ଆଣ୍ଟିବଡି

ଆଣ୍ଟିବଡି ବା ପ୍ରତିଦ୍ରବ୍ୟ ବା ପ୍ରତିପିଣ୍ଡ ବା ଏବି (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ An antibody (Ab)), ଆଉ ମଧ୍ୟ ଇମ୍ମୁନୋଗ୍ଲୋବ୍ୟୁଲିନ ବା ଆଇଜି (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ immunoglobulin (Ig)),^[୧] ଏକ ବଡ଼ 'Y' ଆକାରର ପୁଷ୍ଟିସାର ବା ପ୍ରୋଟିନ ଯାହା ମୂଖ୍ୟତଃ ପ୍ଲାଜମା ଜୀବକୋଷଦ୍ୱାରା (plasma cell) ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ଓ ଇମ୍ମ୍ୟୁନ ସିସ୍ଟମଦ୍ୱାରା (immune system) ରୋଗସୃଷ୍ଟିକାରୀ ଜୀବାଣୁ ବା ଭୂତାଣୁମାନଙ୍କୁ (viruses) ନିଷ୍ଟ୍ରଭ କରିଦିଏ ।

Each antibody binds to a specific antigen; an interaction similar to a lock and key.

ପାଥୋଜେନର ଏକ ଅତୁଳନୀୟ ମଲିକ୍ୟୁଲକୁ ଆଣ୍ଟିବଡି ଚିହ୍ନଟ କରିପାରେ ଯାହାକୁ ଆଣ୍ଟିଜେନ କୁହାଯାଏ ଓ ଏହା ଫ୍ରାଗମେଣ୍ଟ ଆଣ୍ଟିଜେନ-ବାଇଣ୍ଡିଙ୍ଗ (fragment antigen-binding (Fab)) ଭାରିଏବଲ ସ୍ଥାନରେ ସାଧିତ ହୁଏ । ^[୨][୩] ଆଣ୍ଟିବଡିର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ଏକ ପାରାଟୋପ ଥାଏ ଯାହା ତାଲା ଭଳି କେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏପିଟୋପ ପାଇଁ ଥାଏ ଯାହା ଚାବି ଭଳି କାମକରେ; ଫଳରେ ଉଭୟ ଅନୁବନ୍ଧିତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି । ଏହି ବନ୍ଧନ ପ୍ରଣାଳୀ ବ୍ୟବ‌ହାର କରି ଆଣ୍ଟିବଡ ଏକ ଅଣୁଜୀବ ବା ସଂକ୍ରମିତ ଜୀବକୋଷକୁ ଟ୍ୟାଗ କରିଦେବା ଫଳରେ ଇମ୍ମ୍ୟୁନ ସିସ୍ଟମର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଂଶ ଆକ୍ରମଣ କରନ୍ତି ଓ ବଞ୍ଚିରହିବାକୁ ଆବଶ୍ୟକ ଏହି ଟାରଗେଟକୁ ନିଉଟ୍ରାଲାଇଜ କରିଦିଅନ୍ତି । ଆଣ୍ଟିଜେନ ଅନୁସାରେ ଏହି ବନ୍ଧନ ଯୋଗୁ ଜୈବିକ କ୍ରିୟା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ବା ବାହ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ । "Y"ର ବେସରେ ଥିବା ଫ୍ରାଗମେଣ୍ଟ କ୍ରିସ୍ଟାଲାଇଜେବ୍ଲ ସ୍ଥାନ ଇମ୍ମ୍ୟୁନ ସିସ୍ଟମର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଂଶ ସ‌ହିତ ସଂଯୋଗ ସ୍ଥାପନ କରିପାରେ ଓ ଏହି ସ୍ଥାନରେ ଗୋଟେ ସଂରକ୍ଷିତ ଗ୍ଲାଇକୋସିଲାସନ ସ୍ଥାନରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହୁଏ । ^[୪] ହ୍ୟୁମୋରାଲ ଇମ୍ମ୍ୟୁନ ସିସ୍ଟମର (humoral immune system) ମୁଖ୍ୟ କାମ ହେଉଛି ଆଣ୍ଟିବଡି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ।^[୫]

ପ୍ଲାଜ୍ମା ଜୀବକୋଷ (plasma cells) ଭିନ୍ନତା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ବି ଜୀବକୋଷରେ (B cells) ପରିଣତ ହୋଇ ଆଣ୍ଟିବଡି କ୍ଷରଣ କରେ । ଆଣ୍ଟିବଡି ଦୁଇ ଭୌତିକ ଆକାରରେ ମିଳେ, ପ୍ରଥମଟି ଦ୍ରବୀଭୂତ ଆକାରରେ ପ୍ଲାଜ୍ମାରେ ଥାଏ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟଟି ବି ଜୀବକୋଷ ଆସ୍ତରଣରେ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ଯାହାକୁ ବି ଜୀବକୋଷ ରିସେପ୍ଟର ବା ବିସିଆର (en:B-cell receptor (BCR)) କୁହାଯାଏ । ବିସିଆର କେବଳ ବି ଜୀବକୋଷ ପୃଷ୍ଠରେ ଥାଏ ଯାହା ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇ ପ୍ଲାଜ୍ମ ଜୀବକୋଷ କାରଖାନାରେ ପରିଣତ ହୁଏ ବା ମେମୋରି ବି ଜୀବକୋଷ ହୋଇ ଆଣ୍ଟିଜେନ‌କୁ ସ୍ମରଣ ରଖେ ଓ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସୃଷ୍ଟି କରେ । ^[୬] ଅଧିକାଂଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବି ଓଟି ଜୀବକୋଷର (T helper cell) ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହେବାପରେ ବି ଜୀବକୋଷ ସମ୍ପର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ସକ୍ରିୟ ହୁଏ । ^[୭] ଦ୍ରବୀଭୂତ ଆଣ୍ଟିବଡି, ତନ୍ତୁ ତରଳ ପଦାର୍ଥ, ରକ୍ତ ଓ ଅନେକ ରକମରେ କ୍ଷରଣରେ (secretions) ସଞ୍ଚାଳିତ ହୁଏ ।

ଆଣ୍ଟିବାୟୋଟିକ, ଇମ୍ମ୍ୟୁନୋଗ୍ଲୋବ୍ୟୁଲିନ ସୁପରପରିବାରରେ ଥିବା ଏକ ଗ୍ଲାଇକୋପ୍ରୋଟିନ (immunoglobulin superfamily) ।^[୪] ରକ୍ତ ପୁଷ୍ଟିସାରରେ ଥିବା ଗାମାଗ୍ଲୋବ୍ୟୁଲିନର (gamma globulin) ଅଧିକାଂଶ ଭାଗରେ ଏହି ଗ୍ଲାଇକୋପ୍ରୋଟିନ ଥାଏ । ଏଥିରେ ମୌଳିକ ଭାବରେ ଗଠିତ ଦୁଇଟି ହେଭି ଇମ୍ମ୍ୟୁନୋଗ୍ଲୋବ୍ୟୁଲିନ ବା ଓଜନିଆ ଚେନ (heavy chains) ଓ ଦୁଇଟି ହାଲୁକା ଚେନ ଇମ୍ମ୍ୟୁନୋଗ୍ଲୋବ୍ୟୁଲିନ (light chains) ଥାଏ ।

ଆଧାର

1. Rhoades RA, Pflanzer RG (2002). Human Physiology (5th ed.). Thomson Learning. p. 584. ISBN 978-0-534-42174-8.
2. Janeway, Charles (2001). Immunobiology (5th ed.). Garland Publishing. ISBN 978-0-8153-3642-6. {{cite book}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (help)
3. Litman GW, Rast JP, Shamblott MJ, Haire RN, Hulst M, Roess W, Litman RT, Hinds-Frey KR, Zilch A, Amemiya CT (January 1993). "Phylogenetic diversification of immunoglobulin genes and the antibody repertoire". Molecular Biology and Evolution. 10 (1): 60–72. doi:10.1093/oxfordjournals.molbev.a040000. PMID 8450761.
4. Maverakis E, Kim K, Shimoda M, Gershwin ME, Patel F, Wilken R, Raychaudhuri S, Ruhaak LR, Lebrilla CB (February 2015). "Glycans in the immune system and The Altered Glycan Theory of Autoimmunity: a critical review". Journal of Autoimmunity. 57 (6): 1–13. doi:10.1016/j.jaut.2014.12.002. PMC 4340844. PMID 25578468.
5. Pier GB, Lyczak JB, Wetzler LM (2004). Immunology, Infection, and Immunity. ASM Press. ISBN 978-1-55581-246-1.
6. Borghesi L, Milcarek C (2006). "From B cell to plasma cell: regulation of V(D)J recombination and antibody secretion". Immunologic Research. 36 (1–3): 27–32. doi:10.1385/IR:36:1:27. PMID 17337763.
7. Parker DC (1993). "T cell-dependent B cell activation". Annual Review of Immunology. 11 (1): 331–60. doi:10.1146/annurev.iy.11.040193.001555. PMID 8476565.