ਨਕਸਲੀ-ਮਾਓਵਾਦੀ ਬਗਾਵਤ
From Wikipedia, the free encyclopedia
ਨਕਸਲੀ-ਮਾਓਵਾਦੀ ਵਿਦਰੋਹ ਨਕਸਲੀ ਜਾਂ ਮਾਓਵਾਦੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦਾ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਇੱਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੈ।[1] ਨਕਸਲੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਰੈੱਡ ਕੋਰੀਡੋਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਭੂਗੋਲਿਕ ਕਵਰੇਜ ਅਤੇ ਹਿੰਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਘਟਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ 2021 ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੰਡਕਾਰਣਿਆ-ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ-ਓਡੀਸ਼ਾ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਝਾਰਖੰਡ-ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ-ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਟ੍ਰਾਈ-ਜੰਕਸ਼ਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੋ ਕੋਲੇ-ਅਮੀਰ, ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ, ਜੰਗਲਾਂ ਵਾਲੇ ਪਹਾੜੀ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿਚਲੇ 10 ਰਾਜਾਂ ਦੇ 25 ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਥਾਨਾਂ ਅਤੇ 70 ਕੁੱਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ (2009 ਵਿੱਚ 180) ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਸੀ।[2] ਨਕਸਲਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਅਕਸਰ ਕਬਾਇਲੀ, ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਜ਼ਮੀਨੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਅਤੇ ਅਣਗੌਲੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਹੈ।[3]
ਨਕਸਲੀ-ਮਾਓਵਾਦੀ ਬਗਾਵਤ | |||||
---|---|---|---|---|---|
ਲਾਲ ਕੋਰੀਡੋਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ 2018 ਵਿੱਚ ਨਕਸਲੀ ਸਰਗਰਮ ਜ਼ੋਨ | |||||
| |||||
Belligerents | |||||
ਖੇਤਰੀ ਬਲ: (2011 ਤੱਕ)
|
ਸਹਿਯੋਗੀ:
| ||||
Commanders and leaders | |||||
ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਮੁਰਮੂ ਮਹਿੰਦਰ ਕਰਮਾ † (ਸਲਵਾ ਜੂਡਮ ਦਾ ਨੇਤਾ) ਬ੍ਰਹਮੇਸ਼ਵਰ ਸਿੰਘ † (ਰਣਵੀਰ ਸੇਨਾ ਦਾ ਨੇਤਾ) |
ਮੁਪੱਲਾ ਲਕਸ਼ਮਣ ਰਾਓ ਆਨੰਦ ਕੋਸਾ † ਅੰਕਿਤ ਪਾਂਡੇ ਕਿਸ਼ਨਜੀ † ਚਾਰੂ ਮਜ਼ੂਮਦਾਰ(ਕੈਦੀ) ਕਾਨੂੰ ਸਾਨਿਆਲ(ਕੈਦੀ) ਜੰਗਲ ਸੰਥਲ(ਕੈਦੀ) ਸਭਿਆਸਾਚੀ ਪਾਂਡਾ(ਕੈਦੀ) ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਬੋਸ(ਕੈਦੀ) ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਟੂਡੂ(ਕੈਦੀ) ਯਲਵਰਤੀ ਨਵੀਨ ਬਾਬੂ † ਨਰੇਂਦਰ ਅੱਕਾ † ਅਰੁਣ ਕੁਮਾਰ ਭੱਟਾਚਾਰਜੀ(ਕੈਦੀ) ਦਿਓ ਕੁਮਾਰ ਸਿੰਘ † ਮਿਲਿੰਦ ਤੇਲਤੁੰਬੜੇ † ਜਗਦੀਸ਼ ਮਹਿਤੋ † ਸੁਬਰਾਤਾ ਦੱਤਾ † ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ † ਅਨਿਲ ਭਰੂਆ † | ||||
Strength | |||||
ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ.ਐੱਫ਼.: 80,000 |
10,000–20,000 ਮੈਂਬਰ(2009–2010 ਅਨੁਮਾਨ) 10,000–40,000 ਰੈਗੂਲਰ ਅਤੇ 50,000–100,000 ਮਿਲੀਸ਼ੀਆ (2010 ਅਨੁਮਾਨ) 6,500–9,500 ਬਗਾਵਤੀ (2013 ਅਨੁਮਾਨ) | ||||
Casualties and losses | |||||
1997 ਤੋਂ: 2,277–3,440 ਮੌਤਾਂ | 1997 ਤੋਂ: 3,402–4,041 ਮੌਤਾਂ | ||||
1997 ਤੋਂ: 6,035–8,051 ਆਮ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ 1996–2018: 12,877–14,369 ਕੁੱਲ ਮੌਤਾਂ |
ਨਕਸਲੀ-ਮਾਓਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਵਿੰਗ ਨੂੰ ਪੀਪਲਜ਼ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਗੁਰੀਲਾ ਆਰਮੀ (PLGA) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 2013 ਵਿੱਚ 6,500 ਅਤੇ 9,500 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕਾਡਰ ਹੋਣ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੈ, ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਛੋਟੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਸਨ।[4] ਚਾਰੂ ਮਜੂਮਦਾਰ, ਕਾਨੂ ਸਾਨਿਆਲ ਅਤੇ ਜੰਗਲ ਸੰਥਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ 1967 ਦੇ ਨਕਸਲਬਾੜੀ ਵਿਦਰੋਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਗਾਵਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮੂਲ 1967 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ) ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਲੱਭਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ-ਲੈਨਿਨਵਾਦੀ) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ। ਪਾਰਟੀ ਅੰਦਰਲੀ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਚੁੱਕੇ ਗਏ ਜਵਾਬੀ ਉਪਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੀਪੀਆਈ (ਐਮਐਲ) ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਛੋਟੇ ਧੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੀ ਗਈ ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲਾਲ ਕੋਰੀਡੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਕਰਦੇ ਹਨ।[5]