![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Students_explore_hominid_evolution.jpg/640px-Students_explore_hominid_evolution.jpg&w=640&q=50)
ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਵਿਕਾਸ
From Wikipedia, the free encyclopedia
ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਵਿਕਾਸਵਾਦ ਦੀ ਉਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਆਧੁਨਿਕ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਉਤਪੰਨ ਹੋਣ ਵੱਲ ਤੁਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ - ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੀਨਸ ਹੋਮੋ ਦੇ ਵਿਕਾਸਵਾਦੀ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ - ਅਤੇ ਹੋਮੋ ਸੈਪੀਅਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਮੀਨਿਡ ਪਰਿਵਾਰ, ਮਾਨਵਹਾਰ ਬਾਂਦਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਅੱਡਰੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਦੋਪਾਇਆਪਣ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਰਗੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਵਿਕਾਸ ਹੋਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।[1]
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Students_explore_hominid_evolution.jpg/640px-Students_explore_hominid_evolution.jpg)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Akha_cropped.png/220px-Akha_cropped.png)
ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭੌਤਿਕ ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨ, ਪ੍ਰਾਈਮੇਟੌਲੋਜੀ, ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨ, ਪੇਲਿਆਨਟੌਲੋਜੀ, ਤੰਤੂ ਵਿਗਿਆਨ, ਈਥੋਲੋਜੀ, ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ, ਵਿਕਾਸਵਾਦੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ, ਭਰੂਣ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਜੈਨੇਟਿਕਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[2] ਜੈਨੇਟਿਕ ਅਧਿਐਨ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਪ੍ਰਾਈਮੇਟ ਹੋਰ ਥਣਧਾਰੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 8.5 ਕਰੋੜ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਮਗਰਲੇ ਕਰੇਟੇਸੀਅਸ ਪੀਰੀਅਡ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਪਥਰਾਟ ਲਗਭਗ 5.5 ਕਰੋੜ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪੈਲੀਓਸੀਨ ਪੀਰੀਅਡ ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ ਸਨ।[3]
ਹੋਮੀਨੋਈਡੀਆ (ਏਪਸ) ਸੁਪਰਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹੋਮੀਨੀਡਾਏ ਪਰਿਵਾਰ 15-20 ਲੱਖ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹਾਈਲੋਬੈਟਿਡਾਏ (ਗਿੱਬਨ) ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਿਆ; ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਮਹਾਨ ਏਪਸ (ਉਪ ਪਰਿਵਾਰ ਹੋਮੀਨਿਨਾਏ) 14 ਕਰੋੜ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਔਰੰਗੁਟਾਨਾਂ (ਪੌਂਗਿਨਾਏ) ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਿਆ; ਹੋਮੀਨਿਨੀ ਕਬੀਲੇ (ਮਾਨਵ, ਆਸਟਰਾਲੋਪਿਥੇਸਾਈਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਏ ਦੋਪਾਏ ਅਤੇ ਚਿੰਪਾਜ਼ੀ) 9 ਮਿਲੀਅਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ 8 ਮਿਲੀਅਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚਕਾਰ ਗੋਰੀਲਿਨੀ ਕਬੀਲਿਆਂ (ਗੋਰੀਲਿਆਂ) ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ ਸਨ; ਅਤੇ, ਆਪਣੀ ਵਾਰੀ, ਉਪਕਬੀਲੇ ਹੋਮੀਨੀਨਾ (ਮਨੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਦੋਪਾਏ ਪੂਰਵਜਾਂ) ਅਤੇ ਪਾਨੀਨਾ (ਚਿੰਪਸ) ਤੋਂ 7.5 ਮਿਲੀਅਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ 4 ਮਿਲੀਅਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੱਕ ਅਲੱਗ ਹੋ ਗਏ ਸੀ। [4]