ਲੋਕ ਸਭਾ ਦਾ ਉਪ ਸਪੀਕਰ

ਲੋਕ ਸਭਾ ਦਾ ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਸਦ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਸਦਨ, ਲੋਕ ਸਭਾ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਵਿਧਾਨਕਾਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹੈ। ਉਹ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਸਪੀਕਰ ਦੀ ਮੌਤ ਜਾਂ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਛੁੱਟੀ ਜਾਂ ਗੈਰਹਾਜ਼ਰੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਦੁਆਰਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।^[1]

ਲੋਕ ਸਭਾ ਦਾ ਉਪ ਸਪੀਕਰ
ਹੁਣ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇੇ ਖਾਲੀ 23 ਜੂਨ 2019 ਤੋਂ
ਰੁਤਬਾ	ਉਪ ਸਭਾਪਤੀ
ਮੈਂਬਰ	ਲੋਕ ਸਭਾ
ਉੱਤਰਦਈ	ਲੋਕ ਸਭਾ ਦਾ ਸਪੀਕਰ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਦ
ਨਿਯੁਕਤੀ ਕਰਤਾ	ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ
ਨਿਰਮਾਣ	30 ਮਈ 1952; 72 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ (1952-05-30)
ਪਹਿਲਾ ਅਹੁਦੇਦਾਰ	ਐਮ.ਏ. ਆਈਨਗਰ

ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ ਦੀ ਚੋਣ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਮਿਆਦ ਲਈ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਜਾਂ ਤਾਂ ਉਹ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਨਹੀਂ ਬਣਦੇ ਜਾਂ ਅਸਤੀਫਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਹੁਮਤ ਦੁਆਰਾ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਗਏ ਮਤੇ ਦੁਆਰਾ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਹਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।^[2] ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਬਹੁਮਤ ਵਿੱਚ, ਖਾਲੀ ਅਸਾਮੀਆਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਹੁਮਤ 50% ਜਾਂ ਸਦਨ ਦੀ ਕੁੱਲ ਤਾਕਤ ਦਾ 50% ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਲਈ ਜਵਾਬਦੇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਹੁਮਤ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਖਾਤਮਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਸਲ ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ ਹਾਲਾਂਕਿ ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਪੱਖ ਰਹਿਣਾ ਪਵੇਗਾ।

ਭਾਰਤੀ ਗਣਰਾਜ ਲਈ ਸੰਸਦੀ ਸੰਮੇਲਨ ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ ਨੂੰ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਬੈਂਚਾਂ ਤੋਂ ਆਉਣ ਲਈ ਹੈ। ਮਾਰਚ 2021 ਤੱਕ, ਗਣਤੰਤਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਲੱਖਣ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਲੋਕ ਸਭਾ ਇੱਕ ਖਾਲੀ ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ ਸੀਟ ਦੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।^[3]

ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਉਪ ਸਪੀਕਰ

ਨੰ:	ਤਸਵੀਰ	ਨਾਮ (ਜਨਮ-ਮੌਤ)	ਕਾਰਜਕਾਲ[4]			ਲੋਕ ਸਭਾ	ਪਾਰਟੀ
			ਕਦੋਂ ਤੋਂ	ਕਦੋਂ ਤੱਕ	ਸਮਾਂ
1		ਐਮ.ਏ. ਆਈਨਗਰ (1891–1978)	30 ਮਈ 1952	7 ਮਾਰਚ 1956	3 ਸਾਲ, 282 ਦਿਨ	ਪਹਿਲੀ	ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ
2		ਹੁਕਮ ਸਿੰਘ (ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ) (1895–1983)	20 ਮਾਰਚ 1956	4 ਅਪ੍ਰੈਲ 1957	5 ਸਾਲ, 333 ਦਿਨ
			17 ਮਈ 1957	31 ਮਾਰਚ 1962		ਦੂਜੀ
3		ਐੱਸ. ਵੀ. ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਮੂਰਤੀ (1902–1968)	23 ਅਪ੍ਰੈਲ 1962	3 ਮਾਰਚ 1967	4 ਸਾਲ, 314 ਦਿਨ	ਤੀਜੀ
4		ਆਰ. ਕੇ. ਖਾਦਿਲਕਰ (1905–1979)	28 ਮਾਰਚ 1967	1 ਨਵੰਬਰ 1969	2 ਸਾਲ, 218 ਦਿਨ	ਚੌਥੀ
5		ਜੀ. ਜੀ. ਸਵੈੱਲ (1923–1999)	9 ਦਸੰਬਰ 1969	27 ਦਸੰਬਰ 1970	6 ਸਾਲ, 315 ਦਿਨ		ਆਲ ਪਾਰਟੀ ਹਿੱਲ ਲੀਡਰ ਕਾਨਫਰੈਂਸ
			27 ਮਾਰਚ 1971	18 ਜਨਵਰੀ 1977		5ਵੀਂ
6		ਗੋੜੇ ਮੁਰਾਹਰੀ (1926–1982)	1 ਅਪ੍ਰੈਲ 1977	22 ਅਗਸਤ 1979	2 ਸਾਲ, 143 ਦਿਨ	6ਵੀਂ	ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ
7		ਜੀ. ਲਕਸ਼ਮਨ (1924–2001)	1 ਦਸੰਬਰ 1980	31 ਦਸੰਬਰ 1984	4 ਸਾਲ, 30 ਦਿਨ	7ਵੀਂ	ਦ੍ਰਾਵਿੜ ਮੁਨੇਤਰ ਕਜਾਖਮ
8		ਐੱਮ. ਥੰਬੀਦੁਰਾਈ (1947–)	22 ਜਨਵਰੀ 1985	27 ਨਵੰਬਰ 1989	4 ਸਾਲ, 309 ਦਿਨ	8ਵੀਂ	ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਅੰਨਾ ਦ੍ਰਾਵਿੜ ਮੁਨੇਤਰ ਕਜਾਖਮ
9		ਸ਼ਿਵਰਾਜ ਪਾਟਿਲ (1935–)	19 ਮਾਰਚ 1990	13 ਮਾਰਚ 1991	359 ਦਿਨ	9ਵੀਂ	ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ (ਇੰਦਰਾ)
10		ਐੱਸ. ਮਲਿਕਾਅਰਜੁਨਾਯਾ (1931–2014)	13 ਅਗਸਤ 1991	10 ਮਈ 1996	4 ਸਾਲ, 271 ਦਿਨ	10ਵੀਂ	ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ
11		ਸੂਰਜ ਭਾਣ (1928–2006)	12 ਜੁਲਾਈ 1996	4 ਦਸੰਬਰ 1997	1 ਸਾਲ, 145 ਦਿਨ	11ਵੀਂ
12		ਪੀ. ਐੱਮ. ਸੱਯੀਦ (1941–2005)	17 ਦਸੰਬਰ 1998	26 ਅਪ੍ਰੈਲ 1999	4 ਸਾਲ, 232 ਦਿਨ	12ਵੀਂ	ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ
			27 ਅਕਤੂਬਰ 1999	6 ਫਰਵਰੀ 2004		13ਵੀਂ
13		ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ (1937–)	9 ਜੂਨ 2004	18 ਮਈ 2009	4 ਸਾਲ, 343 ਦਿਨ	14ਵੀਂ	ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ
14		ਕਰੀਆ ਮੁੰਡਾ (1936–)	3 ਜੂਨ 2009	18 ਮਈ 2014	4 ਸਾਲ, 349 ਦਿਨ	15ਵੀਂ	ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ
(8)		ਐੱਮ. ਥੰਬੀਦੁਰਾਈ (1947–)	13 ਅਗਸਤ 2014[§]	25 ਮਈ 2019	4 ਸਾਲ, 285 ਦਿਨ	16ਵੀਂ	ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਅੰਨਾ ਦ੍ਰਾਵਿੜ ਮੁਨੇਤਰ ਕਜਾਖਮ
ਖ਼ਾਲੀ (23 ਜੂਨ 2019 ਤੋਂ)

ਹਵਾਲੇ

1. "J. Jayalalithaa's partyman M. Thambidurai is unanimous choice for Deputy Speaker".
2. Deogaonkar, S. G. (1997). Parliamentary System in India. New Delhi: Concept Publishing. pp. 48–9. ISBN 81-7022-651-1.
3. "Convention of electing the Deputy Speaker from the Opposition should be upheld". The Hindu (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 14 September 2020. Retrieved 2021-03-12.
4. The ordinal number of the term being served by the person specified in the row in the corresponding period