From Wikipedia, the free encyclopedia
ਮੂੰਗਫਲੀ ਪੰਜਾਬ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਫਸਲ ਹੈ। ਇਹ ਰੇਤਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫਸਲ ਸ਼ਾਇਦ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੈਰਾਗੁਏ ਦੇਸ ਦੀਆਂ ਵਾਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।[2] ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹਰੇ ਇਨਕਲਾਬ (1966) ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜੀਰੀ ਦੀ ਫਸਲ ਜਿਆਦਾ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਸਾਰਾ ਇਲਾਕਾ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਵਾਲਾ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਉਪਜ ਘਟ ਹੋ ਗਈ। ਮੂੰਗਫਲੀ ਦਾ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਸਿਹਤ ਲਈ ਕਾਫੀ ਗੁਣਕਾਰੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[3][4] ਮੂੰਗਫਲੀ ਇੱਕ ਫ਼ਲੀਦਾਰ ਪੌਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਮੀਟ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 1.3 ਗੁਣਾ ਅਤੇ ਅੰਡਿਆਂ ਤੋਂ 2.5 ਗੁਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 100 ਗ੍ਰਾਮ ਕੱਚੀ ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਵਿੱਚ 1 ਲੀਟਰ ਦੁੱਧ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 250 ਗ੍ਰਾਮ ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਵਿੱਚ ਜਿੰਨੇ ਖਣਿਜ ਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇੰਨੇ 250 ਗ੍ਰਾਮ ਮਾਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਮੱਖਣ ਵੀ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਵਿੱਚ ਗਾੜੇ ਐਂਟੀਆਕਸੀਡੈਂਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਬਾਲਣ ’ਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। 100 ਗ੍ਰਾਮ ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਵਿੱਚ 567 ਕੈਲੋਰੀ ਅਤੇ 25.80 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਮੂੰਗਫਲੀ | |
---|---|
Scientific classification | |
Kingdom: | |
(unranked): | ਐਨਜੀਓਸਪਰਮ |
(unranked): | ਯੁਡੀਕੋਟਸ |
(unranked): | ਰੋਡਿਸ |
Order: | ਫੈਬਲਸ |
Family: | ਫਲੀਦਾਰ |
Subfamily: | ਫੈਬੋਡੀਆਈ |
Tribe: | ਦਲਬੁਰਜੀਆਈ |
Genus: | ਅਰੇਚੀਸ |
Species: | A. hypogaea |
Binomial name | |
Arachis hypogaea L. | |
subspecies and varieties | |
| |
Synonyms[1] | |
|
ਮੂੰਗਫਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਅੰਦਰ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਇਕ ਕਿਸਮ ਦੀ ਫਲੀਦਾਰ ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹੈ। ਫਲੀ ਵਿਚੋਂ ਗਿਰੀ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ। ਗਿਰੀ ਵਿਚੋਂ ਤੇਲ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਿਰੀ ਖਾਧੀ ਵੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਗਿਰੀ ਨੂੰ ਗਰੀਬਾਂ ਦਾ ਬਾਦਾਮ ਕਰ ਕੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਿਰੀ ਵਿਚ ਉਹ ਸਾਰੇ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਬਾਦਾਮ ਦੀ ਗਿਰੀ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਤੋਂ ਕੋਈ 60 ਕੁ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮੂੰਗਫਲੀ ਬਹੁਤੇ ਜਿਮੀਂਦਾਰ ਬੀਜਦੇ ਸਨ। ਰੇਤਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਬੀਜੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਹੀ ਪਲ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਮਾਰੂ ਫ਼ਸਲ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਮੂੰਗਫਲੀ ਦਾ ਭੋਹ ਊਠਾਂ ਤੇ ਬਲਦਾਂ ਦਾ ਮਨ-ਭਾਉਂਦਾ ਚਾਰਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਮੂੰਗਫਲੀ ਨੂੰ ਸਲੰਘਾਂ ਨਾਲ ਕੁੱਟ ਕੇ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਹੁਣ ਸਾਰੀ ਖੇਤੀ ਵਪਾਰਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੂੰਗਫਲੀ ਬੀਜਣਾ ਹੁਣ ਲਾਹੇਵੰਦ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਇਕੋ ਇਕ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲ ਹੁਣ ਜੀਰੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮੂੰਗਫਲੀ ਹੁਣ ਨਾ ਮਾਤਰ ਹੀ ਬੀਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[5]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.