Сталин, Иосиф Виссарионы фырт

Сталин Виссарионы фырт Иосиф (æцæг мыггаг у Джугашвили) — советон паддзахадон æмæ политикон архайæг, большевикты партийы æмæ советон хицауады сæргълæууæг, Советон Цæдисы Хъæбатыр, Социалистон Фæллойы Хъæбатыр, генералиссимус. Æцæгæй, 1920-ты кæронæй æмæ йæ амæлæты бонмæ уыдис иунæгон æлдариуæггæнæг. Сталин райгуырдис 1879 азы 21 декабры Гуры сахары (Гуырдзыстон) æмæ амардис 1953 азы 5 мартъийы Мæскуыйы.

Сталин Виссарионы фырт Иосиф
гуырдз. იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი уырыс. Иосиф Виссарионович Джугашвили
Советон Цæдисы Адæмон Комиссарты Советы сæрдар[d]
1941-æм азы 6 майы — 1946-æм азы 15 мартъийы
Раздæр чи уыд	Вячеслав Молотов[d]
Советон Цæдисы министрты советы сæрдар[d]
1946-æм азы 15 мартъийы — 1953-æм азы 5 мартъийы
Фæстæдæр	Георгий Маленков[d]
член Президиума Верховного Совета СССР[d]
1938-æм азы 17 январы — бæрæг нæу
Главы военного ведомства СССР[d]
1941-æм азы 19 июлы — 1946-æм азы 25 февралы
Раздæр чи уыд	Семён Константины фырт Тимошенко[d]
Фæстæдæр	Николай Александрович Булганин[d]
Советон Цæдисы Сæйраг Советы депутат[d]
1938-æм азы 12 январы — 1946-æм азы 11 мартъийы
Советон Цæдисы Сæйраг Советы депутат[d]
1946-æм азы 12 мартъийы — 1950-æм азы 11 июны
Советон Цæдисы Сæйраг Советы депутат[d]
1950-æм азы 12 июны — 1953-æм азы 5 мартъийы
СЦКП-йы ЦК-ы Генералон секретарь[d]
1922-æм азы 3 апрелы — 1952-æм азы 16 октябры
Раздæр чи уыд	Вячеслав Молотов[d]
Фæстæдæр	Никитæ Хрущёв[d]
секретарь ЦК КПСС[d]
1922-æм азы 3 апрелы — 1953-æм азы 5 мартъийы
СЦКП ЦК-ы уæнг[d]
10 (23) октябры 1917 — 23 октябры (5 ноябры) 1917
СЦКП ЦК-ы уæнг[d]
29 ноябры (12 декабры) 1917 — 1919-æм азы 25 мартъийы
СЦКП ЦК-ы уæнг[d]
1919-æм азы 25 мартъийы — 1953-æм азы 5 мартъийы
депутат Верховного Совета РСФСР[d]
1938-æм азы 15 июлы — 1947-æм азы 19 июны
депутат Верховного Совета РСФСР[d]
1947-æм азы 20 июны — 1951-æм азы 12 апрелы
депутат Верховного Совета РСФСР[d]
1951-æм азы 13 апрелы — 1953-æм азы 5 мартъийы
Райгуырдис	1878-æм азы 18 декабры(1878-12-18)[1][2][…] Гур, Тифлисы губернæ[d], Кавказы наместникад[d], Уæрæсейы импери[3][4][…]
Амардис	1953-æм азы 5 мартъийы(1953-03-05)[3][5][…] (74 азы) Ближняя дача[d], Волынское[d], Мæскуыйы облæст, Уæрæсейы СФСР, Советон Цæдис[6]
Ныгæныны бынат	Кремлы некрополь[d]
Мыггаг	Сталины мыггаг[d][7]
Гуырæн ном	гуырдз. იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი
Фыд	Виссарион Джугашвили
Мад	Екатеринæ (Кеке) Геладзе[d]
Æмкъай	Екатеринæ Сванидзе[d] æмæ Надеждæ Аллилуева[d]
Сывæллæттæ	Яков Иосифович Джугашвили[d], Константин Степанович Кузаков[d], Иосиф Сталины æнæном сывæллон[d], Александр Яковлевич Давыдов[d], Василий Иосифович Сталин[d], Артём Фёдорович Сергеев[d] æмæ Светланæ Аллилуева[d]
Парти	Советон Цæдисы Коммунистон парти (1953-æм азы 5 мартъийы) Месаме-даси[d] (1953-æм азы 5 мартъийы) Уæрæсейы кусджыты социал-демократон парти[d] (1903) Уæрæсейы кусджыты социал-демократон парти (большевиктæ)[d] (1912-æм азы 1 январы)
Ахуырад	Тбилисы дины семинар[d] (1899-æм азы 29 майы) Гуры дины скъола[d] (1894 июнь)
Архайд	революционер[d], политик[d] æмæ публицист[d]
Дин	атеизм[d]
Къухæрфыст
Хорзæхтæ	Афæдзы адæймаг журнал «Time»-ы версимæ гæсгæ[d] (1939) Афæдзы адæймаг журнал «Time»-ы версимæ гæсгæ[d] (1942) Прагæйы кадджын æмбæстаг[d] (1946 — 1990) Ческе-Будеёвицейы кадджын æмбæстаг[d] (1945 — 2017) Хрудимы кадджын æмбæстаг[d] (1945-æм азы 27 июлы — 2019) Будапешты кадджын æмбæстаг[d] (1948)
Хуындад	Советон Цæдисы маршæл[d][8] æмæ Советон Цæдисы генералиссимус[d][8]
Командæ кодта	Революционный военный совет[d], Цæгат Кавказы æфсæддон зылд[d], Хуссар фронт[d], Государственный комитет обороны[d], Сырх Æфсад[d] æмæ Ставка Верховного Главнокомандования[d]
Тохтæ	Уæрæсейы мидхæст[d] Битва за Москву[d] Фыццаг дунеон хæст Дыккаг дунеон хæст советско-польская война[d] Фыдыбæстæйы Стыр хæст Присоединение Бессарабии и Северной Буковины к СССР[d]
Кæм куыста	Правдæ[d] Брдзола[d] Тбилисы физикон обсерватори[d] орган государственной власти[d]
Викикъæбицы медиа

Сталин æгас ма куы уыди, уæд йæ ном радтой цалдæр сахарæн, уыдонимæ Сталинградæн дæр. Сталины ном цалдæр азы дæргъы хаста Цхинвал дæр (Сталинир, уæды хуссайраг фыссынады — სტალინირი [стъалинири]).

Йæ райгуырæн сахар Гуры ныр дæр ис Сталины дынджыр музей.

Иосиф Сталин амардис 1953-æм азы 5 мартъийы, йæ магъзмæ туг ракалдис, æмæ уый тыххæй. Сталины мæлæты фæстæ ног партион раздзог сси Никитæ Хрущёв. Уый рафаудта Сталины культ.

Рагбонтæ

Сталины фыдæлтæ зæхкусджытæй уыдысты. Иуæй-иу ахуыргæндты ныхæстæм гæсгæ, йæ фыд Виссарион уыд ирон^{[кæцæй ист у?]}, йæ мад Екатеринæ та гуырдзиаг, фæлæ бæлвырд у, цард-цæрæнбонты уый йæхи хуыдта гуырдзиаг æмæ дзырдта æрмæстдæр гуырдзиагау кæй схъомыл кодта.

Виссариаон амардис, йæ фыртыл 11 азы куы цыдис, уæд — куыд фæзæгъынц, расыг быцæуы рæстæг йæ ныллыгтæ кодтой кардæй^[9].

1886-æм азы Иосифы мад Екатеринæ афæлвæрдта йæ фырты Гуры рæстуырнæг дины ахуырдонмæ бацæуын кæнын, фæлæ йæ фæндон нæ фæрæстмæ уый тыххæй æмæ лæппу уырыссагау нæ зыдта. Уыцы азæй, йæ мады курдиатмæ гæсгæ, сауджын Христофор Чарквианийы сывæллæттæ амыдтой уырыссаг æвзаг Иосифæн. Уый фæстæ 1888-æм азы йæ къухы бафтыд училищейы дыккаг цæттæгæнæн къласмæ бацæуын, ацы ахуырдон каст фæцис 1894-æм азы.

1894-æм азы Иосиф æнтыстджынæй радта бацæуæн фæлварæнтæ æмæ ахуыр кæнын райдыдта Тифлисы дины семинары. 15-аздзыдæй семинары базыдта марксизмы тыххæй æмæ базонгæ и Фæскавказы сусæг революционерты цардимæ. 1898-æм азæй Джугашвили пропагандисты куыст кодта, разамынд лæвæрдта æфсæнвæндаджы кусджыты къордæн^[10]. Уыцы иу азы августы бацыдис социал-демократон организаци «Месаме-даси» («Æртыккаг къорд») скондмæ.

1899-æм азы Джугашвилийы ацæуын кодтой семинарæй, радтой ын райдиан кълæсты ахуыргæнæджы æвдисæндар.

Æвзаг

Гурйы иу схъомыл, уый мадӕлон ӕвзаг гуырдзиаг уыди, æмæ скъола Тбилисы семинарийы уырыссаг æвзаг сахуыр кодта. Гыццыл иронау зыдта, иухатт Токаты Гогкимӕ куы загъта:

«Иронау ма зоныс, Токайы фырт?»^[11][12]

Сталины цырт Куырттаты комы

Æддаг æрмæг

• Собрание сочинений И. В. Сталина Архивгонд æрцыдис 8 мартъийы 2013 азы.
• История сталинских репрессий Архивгонд æрцыдис 28 октябры 2006 азы.
• Истоки, причина и сущность культа личности Сталина
• Сталин (Особое мнение Э. С. Радзинского)
• Светлана Аллилуева — Двадцать писем другу в Библиотеке Мошкова
• Стихи И. В. Сталина(æнæбаххæсгæ æрвитæн)
• 60 лет без Сталина Архивгонд æрцыдис 6 мартъийы 2013 азы.

Фиппаинæгтæ

1. Jossif Stalin // Брокгаузы энциклопеди (нем.)
2. Josif Stalin // Gran Enciclopèdia Catalana (кат.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
3. Сталин Иосиф Виссарионович // Большая советская энциклопедия (уырыс.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
4. http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/10412097.stm
5. Joseph Stalin // Encyclopædia Britannica (англ.)
6. http://www.ducksters.com/biography/joseph_stalin.php
7. Stalin <Familie> // 20th Century Press Archives — 1908.
8. Большая советская энциклопедия (уырыс.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
9. Аллилуева С. Двадцать писем к другу. N.Y.: Harper & Row, 1967. P. 145
10. http://books.google.com/books?id=uKzx-htVB0YC&pg=PA130
11. Токаты Гогки: «Мæнæн мæ райгуырæн бæстæ Ирыстон у, уым мæ ныййардта мæ мад»: ironau_ru — LiveJournal
12. Тайна «шпиона». Официальный сайт Администрации Президента Республика Южная Осетия (south-ossetia.info)