ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ
From Wikipedia, the free encyclopedia
ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਆਸਤ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗੁਜਰਾਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ, ਪਰ ਸਿੱਧੇ ਸ਼ਾਸਨ ਵਾਲੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। 1947 ਦੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਵੰਡ ਵੇਲੇ, 562 ਰਿਆਸਤਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਵੇਂ ਡੋਮੀਨੀਅਨ ਜਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਵਿਕਲਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[1]
ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
Belligerents | |||||||
ਭਾਰਤ | ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਰਿਆਸਤ | ||||||
Commanders and leaders | |||||||
ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ | ਮੁਹੰਮਦ ਮਹਾਬਤ ਖਾਨ ਤੀਜਾ |
ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਦੇ ਨਵਾਬ, ਮੁਹੰਮਦ ਮਹਾਬਤ ਖ਼ਾਨ ਤੀਜਾ, ਇੱਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਜਿਸ ਦੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨੇ ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਉੱਤੇ ਲਗਭਗ ਦੋ ਸੌ ਸਾਲ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਰਾਜ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋਏ ਕਿਉਂਕਿ ਰਾਜ ਦੇ ਲਗਭਗ 80% ਲੋਕ ਹਿੰਦੂ ਸਨ। ਨਵਾਬ, ਲਾਰਡ ਮਾਊਂਟਬੈਟਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ 15 ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਡੋਮੀਨੀਅਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਸਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।[2] ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨਾਹ ਨੇ ਇੰਸਟਰੂਮੈਂਟ ਆਫ਼ ਐਕਸੀਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਉਡੀਕ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ 16 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਨਵਾਬ ਦੇ ਰਲੇਵੇਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ, ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ ਕਿ ਜਿਨਾਹ ਉਸ ਦੀ ਦਲੀਲ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦੇ, ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਦੇ ਰਲੇਵੇਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜਾਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਭਖਦੇ ਫਿਰਕੂ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਵਧਾ ਦੇਵੇਗਾ। ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਰਲੇਵੇਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਸਵੀਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਉਲਟਾਉਣ ਅਤੇ ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਇਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਸਮਾਂ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਖੇਤਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਬੰਬਈ ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵਾਬ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਤਣਾਅ ਵਧ ਰਿਹਾ ਸੀ। 25,000 - 30,000 ਸੌਰਾਸ਼ਟਰ ਅਤੇ ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਲੋਕ ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ, ਨਵਾਬ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਤੋਂ ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ। ਸਮਾਲਦਾਸ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਜਲਾਵਤਨ ਸਰਕਾਰ, ਆਰਜ਼ੀ ਹਕੂਮਤ (ਅਸਥਾਈ ਸਰਕਾਰ) ਬਣਾਈ। ਆਖਰਕਾਰ, ਪਟੇਲ ਨੇ ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਰਿਆਸਤਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ।[3] ਦਸੰਬਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਵਾਈ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 99.95% ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲੋਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ।[4][5][6]