugiej ruskiej akademii, co wobec wydarzeń politycznych doby Ruiny nie nastąpiło. Por. Aleksander Walerian Jabłonowski, Akademia Kijowsko-Mohilańska.. s.135.
[U 2]
Rzadziej twórcy przypisywana jest narodowość rosyjska, np. СКОВОРОДА, ГРИГОРИЙ САВВИЧ

[1]
„W 1632 r. rozpoczęło swoją niemal trzechsetletnią historię słynne Kolegium Kijowsko-Mohylańskie, nazywane przez współczesnych akademią, choć formalnego królewskiego przywileju prowadzenia szkoły kształcącej na poziomie wyższym metropolita za swego życia nie uzyskał (po raz pierwszy został on nadany w akcie unii hadziackiej w 1658 r., a następnie potwierdzony gramotami Piotra I w 1694 i 1701 r.)” Natalia Jakowenko, Historia Ukrainy do 1795 roku, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9 s. 292.
[2]
Aleksander Walerian Jabłonowski, Akademia Kijowsko-Mohilańska: Zarys historyczny na tle rozwoju ogólnego cywilizacji zachodniej na Rusi, Lwów, 1899-1900 s. 88-100.
[3]
Aleksander Walerian Jabłonowski, Akademia Kijowsko-Mohilańska..s.88-94.
[4]
Natalia Jakowenko: Historia Ukrainy do 1795 roku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 291-292. ISBN 978-83-01-16763-9.
[5]
Aleksander Walerian Jabłonowski, Akademia Kijowsko-Mohilańska: Zarys historyczny na tle rozwoju ogólnego cywilizacji zachodniej na Rusi, Lwów, 1899-1900 s. 135-138.
[6]
Przed zniesieniem instytucji patriarchatu przez Piotra I
[7]
Филофей (Лещинский). [dostęp 2012-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-21)].
[8]
Uniwersytet Narodowy Akademia Kijowsko-Mohylańska-Historia Akademii. [dostęp 2018-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-04)].
[9]
Uniwersytet Narodowy Akademia Kijowsko-Mohylańska-Historia Akademii. ukma.edu.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-04)]., Natalia Jakowenko Historia Ukrainy do 1795 roku Wyd. II rozszerzone, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9 s. 437.
[10]
Natalia Jakowenko Historia Ukrainy do 1795 roku Wyd. II rozszerzone, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9 s. 437.
[11]
W. Serczyk, Historia Ukrainy, Wrocław 2001, ISBN 83-04-04530-3, s.163
[12]
Skoworoda Hryhorij, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2012-07-02].
[13]
Skoworoda Hryhorij na portalu wiedzy onet.pl

Києво-Могилянська академія w: w: Енциклопедія історії України: Т. 4. Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. – Київ 2007, Wyd. «Наукова думка». ISBN 966-00-0632-2 s. 183–186
Aleksander Walerian Jabłonowski, Akademia Kijowsko-Mohilańska: Zarys historyczny na tle rozwoju ogólnego cywilizacji zachodniej na Rusi, Lwów, 1899–1900
Natalia Jakowenko Historia Ukrainy do 1795 roku Wyd. II rozszerzone, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9
Ryszard Łużny, Pisarze kręgu Akademii Kijowsko-Mohylańskiej a literatura polska: Z dziejów związków kulturalnych polsko-wschodniosłowiańskich XVII–XVII wieku. Cracow, 1966
Michał Kozłowski, Akademia Mohylańska Akademia Mohylańska

[6] [U 1]
Unia hadziacka przewidywała również powołanie drugiej ruskiej akademii, co wobec wydarzeń politycznych doby Ruiny nie nastąpiło. Por. Aleksander Walerian Jabłonowski, Akademia Kijowsko-Mohilańska.. s.135.

[15] [U 2]
Rzadziej twórcy przypisywana jest narodowość rosyjska, np. СКОВОРОДА, ГРИГОРИЙ САВВИЧ

[1] [1]
„W 1632 r. rozpoczęło swoją niemal trzechsetletnią historię słynne Kolegium Kijowsko-Mohylańskie, nazywane przez współczesnych akademią, choć formalnego królewskiego przywileju prowadzenia szkoły kształcącej na poziomie wyższym metropolita za swego życia nie uzyskał (po raz pierwszy został on nadany w akcie unii hadziackiej w 1658 r., a następnie potwierdzony gramotami Piotra I w 1694 i 1701 r.)” Natalia Jakowenko, Historia Ukrainy do 1795 roku, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9 s. 292.

[2] [2]
Aleksander Walerian Jabłonowski, Akademia Kijowsko-Mohilańska: Zarys historyczny na tle rozwoju ogólnego cywilizacji zachodniej na Rusi, Lwów, 1899-1900 s. 88-100.

[3] [3]
Aleksander Walerian Jabłonowski, Akademia Kijowsko-Mohilańska..s.88-94.

[jak-4] [4]
Natalia Jakowenko: Historia Ukrainy do 1795 roku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 291-292. ISBN 978-83-01-16763-9.

[5] [5]
Aleksander Walerian Jabłonowski, Akademia Kijowsko-Mohilańska: Zarys historyczny na tle rozwoju ogólnego cywilizacji zachodniej na Rusi, Lwów, 1899-1900 s. 135-138.

[7] [6]
Przed zniesieniem instytucji patriarchatu przez Piotra I

[8] [7]
Филофей (Лещинский). [dostęp 2012-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-21)].

[9] [8]
Uniwersytet Narodowy Akademia Kijowsko-Mohylańska-Historia Akademii. [dostęp 2018-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-04)].

[10] [9]
Uniwersytet Narodowy Akademia Kijowsko-Mohylańska-Historia Akademii. ukma.edu.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-04)]., Natalia Jakowenko Historia Ukrainy do 1795 roku Wyd. II rozszerzone, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9 s. 437.

[11] [10]
Natalia Jakowenko Historia Ukrainy do 1795 roku Wyd. II rozszerzone, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9 s. 437.

[12] [11]
W. Serczyk, Historia Ukrainy, Wrocław 2001, ISBN 83-04-04530-3, s.163

[13] [12]
Skoworoda Hryhorij, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2012-07-02].

[14] [13]
Skoworoda Hryhorij na portalu wiedzy onet.pl

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[uwaga 1]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[uwaga 2]

Wikiwand in your browser!

Akademia Mohylańska w Kijowie

Wikiwand in your browser!

Zobacz też

Uwagi

Przypisy

Bibliografia, literatura, linki