ਕੀੜਿਆਂ ਦੀ ਰੋਕ ਥਾਮ
From Wikipedia, the free encyclopedia
ਪੈਸਟ ਨਿਯੰਤਰਣ ਜਾਂ ਕੀੜਿਆਂ ਦੀ ਰੋਕ ਥਾਮ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ: Pest control) ਕੀੜੇ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਉਸ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਦਾ ਨਿਯੰਤ੍ਰਨ ਜਾਂ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਹੈ, ਜੋ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਉਹ ਸਦੱਸ ਹੈ, ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਤੇ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੁਆਰਾ, ਕੀੜੇ ਦੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਾਤਮੇ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਤੱਕ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੀੜੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੇ ਉਪਾਅ ਇੱਕ ਇਕਤ੍ਰਿਤ ਕੀਟ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਰਣਨੀਤੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ, ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਰਸਾਇਣਕ ਅਤੇ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਿੱਟੀ ਵਾਹੁਣ ਅਤੇ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਘਟਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਹੋ ਸਕੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੀਮਤ ਕਰਨ ਦਾ ਆਧੁਨਿਕ ਰੁਝਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਦਿਆਂ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਣ 'ਤੇ ਹੀ ਲਾਗੂ ਕਰਕੇ, ਅਤੇ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕੀੜਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਰੋਧਕ ਹਨ। ਜਿਥੇ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ, ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਢੰਗ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕੀੜਿਆਂ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਢੁਕਵੇਂ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਜਾਂ ਪਰਜੀਵੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਚੂਹੇ, ਪੰਛੀ, ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਦੀ ਥਾਂ ਸਾਂਝੇ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਵਸਤਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਰਾਬ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੀੜਿਆਂ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ, ਖੁਰਦ-ਬੁਰਦ, ਹਟਾਉਣ ਜਾਂ ਰਸਾਇਣਕ ਤਰੀਕਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਿਕਲਪਿਕ ਤੌਰ ਤੇ, ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਸਬੰਦੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਸਮੇਤ ਵੱਖ ਵੱਖ ਢੰਗਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।