ਕੱਚਾ ਤੇਲ

ਕੱਚਾ ਤੇਲ ਜਾਂ ਖਣਿਜ ਤੇਲ ਜਾਂ ਪਟਰੋਲੀਅਮ (English: Petroleum; ਲਾਤੀਨੀ ਤੋਂ^[1][2][3]) ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ, ਪੀਲ਼ੇ ਤੋਂ ਕਾਲ਼ੇ ਰੰਗ ਦਾ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਧਰਤੀ ਦੇ ਤਲ ਹੇਠਲੀਆਂ ਭੂ-ਗਰਭੀ ਬਣਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਹਨੂੰ ਸੋਧ ਕੇ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬਾਲਣ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਨਾਨਾ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਅਣਵੀ ਭਾਰਾਂ ਵਾਲ਼ੇ ਹਾਈਡਰੋਕਾਰਬਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਾਰਬਨੀ ਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।^[4] ਕੱਚਾ ਤੇਲ ਨਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਜ਼ਮੀਨਦੋਜ਼ ਤੇਲ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਸੋਧੇ ਹੋਏ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੀਆਂ ਪੈਦਾਇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਵੀ। ਕੱਚਾ ਤੇਲ ਇੱਕ ਪਥਰਾਟੀ ਬਾਲਣ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਉਦੋਂ ਬਣਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਜ਼ੂਪਲੈਂਕਟਨ ਅਤੇ ਉੱਲੀ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਗਾਦਲੇ ਪੱਥਰਾਂ ਹੇਠ ਦੱਬੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫੇਰ ਡਾਢਾ ਤਾਪ ਅਤੇ ਦਬਾਅ ਝੱਲਦੀ ਹੈ।

ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਤੇਲ ਭੰਡਾਰ, 2013। ਗ਼ੌਰ ਕਰੋ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਭਾਰਾ ਤੇਲ ਅਤੇ ਲੁੱਕ ਰੇਤੇ ਵਰਗੇ ਗ਼ੈਰ-ਰਵਾਇਤੀ ਭੰਡਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਲਬੌਕ, ਟੈਕਸਸ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਪੰਪਜੈੱਕ ਤੇਲ ਦੇ ਖੂਹ 'ਚੋਂ ਤੇਲ ਕੱਢਦਾ ਹੋਇਆ

ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਵਰਗੇ ਪਥਰਾਟੀ ਬਾਲਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਧਰਤੀ ਦੇ ਜੀਵ-ਮੰਡਲ ਉੱਤੇ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਦੂਸ਼ਕ ਤੱਤ ਅਤੇ ਗੈਸਾਂ ਛੱਡਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੇਲ ਡੁੱਲ੍ਹਣ ਵਰਗੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨਾਲ਼ ਪਰਿਆਵਰਨ ਨੂੰ ਹਾਨੀ ਪੁੱਜਦੀ ਹੈ।

ਬਣਤਰ

ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਤੇਲ ਗ਼ੈਰ-ਰਵਾਇਤੀ ਹਨ।^[5]

ਭਾਰ ਪੱਖੋਂ ਬਣਤਰ

ਤੱਤ	ਫ਼ੀਸਦੀ ਦੀ ਵਿੱਥ
ਕਾਰਬਨ	83 ਤੋਂ 85%
ਹਾਈਡਰੋਜਨ	10 ਤੋਂ 14%
ਨਾਈਟਰੋਜਨ	0.1 ਤੋਂ 2%
ਆਕਸੀਜਨ	0.05 ਤੋਂ 1.5%
ਗੰਧਕ	0.05 ਤੋਂ 6.0%
ਧਾਤਾਂ	< 0.1%

ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਹਾਈਡਰੋਕਾਰਬਨ ਅਣੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਫ਼ੀਸਦੀ ਬਦਲਵੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਤੇਲ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।^[6]

ਭਾਰ ਪੱਖੋਂ ਬਣਤਰ

ਹਾਈਡਰੋਕਾਰਬਨ	ਔਸਤ	ਵਿੱਥ
ਅਲਕੇਨਾਂ (ਪੈਰਾਫ਼ਿਨ)	30%	15 ਤੋਂ 60%
ਨੈਪਥਲੀਨ	49%	30 ਤੋਂ 60%
ਮਹਿਕਦਾਰ ਯੋਗ	15%	3 ਤੋਂ 30%
Asphaltics	6%	ਬਾਕੀ