Ćitta (pali Czitta, sanskryt trl. ćitta) – kategoria ontologiczna w religiach dharmicznych tłumaczona zależnie od tradycji jako umysł wyższy lub niższy umysł.

Hinduizm

  • Ćitta indywidualna (wjasti ćitta, przynależąca do dźiwy) pojmowana jest jako nieskończenie mała część ćitty kosmicznej (samaszti ćitty, powstałej z czystej mahat sattwy – części sattwicznej mahat tattwy).

Ćitta w filozofii indyjskiej to cześć antahkarany, magazyn samskar (impresji, źródło świadomości, siedziba duszy jednostki).

  • Bóstwem ćitty jest Naraga[1].
  • W jodze klasycznej ćitta rozumiana jest jako podmiot w procesach poznania i utożsamiana z empirycznym ja jednostki, empiryczną świadomością[2].
  • Swami Muktananda Paramahansa podaje iż w procesie rozwoju, ćitta osiąga poziom określany terminem ćajtanja (czysta świadomość)[3].
  • Śri Anirwan objaśnia ćittę, jako naszą jednostkową świadomość empiryczną a jej płaszczyznę określa terminem ćittabhumi.[4]

Zobacz też

Buddyzm

Ćitta czasem tłumaczone jest jako Umysł. To podstawowy termin w buddyzmie mahajany, nie posiada on dosłownego odpowiednika w zachodnich językach.

  • Pisany małą literą (ćitta, umysł) oznacza różnicujący intelekt (manas).
  • Pisany dużą literą (Citta, Umysł), termin doktryny czittamatra. Oznacza „samoświadomy i samorozświetlający się Umysł wolny od dualizmu doświadczenia i doświadczającego”, potocznie zwany naturą umysłu i zarazem naturą rzeczywistości. Poczucie „dualizmu subiekt-obiekt” stwarzają przykrywające tę naturę, zgromadzone indywidualnie zgodnie z prawem przyczynowo-skutkowym karma, nawykowe skłonności i splamienia. To zgrubne poziomy świadomości, które zanikają całkowicie w czasie procesu śmierci. Jednak dalej „reinkarnują” się te najsubtelniejsze, umożliwiając w bardo, jak i w kolejnym odrodzeniu powrót do nawykowych sił. Teksty buddyjskie przyrównują zgrubne poziomy świadomości do fal oceanu, najsubtelniejsze do głębin a „samoświadomy i samorozświetlający się Umysł wolny od dualizmu doświadczenia i doświadczającego” do wody oceanu. Pojedyncze fale pojawiają się i znikają, niekiedy uchodząc w głębiny, a niekiedy można je wyodrębnić (śmierć, bardo i kolejne odrodzenie), ale przez cały czas pozostają częścią wody oceanu.

Zobacz też

Przypisy

Wikiwand in your browser!

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.

Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.