![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Bauhinia_variegata_flower.jpg/640px-Bauhinia_variegata_flower.jpg&w=640&q=50)
ਕਚਨਾਰ
From Wikipedia, the free encyclopedia
ਕਚਨਾਰ (ਹਿੰਦੀ:कचनार, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: कोविदार ਉਰਦੂ: کچنار) ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਫੁੱਲਾਂ ਵਾਲਾ ਰੁੱਖ ਹੈ। ਕਚਨਾਰ ਦੇ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੀ ਉੱਚਾਈ ਦੇ ਰੁੱਖ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਭਨੀ ਥਾਂਈਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ 20-40 ਫੁੱਟ (6-12 ਮੀ) ਲੰਮੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।[1] ਲੇਗਿਊਮਿਨੋਸੀ (Leguminosae) ਕੁਲ ਅਤੇ ਸੀਜਲਪਿਨਿਆਇਡੀ (Caesalpinioideae) ਉਪਕੁਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬੌਹੀਨੀਆ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਦੀ ਸਮਾਨ, ਪਰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਭਿੰਨ, ਦੋ ਰੁੱਖ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੌਹੀਨੀਆ ਵੈਰੀਗੇਟਾ (Bauhinia variegata) ਅਤੇ ਬੌਹੀਨੀਆ ਪਰਪਿਊਰੀਆ (Bauhinia purpurea) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਬੌਹੀਨੀਆ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਦੀਆਂ ਵਨਸਪਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੱਤਰ ਦਾ ਮੋਹਰਲਾ ਭਾਗ ਵਿਚਕਾਰੋਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਟਿਆ ਜਾਂ ਦਬਿਆ ਹੋਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਦੋ ਪੱਤਰ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹੋਣ। ਇਸ ਲਈ ਕਚਨਾਰ ਨੂੰ ਯੁਗਮਪਤਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਬੌਹੀਨੀਆ ਵੈਰੀਗੇਟਾ ਵਿੱਚ ਪੱਤਰ ਦੇ ਦੋਨੋਂ ਖੰਡ ਗੋਲ ਮੋਹਰਲੇ ਭਾਗ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਤਿਹਾਈ ਜਾਂ ਚੌਥਾਈ ਦੂਰੀ ਤੱਕ ਨਿਵੇਕਲੀਆਂ, ਪਤਰ ਸ਼ਿਰਾਵਾਂ 13 ਤੋਂ 15 ਤੱਕ, ਪੁਸ਼ਪ ਕਲੀ ਦਾ ਘੇਰਾ ਸਪਾਟ ਅਤੇ ਪੁਸ਼ਪ ਵੱਡੇ, ਮੰਦ ਸੌਰਭ ਵਾਲੇ, ਚਿੱਟੇ, ਗੁਲਾਬੀ ਅਤੇ ਨੀਲੇ ਵਰਣ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ 3-5 ਇੰਚ (7.6-12.7 ਸ ਮ) ਲੰਮੇ ਅਤੇ ਸਾਖਾਵਾਂ ਦੇ ਸਿਰਿਆਂ ਤੇ ਗੁੱਛਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।[1] ਇੱਕ ਪੁਸ਼ਪਦਲ ਚਿਤਰਿਤ ਰੰਗਾਵਲੀ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੁਸ਼ਪ ਵਰਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਦੇ ਚਿੱਟਾ ਅਤੇ ਲਾਲ ਦੋ ਭੇਦ ਮੰਨੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਬੌਹੀਨਿਆ ਪਰਪਿਊਰਿਆ ਵਿੱਚ ਪਤਰ ਖੰਡ ਜਿਆਦਾ ਦੂਰ ਤੱਕ ਨਿਵੇਕਲੀਆਂ ਪਤਰਸ਼ਿਰਾਵਾਂ 9 ਤੋਂ 11 ਤੱਕ, ਪੁਸ਼ਪ ਕਲੀਆਂ ਦਾ ਘੇਰਾ ਉਭਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸੰਧੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕੋਣਯੁਕਤ ਅਤੇ ਪੁਸ਼ਪ ਨੀਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਦੋਨਾਂ ਜਾਤੀਆਂ ਲਈ ਕਾਂਚਨਾਰ ਅਤੇ ਕਚਨਾਰ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਪਰ ਕੁੱਝ ਪਰਵਰਤੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਨਾਮ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੌਹੀਨਿਆ ਵੈਰੀਗੇਟਾ ਨੂੰ ਕਾਂਚਨਾਰ ਅਤੇ ਬਾਹੀਨਿਆ ਪਰਪਿਊਰਿਆ ਨੂੰ ਕਚਨਾਰ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੂਜੀ ਜਾਤੀ ਲਈ ਆਦਿਵਾਸੀ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਵਿੱਚ, ਕੋਇਲਾਰ ਅਤੇ ਕੋਇਨਾਰ ਨਾਮ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਕਚਨਾਰ ਦੇ ਹੀ ਅਪਭਰੰਸ਼ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਚਨਾਰ ਅਤੇ ਕਾਂਚਨਾਰ ਦਾ ਫਰਕ ਸਪਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਗੁਣਮੇਲਤਾ ਅਤੇ ਰੂਪਮੇਲਤਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।