From Wikipedia, the free encyclopedia
ବନ୍ୟ ଗୟଳର ପ୍ରାଣୀବିଜ୍ଞାନ ନାମ ହେଲା Bos gaurus । ହିନ୍ଦୀରେ ଏମାନଙ୍କୁ “ଗୌର୍” ବୋଲି କୁହାଯାଏ । କେତେକ ବନ୍ୟ ଗୟଳକୁ “ଭାରତୀୟ ଗୟଳ” ମଧ୍ୟ କୁହନ୍ତି । ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦ୍ୱୀପ ଓ ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଏସିଆ ଅଞ୍ଚଳର ବନ୍ୟ ଗୋରୁ ଜାତୀୟ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗୟଳ ଆକାରରେ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ । ୧୯୮୬ ମସିହାରୁ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ପ୍ରକୃତି ସଂରକ୍ଷଣ ସଂଘ (International Union for Conservation of Nature - IUCN)ଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ ଲାଲ୍ ତାଲିକାରେ ଗୟଳକୁ “Vulnerable” ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ସାମ୍ପ୍ରତିକ ସମୟରେ ଗୟଳମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ହ୍ରାସ ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି । ତେବେ ସଂରକ୍ଷିତ ଜଙ୍ଗଲମାନଙ୍କରେ ଏମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର ରହିଛି ବା ବଢୁଛି । ପୂର୍ହରୁ ଅବହେଳିତ ଥିବା କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏବେ ଗୟଳମାନଙ୍କର ପୁନରୁତ୍ଥାନ କରାଯାଇପାରିଛି ।[୧]
| ବନ୍ୟ ଗୟଳ, ବଣୁଆ ଗୟଳ, ଭାରତୀୟ ଗୟଳ, ବଣ ମଇଁଷି | |
|---|---|
_1_by_N._A._Naseer.jpg) | |
| Bos gaurus ପ୍ରଜାତିର ଏକ ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳ | |
Conservation status | |
ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ  | |
| ସାମ୍ରାଜ୍ୟ: | ପ୍ରାଣୀ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ |
| ଗୋଷ୍ଠୀ: | ବାଇଲାଟେରିଆ |
| ପର୍ବ: | କୋର୍ଡାଟା |
| ମହାଶ୍ରେଣୀ: | ଟେଟ୍ରାପୋଡା |
| ଗୋଷ୍ଠୀ: | ମାମାଲିଆଫୋର୍ମ୍ସ |
| ଶ୍ରେଣୀ: | ମାମାଲିଆ |
| Family: | Bovidae |
| Subfamily: | Bovinae |
| Genus: | Bos |
| ଜାତି: | B. gaurus |
| ବାଇନୋମିଆଲ ନାମ | |
| Bos gaurus ଚାର୍ଲ୍ସ୍ ହାମିଲ୍ଟନ୍ ସ୍ମିଥ୍, ୧୮୨୭ | |
 | |
| ଗୟଳମାନଙ୍କ ବ୍ୟାପ୍ତି | |
ବନ୍ୟ ଗୋରୁ ଜାତୀୟ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗୟଳ ଉଚ୍ଚତମ ।
ମାଳୟ ଗୟଳମାନଙ୍କୁ “ସେଲାଡାଂଗ୍” ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ବ୍ରହ୍ମଦେଶୀୟ ଗୟଳମାନେ ପ୍ୟୌଂଗ୍ (ବ୍ରହ୍ମଦେଶୀୟ ଭାଷାରେ ပြောင်) ଭାବେ ପରିଚିତ । ପୋଷା ଗୟଳର ପ୍ରାଣୀବିଜ୍ଞାନ ନାମ Bos frontalis । ଏମାନଙ୍କୁ ଲୋକେ ଗୟଳ ବା ମିଥୁନ ବୋଲି ମଧ୍ୟ ଡାକନ୍ତି । ସାଧାରଣତଃ ବନ୍ୟ ଗୟଳ ସ୍ୱତଃପ୍ରବୃତ୍ତ ଗୃହପାଳିତ ପଶୁ ନୁହଁ । କିନ୍ତୁ ବନ୍ୟ ଗୟଳ ଓ ଗୃହପାଳିତ ମଇଁଷିର ମିଳନରୁ ବନ୍ୟ ଗୟଳ ପରି ଦିଶୁଥିବା ପ୍ରାଣୀର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ପ୍ରଜନନର ଏପରି ପ୍ରଣାଳୀ ହେତୁ ଏମାନଙ୍କୁ ମିଥୁନ ଏବଂ ବନ୍ୟ ଗୟଳ ପରି ଦିଶୁଥିବାରୁ ଏମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଗୟଳ କୁହାଯାଏ । ଏହି ପୃଷ୍ଠାରେ ଗୟଳ ଶବ୍ଦଟି ବନ୍ୟ ଗୟଳ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଛି ।
ଗୟଳମାନଙ୍କ ଶରୀର ଗଠନ ଖୁବ୍ ବଳିଷ୍ଠ ଓ ଆକାରରେ ବଡ଼ । ଏମାନଙ୍କ କପାଳ ବା ଦୁଇ ଶିଙ୍ଗ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଉତ୍ତଳ ଢେପୁଆ ଅଂଶ ରହିଥାଏ । ଏହି ଅଂଶଟି ଟିକେ ଆଗକୁ ବାହାରିଥାଏ, ତେଣୁ ମୁଣ୍ଡର ଉପର ପାଖ ବା ଦୁଇ ଆଖି ମଝି ଖାଲୁଆ ହୋଇଥାଏ । ଗୟଳମାନଙ୍କ ପିଠିରେ ମଧ୍ୟ ଏକ ସ୍ପଷ୍ଟ କୁବ୍ଜ ରହିଥାଏ । ଏମାନଙ୍କ କାନଗୁଡିକ ବଡ଼ ବଡ଼ । ଲାଞ୍ଜଟି ଛୋଟ ଓ ଗୋଡର ଅଧା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ । ଅତି ବୟସ୍କ ଗୟଳମାନଙ୍କ ପିଠିର ଲୋମ ଝଡିଯାଇଥାଏ । ଏକ ପୂର୍ଣ ବିକଶିତ ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳର ଶରୀର ସାଧାରଣତଃ ଗାଢ ମାଟିଆ ରଙ୍ଗର ହୋଇଥାଏ । ବୟସ ବଢ଼ିଲେ ଏମାନଙ୍କ ରଙ୍ଗ କ୍ରମଶଃ କଳା ପଡିଯାଏ । ଆଖିରୁ ବେକର ପଛପଟ ବା ମୁଣ୍ଡର ଉପରାଂଶ ପାଉଁଶିଆ ରଙ୍ଗର (କେତେକ ଗୟଳଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହା ମାଟିଲଗା ଧଳା ରଙ୍ଗର ମଧ୍ୟ ହୋଇପାରେ) । ନାକ ଓ ପାଟି ପାଖଟି ଫିକା ରଙ୍ଗର । ଏମାନଙ୍କ ଗୋଡର ତଳଭାଗ ମଧ୍ୟ ଧଳା ବା ଫିକା ରଙ୍ଗର । ଶୁଷ୍କ ତୃଣଭୂମି ଅଞ୍ଚଳରେ ବସବାସ କରୁଥିବା ମାଈ ଗୟଳ ଓ ବାଛୁରିମାନଙ୍କ ରଙ୍ଗ ଅତି ଫିକା । ଗୟଳମାନଙ୍କ ଲାଞ୍ଜ ବଳଦ ବା ମଇଁଷିଙ୍କ ଲାଞ୍ଜଠାରୁ ଯଥେଷ୍ଟ ଛୋଟ ଓ କେବଳ ଗୋଡର ମଝି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲମ୍ବିଥାଏ । କାନ୍ଧରୁ ପିଠିର ମଝିଯାଏଁ ଥିବା କୁବ୍ଜ ପ୍ରାୟ ୧୨ ସେଣ୍ଟିମିଟର୍ (୪.୭ ଇଞ୍ଚ୍) ଲମ୍ବା । ମେରୁଦଣ୍ଡର ଭର୍ଟିବ୍ରାର କ୍ରମବିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇ ତାହାର ଦୈର୍ଘ୍ୟରେ ବୃଦ୍ଧି ଘଟି ଏପରି କୁବ୍ଜ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ଗୟଳମାନଙ୍କ ଲୋମ ଛୋଟ, ସୂକ୍ଷ୍ମ ଓ ଚିକ୍କଣିଆ ହୋଇଥାଏ । ସେମାନଙ୍କ ଖୁରା ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ଓ ଗୋଜିଆ ।
ମୁଣ୍ଡକୁ ମିଶାଇ ଗୟଳର ଶରୀରର ଲମ୍ବ ପ୍ରାୟ ୨୫୦ରୁ ୩୩୦ ସେଣ୍ଟିମିଟର୍ (୮’ ୨”ରୁ ୧୦’ ୧୦”) ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥାଏ । ଲାଞ୍ଜଟି ୭୦ରୁ ୧୦୫ ସେଣ୍ଟିମିଟର୍ (୨୮ରୁ ୪୧ ଇଞ୍ଚ୍) ଲମ୍ବା ହୋଇଥାଏ । ଭୂମିରୁ ଗୟଳର କାନ୍ଧ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଚ୍ଚତା ପ୍ରାୟ ୧୪୨ରୁ ୨୨୦ ସେଣ୍ଟିମିଟର୍ (୪’ ୮”ରୁ ୭’ ୩”) । ମାଈ ଗୟଳମାନଙ୍କ ହାରାହାରି ଉଚ୍ଚତା ପ୍ରାୟ ୧୬୮ ସେଣ୍ଟିମିଟର୍ (୫ ଫୁଟ୍ ୬ ଇଞ୍ଚ୍) ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳମାନଙ୍କ ହାରାହାରି ଉଚ୍ଚତା ପ୍ରାୟ ୧୮୮ ସେ.ମି. (୬ ଫୁଟ୍ ୨ ଇଞ୍ଚ୍) ହୋଇଥାଏ । ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳର କାନ୍ଧର ଠିକ୍ ପଛକୁ କୁବ୍ଜ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭୂମିରୁ ଉଚ୍ଚତା ମୋଟାମୋଟି ଭାବେ ୨୦୦ ସେଣ୍ଟିମିଟର୍ (୬ ଫୁଟ୍ ୭ ଇଞ୍ଚ୍)ରୁ ଟିକେ କମ୍ ହୋଇଥାଏ । ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳର ପେଟ ପାଖର ପରିଧି ହାରାହାରି ୨୭୭ ସେ.ମି. (୯’ ୧”) ହୋଇପାରେ । ମାଈ ଗୟଳଙ୍କଠାରୁ ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳମାନେ ପ୍ରାୟ ୨୫% ବଡ଼ ଏବଂ ଓଜନିଆ ମଧ୍ୟ । ମାଈ ଗୟଳମାନଙ୍କ ଶରୀରର ଓଜନ ୪୦୦ରୁ ୧୦୦୦ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ (୯୭୦ରୁ ୨୨୦୦ ପାଉଣ୍ଡ୍) ଓ ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳ ମାନଙ୍କ ଶରୀରର ଓଜନ ୫୮୮ରୁ ୧୫୦୦ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ (୧୨୯୬ରୁ ୩୩୦୭ ପାଉଣ୍ଡ୍) ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ସବୁ ମାପ ଭାରତର ଗୟଳମାନଙ୍କ ଉପରେ ହୋଇଥିବା ସର୍ବେକ୍ଷଣରୁ ନିଆଯାଇଛି । ଭାରତୀୟ ଜଙ୍ଗଲରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳ ପ୍ରାୟ ୮୪୦ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ (୧୮୫୦ ପାଉଣ୍ଡ) ଓଜନର ହୋଇଥିବା ବେଳେ ମାଈ ଗୟଳର ହାରାହାରି ଓଜନ ୭୦୦ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ (୧୫୦୦ ପାଉଣ୍ଡ) । ଅନ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କ ଗୟଳ ଭାରତୀୟ ଗୟଳଙ୍କଠାରୁ ଅଧିକ ବଢ଼ିଥାନ୍ତି । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ଚୀନରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ଗୟଳ (B. g. laosiensis) ପାଖାପାଖି ୧୨୦୦ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ (୨୬୦୦ ପାଉଣ୍ଡ) ବା ତାହାଠାରୁ ଅଧିକ ହୋଇପାରେ । ମଲେସିଆରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ସେଲାଡାଂଗ୍ ଉପପ୍ରଜାତିର ଗୟଳ (B. g. hubbacki) ଭାରତୀୟ ଗୟଳଙ୍କଠାରୁ ଆକାରରେ ବଡ଼ । ସେଲାଡାଂଗ୍ ପ୍ରାୟ ୧୦୦୦ରୁ ୧୩୦୦ କି.ଗ୍ରା. (୨୨୦୦ରୁ ୨୯୦୦ ପାଉଣ୍ଡ) ଓଜନ ବିଶିଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ବୋଲି କେତେକ ସୂତ୍ରରୁ ଜଣାପଡେ । ଯଦି ଏହି ତଥ୍ୟରେ ସତ୍ୟତା ଥାଏ, ତେବେ ମାଳୟ ଗୟଳ ଭାରତୀୟ ଗୟଳଙ୍କଠାରୁ ଆକାରରେ ପ୍ରାୟ ଏକ-ପଞ୍ଚମାଂଶ (୨୦%) ବଡ଼ ବୋଲି କୁହାଯାଇପାରିବ ।
ସାଧାରଣ ମଇଁଷିଙ୍କ ପରି ଗୟଳମାନଙ୍କ ଗଳା ଓ ଛାତି ତଳେ ମାଂସପିତୁଳା ଝୁଲି ନଥାଏ । ଉଭୟ ମାଈ ଓ ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳଙ୍କର ଶିଙ୍ଗ ଥାଏ । ଶିଙ୍ଗ ମୁଣ୍ଡର ଦୁଇପଟରୁ ବାହାରି ଉପର ପଟକୁ ମୋଡି ହୋଇଥାଏ । ଦୁଇ ଶିଙ୍ଗ ମଧ୍ୟରେ କପାଳର ଉତ୍ତଳ ଢେପୁଆ ହାଡ ରହିଥାଏ । ଶିଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପର ଆଡକୁ ଓ ଟିକିଏ ପଛପଟକୁ ମୋଡି ହୋଇଥାନ୍ତି । ଶିଙ୍ଗର ଫିକା ସବୁଜ ବା ହଳଦିଆ ରଙ୍ଗର ଓ ଉପରାଂଶ କଳା ରଙ୍ଗର । ଗୋରୁ ପ୍ରଜାତିର ଅନ୍ୟ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ତୁଳନାରେ ଏମାନଙ୍କ ଶିଙ୍ଗ ସାମାନ୍ୟ ବଡ଼ ଓ ୬୦ରୁ ୧୧୫ ସେ.ମି. (୨୪ରୁ ୪୫ ଇଞ୍ଚ୍) ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଢ଼ିପାରେ ।
ମାଈ ଗୟଳ ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳଠାରୁ ଗଠନରେ ହାଲୁକା ଓ ଏହାର ରଙ୍ଗ ମଧ୍ୟ ସାମାନ୍ୟ ଫିକା । ମାଈ ଗୟଳର ଶିଙ୍ଗ ପତଳା ଓ ସୁଗଠିତ । ମାଈ ଗୟଳମାନଙ୍କ କପାଳର ଢେପୁଆ ହାଡ ବାହାରକୁ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବେ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ । ଯୁବ ଗୟଳମାନଙ୍କ ଶିଙ୍ଗ ଚିକ୍କଣିଆ ହୋଇଥାଏ । ବୟସ୍କ ଗୟଳମାନଙ୍କ ଶିଙ୍ଗ କର୍କଶ ଓ ମୂଳ ପାଖରେ ଦନ୍ତୁରିତ ।
ଗୟଳମାନେ ବୃହତ୍ ସ୍ଥଳଚର ଜୀବଙ୍କ ତାଲିକାରେ ସ୍ଥାନ ପାଇପାରିବେ । କେବଳ ହାତୀ, ଗଣ୍ଡା, ଉଭୟଚର ଜଳହସ୍ତୀ ଓ ଜିରାଫ୍ ଏମାନଙ୍କଠାରୁ ଆକାରରେ ବଡ଼ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଭାରତୀୟ ଜଙ୍ଗଲରେ ଏସୀୟ ହାତୀ ଓ ଭାରତୀୟ ଗଣ୍ଡା ପରି ବୃହଦାକାର ସ୍ଥଳଚର ପ୍ରଜାତିଙ୍କ ସହିତ ଗୟଳମାନେ ଏକା ବାସସ୍ଥାନରେ ରହିପାରନ୍ତି । ବିଶ୍ୱର ସମସ୍ତ ବନ୍ୟ ଗୋରୁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗୟଳ ବୃହତ୍ତମ । ବନ୍ୟ ଜଳ ମଇଁଷି (Bubalus arnee)ର ଆକାର ଗୟଳର ନିକଟତମ ।
.jpg)
_at_Nagarahole_wildlife_sanctuary.jpg)
_at_Periyar_National_Park_&_Wildlife_Sanctuary.jpg)
ସଂରକ୍ଷିତ ଓ ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ଜଙ୍ଗଲରେ ବସବାସ କରୁଥିବା ଗୟଳମାନେ ଦିବାଚର ହୋଇଥାନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ମନୁଷ୍ୟର ଅନୁପ୍ରବେଶ ଓ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଯୋଗୁଁ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଉଥିବା ଜଙ୍ଗଲରେ ଗୟଳମାନେ ନିଶାଚର ହେବା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଛି । ମଧ୍ୟ ଭାରତୀୟ ଜଙ୍ଗଲରେ ଗୟଳମାନେ ରାତ୍ରି ସମୟରେ ଅଧିକ ସକ୍ରିୟ ଥାଆନ୍ତି ଓ ସକାଳ ୮ଟା ପରେ ଖୋଲା ଅଞ୍ଚଳରେ କାଁ ଭାଁ ଦେଖାଯାନ୍ତି । ଶୁଷ୍କ ସମୟରେ ଗୟଳମାନଙ୍କ ଗୋଠ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇ ଛୋଟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସୀମିତ ହୋଇ ରହନ୍ତି । ମୌସୁମୀ ଆସିଲେ ଏମାନେ ପାହାଡ଼ିଆ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଚାଲି ଯାଆନ୍ତି । ଗୟଳମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ ପିଇବା ପାଇଁ ପାଣିର ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ଏମାନେ ପାଣିରେ ଗାଧୋଇବା ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ । ବଣର କୀଟ, ମଶା, ଟିଙ୍କ ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କ କବଳରୁ ନିଜକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ହାତୀ, ଗୃହପାଳିତ ମଇଁଷି କାଦୁଅରେ ଗଡ଼ି ଲେସି ହୁଅନ୍ତି । ଗୟଳଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏପରି ବ୍ୟବହାର ଦେଖାଯାଇ ନଥାଏ ।
ଜାନୁଆରୀ-ଫେବୃଆରୀ ମାସ ବେଳକୁ ଗୟଳମାନେ ୮ରୁ ୧୧ ଜଣିଆ ଛୋଟ ଗୋଠରେ ରହନ୍ତି । ଏହି ଗୋଠରେ ଏକ ସର୍ଦାର ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳ ରହିଥାଏ । ଏପ୍ରିଲ୍-ମଇ ମାସ ବେଳକୁ ଗୋଠରେ ମିଳନ ଆଶାରେ ଅଧିକ ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳ ଯୋଗଦାନ କରନ୍ତି । ଗୋଟିଏ ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳ ବାରମ୍ବାର ଗୋଠ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବା ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ ନୁହେଁ । ଏପରି କରିବାଦ୍ୱାରା ଗୋଟିଏ ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳର ଅନେକ ମାଈ ଗୟଳଙ୍କ ସହିତ ମିଳନ ହୋଇଥାଏ । ମଇ-ଜୁନ୍ ମାସ ବେଳକୁ ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳମାନେ ଗୋଠ ଛାଡି ଚାଲିଯାଆନ୍ତି । ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳମାନେ ଏହି ସମୟରେ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଅଣ୍ଡିରା ଗୋଠ ତିଆରି କରିପାରନ୍ତି ବା ଏକାକୀ ମଧ୍ୟ ରହି ପାରନ୍ତି । ଗୋଠଗୁଡିକ ଦୈନିକ ୨ରୁ ୫ କି.ମି. (୧.୨ରୁ ୩.୧ ମାଇଲ୍) ବୁଲନ୍ତି । ସମୟ ସମୟରେ ଗୋଠରେ ୫୦ରୁ ଅଧିକ ସଦସ୍ୟ ଥିବା ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଛି । ବର୍ଗ କି.ମି. ପ୍ରତି ଏମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାର ଘନତ୍ୱ ହାରାହାରି ୦.୬ ହୋଇପାରେ ଓ ଗୋଟିଏ ଗୋଠର ଇଲାକା ୮୦ ବର୍ଗ କି.ମି. ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇପାରେ ।
ଏକ ବୟସ୍କ ମାତୃକା ଗୟଳ ସାଧାରଣତଃ ଗୋଠର ନେତୃତ୍ୱ ନିଏ । ବୟସ୍କ ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳମାନେ ଏକାକୀ ରହିବା ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଛି । ପ୍ରଜନନ ଋତୁରେ ଏକାକୀ ବୁଲୁଥିବା ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳମାନେ ପ୍ରଣୟ ପ୍ରାର୍ଥିନୀ ସନ୍ଧାନରେ ଘୁରି ବୁଲନ୍ତି । ମାଈ ଗୟଳଙ୍କ ପାଇଁ ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଲଢେଇ ହେବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ବିରଳ । ଅଣ୍ଡିରାମାନଙ୍କ ଲଢେଇରେ ସେମାନଙ୍କ ଆକାର ହିଁ ପ୍ରଭୁତ୍ୱ ଜାହିର କରେ । ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳଙ୍କ ପ୍ରଣୟ ନିବେଦନର ଧ୍ୱନି ଅତି ସ୍ପଷ୍ଟ, ଗମ୍ଭୀର ଓ ୧.୬ କିଲୋମିଟର୍ ଦୂରରୁ ଶୁଣାଯାଏ । ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ସତର୍କ କରିବା ସମୟରେ ଗୟଳମାନେ ହ୍ୱିସିଲ୍ ପରି ବା ଗାଈର ବୋବାଳି ପରି ଧ୍ୱନି ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ।
ଭାରତର କେତେକ ସ୍ଥାନରେ ରହୁଥିବା ଗୟଳ ନିଜ ବୃହତ୍ ଶରୀର ଓ ପ୍ରଚୁର ବଳ ସତ୍ତ୍ୱେ ଅତି ଲାଜକୁଳା ଓ ଡରକୁଳା ସ୍ୱଭାବର ହୋଇଥାନ୍ତି । ଏହି ସବୁ ଜଙ୍ଗଲରେ ମନୁଷ୍ୟମାନେ ମଧ୍ୟ ବାଧା ବିଘ୍ନ ସୃଷ୍ଟି ନ କରୁଥିବା ଜଣାପଡିଛି । ଆତଙ୍କିତ ହୋଇଗଲେ ଗୟଳମାନେ ଘଞ୍ଚ ଜଙ୍ଗଲ ଭିତରକୁ ତୀବ୍ର ଗତିରେ ଦୌଡି ପଳାନ୍ତି । ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଏସିଆ ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତରେ ଗୟଳମାନେ ମନୁଷ୍ୟଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ବିଷୟରେ ଅବଗତ ଓ ଅଭ୍ୟସ୍ତ । ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକଙ୍କ ମତରେ ଏହି ଗୟଳମାନେ ସ୍ୱଭାବରେ ଅତି ସାହସୀ ଓ ଆକ୍ରାମକ ମଧ୍ୟ । ଜଙ୍ଗଲ ପାର୍ଶ୍ୱବର୍ତ୍ତୀ ତୃଣଭୂମିରେ ସାଧାରଣ ଗୃହପାଳିତ ଗୋରୁଙ୍କ ସହିତ ଚରିବା ଓ ସଂଘର୍ଷରେ ସେମାନଙ୍କୁ ବଧ ବା କ୍ଷତାକ୍ତ କରିବା ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଛି । ବୟସ୍କ ଅଣ୍ଡିରା ଗୟଳ ବିନା କାରଣରେ ଗୋଡାଇ ଆସିବା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ବିଶେଷ କରି ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଋତୁରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଖରା ଓ ଦେହରେ ଲାଗିଥିବା କୀଟଙ୍କ ଦଂଶନରୁ ବିରକ୍ତ ହୋଇ ଏମାନେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବଦ୍ରାଗୀ ବା କ୍ଷଣକୋପୀ ହୋଇ ଉଠନ୍ତି । ଆସନ୍ନ ବିପଦ ସମ୍ପର୍କରେ ଗୋଠର ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ସତର୍କ କରିବା ପାଇଁ ଏମାନେ ହ୍ୱିସିଲ୍ ଶବ୍ଦ କରନ୍ତି ।
ଅନ୍ୟ ତୃଣଭୋଜୀ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ତୁଳନାରେ ବନ୍ୟ ଗୟଳମାନଙ୍କ ଖାଦ୍ୟରେ ଅଧିକ ବିବିଧତା ଦେଖାଦିଏ । ଖାଇବା ବେଳେ ଗୟଳମାନେ ଗଛ, ଲତା ଇତ୍ୟାଦିର ଉପର ଅଂଶ ଖାଇବା ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି । ସେମାନେ ପତ୍ର, ଘାସ, ନାଡ, ମଞ୍ଜି, ଛୋଟ ଫୁଲ ; ଏପରିକି କଦମ୍ବ ଫୁଲ ମଧ୍ୟ ଖାଆନ୍ତି ।
ଭଗବାନ ମହାବୀର ଅଭୟାରଣ୍ୟ ଓ ମୋଲେମ୍ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ କରାଯାଇଥିବା ଏକ ସର୍ବେକ୍ଷଣରୁ ଜଣା ପଡିଥିଲା ଯେ ଗୟଳମାନେ ସେହି ଅଞ୍ଚଳର ପ୍ରାୟ ୩୨ଟି ପ୍ରକାରର ଗଛର ପତ୍ର ଓ ଘାସ ଖାଉଥିଲେ । ଗୟଳମାନେ ଛୋଟ ଗଛ, କରଡି, ଫୁଲ, ଫଳ ସବୁ କିଛି ଖାଉଥିଲେ କିନ୍ତୁ ପତ୍ର ଖାଇବା ଅଧିକ ପସନ୍ଦ କରିଥିଲେ । ପୁଣି ଋତୁ ଅନୁସାରେ ଖାଇବା ମଧ୍ୟ ବଦଳିଥାଏ । ମୌସୁମୀ ଓ ଶୀତଋତୁରେ ସେମାନେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ସଜ ଘାସ ଯଥା – ଟିକ୍ କ୍ଲୋଭର୍ (Desmodium triflorum), କାରୱି (Strobilanthes callosus), କୁର୍ଲୁ (Gardenia latifolia), ରୈନା (Grewia abutifolia), ମୁଡମୁଡିକା ଗଛ (Helicteres ssp.), ସତୀଗଛ (Vitex negundo), ଇତ୍ୟାଦି ଖାଇବା ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି । ଗ୍ରୀଷ୍ମଋତୁରେ ଶାଗୁଆନ୍ (Tectona grandis) ଗଛର ବକ୍କଳ, ସୁନାରି (Cassia fistula) ଗଛର ଫଳ, ଭାଲିଆ (Anacardium occidentale) ଫଳ ଓ ମଞ୍ଜିର ଚୋପା ଇତ୍ୟାଦି ଖାଆନ୍ତି । ଦିନବେଳେ ଗୟଳମାନେ ଅଧିକାଂଶ ସମୟ ଖାଇବାରେ ବ୍ୟତୀତ କରନ୍ତି । ଖାଦ୍ୟଗ୍ରହଣର ହାର ସକାଳ ୬:୩୦ରୁ ୮:୩୦ ଓ ସନ୍ଧ୍ୟା ୫:୩୦ରୁ ୬:୪୫ ମଧ୍ୟରେ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ । ଦିନର ସବୁଠାରୁ ଉତ୍ତପ୍ତ ସମୟ ଅପରାହ୍ନ ୧:୩୦ରୁ ୩:୩୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେମାନେ ଗଛ ଛାଇରେ ବସି ଥକ୍କା ମାରନ୍ତି ।
ମନପସନ୍ଦ ଘାସ ଓ ତୃଣ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭିଦ, ଆବଶ୍ୟକୀୟ ପୌଷ୍ଟିକ ଉପାଦାନର ଅଭାବ ହେଲେ ସେମାନେ ଗଛର ବକ୍କଳ ଇତ୍ୟାଦି ଖାଆନ୍ତି । ଗୟଳମାନଙ୍କ ଶରୀରରେ ଫାଇବର୍ ଓ ପୁଷ୍ଟିସାରର ସଠିକ୍ ଅନୁପାତ ସେମାନଙ୍କୁ ଖାଦ୍ୟ ହଜମ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ପତ୍ର ଘାସ ଆଦି ଶୁଖିଗଲେ ସେମାନେ ଶାଗୁଆନ୍ ଗଛର ବକ୍କଳ ଓ ଅନ୍ୟ ଉପଲବ୍ଧ ଖାଦ୍ୟ ଖାଇ ରହିପାରନ୍ତି । ଶାଗୁଆନ୍ ଗଛର ବକ୍କଳରେ ଉଚ୍ଚ ମାତ୍ରାରେ କ୍ୟାଲସିୟମ୍ (୨୨୪୦୦ ppm) ଓ ଫସ୍ଫରସ୍ (୪୦୦ ppm) ରହିଥାଏ । ତେଣୁ ଶାଗୁଆନ୍ ବକ୍କଳ ଖାଇବାଦ୍ୱାରା ଗୟଳମାନଙ୍କ ଭୋକ ମେଣ୍ଟିବା ସହିତ ସେମାନଙ୍କୁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ପୌଷ୍ଟିକ ଉପାଦାନ ମଧ୍ୟ ମିଳିଥାଏ । ଗୟଳମାନଙ୍କ ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ଜୀବନଯାପନ ପାଇଁ ସେମାନେ ପସନ୍ଦ କରୁଥିବା ତୃଣ ଓ ଉଦ୍ଭିଦ ଉପଲବ୍ଧ ହେବା ଅତି ଜରୁରୀ । ତେଣୁ ଗୟଳମାନଙ୍କ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ସେମାନେ ପାରମ୍ପରିକ ଭାବେ ରହୁଥିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ସେଠାକାର ଉଦ୍ଭିଦ ଜଗତର ସଂରକ୍ଷଣ ଆବଶ୍ୟକ ।
ପ୍ରାୟତଃ ମାଈ ଗୟଳମାନେ ଗୋଟିଏ ବାଛୁରିକୁ ଜନ୍ମ ଦିଅନ୍ତି । ସମୟ ସମୟରେ ଦୁଇଟି ବାଛୁରି ଜନ୍ମ ହେବା ଦେଖାଯାଇଛି । ଗୟଳମାନଙ୍କ ଗର୍ଭଧାରଣ ସମୟ ପ୍ରାୟ ନଅ ମାସ (୨୭୫ ଦିନ), ଯାହାକି ଗୃହପାଳିତ ଗୋରୁଗାଈଙ୍କ ଗର୍ଭଧାରଣ ସମୟଠାରୁ ଟିକେ କମ୍ । ବାଛୁରିଗୁଡିକ ୭ରୁ ୧୨ ମାସ ପରେ ମା’ କ୍ଷୀର ଖାଇବା ଛାଡିଦିଅନ୍ତି । ନିଜର ଦ୍ୱିତୀୟ ବା ତୃତୀୟ ବର୍ଷରେ ଉପନୀତ ହେଲେ ବାଛୁରିମାନେ ଯୌନ କ୍ଷମତା ପ୍ରାପ୍ତ କରନ୍ତି । ବର୍ଷର ସବୁ ସମୟରେ ଗୟଳମାନେ ପ୍ରଜନନ କରନ୍ତି କିନ୍ତୁ ଡିସେମ୍ବରରୁ ଜୁନ୍ ମଧ୍ୟରେ ଏହାର ହାର ସର୍ବାଧିକ ହୋଇଥାଏ । ପୋଷା ବା ଯନ୍ତାରେ ଥିବା ଗୟଳ ପ୍ରାୟ ୩୦ ବର୍ଷ ବଞ୍ଚିଥାଏ ।
ବଳଶାଳୀ ଓ ବୃହତ୍ ଆକାର ପାଇଁ ଖୁବ୍ କମ୍ ମାଂସଭୋଜୀ ପ୍ରାଣୀ ଗୟଳମାନଙ୍କୁ ଶିକାର କରିଥାନ୍ତି । ମୁଖ୍ୟତଃ ମଣିଷ ଗୟଳମାନଙ୍କୁ ଶିକାର କରନ୍ତି । ସମୟ ସମୟରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଓ ବଳିଆ କୁକୁର ଦଳ ଆକାରରେ ଛୋଟ ବା ଗୟଳ ଛୁଆମାନଙ୍କୁ ଶିକାର କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି । ଗୟଳଟି ଅସୁସ୍ଥ ବା ଆହତ ଥିଲେ, ଗୟଳ ବାଛୁରି ତା’ ମାଁର ସୁରକ୍ଷା ଦୃଷ୍ଟିରେ ନଥିଲେ ଆକ୍ରମଣ କରିବା ସହଜ ହୁଏ । ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କେବଳ ମହାବଳ ବାଘ କିମ୍ବା ଲୁଣିପାଣିରେ ବସବାସ କରୁଥିବା କୁମ୍ଭୀରମାନେ ପ୍ରାପ୍ତବୟସ୍କ ଗୟଳମାନଙ୍କ ଶିକାର କରିବା ଦେଖାଯାଇଛି । ସାମ୍ପ୍ରତିକ ସ୍ଥିତିରେ ଲୁଣିପାଣି କୁମ୍ଭୀର ଓ ଗୟଳମାନଙ୍କ ବାସସ୍ଥାନ ବହୁମାତ୍ରାରେ ହ୍ରାସ ପାଇଛି ; ଉଭୟଙ୍କୁ ଏକ ସ୍ଥାନରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେନାହିଁ । ତେଣୁ ଏପରି ଶିକାରର ସମ୍ଭାବନା କମ୍ । ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ ପ୍ରାପ୍ତବୟସ୍କ ସୁସ୍ଥ ଗୟଳକୁ ଆକ୍ରମଣ କରିବା ପାଇଁ କୁମ୍ଭୀର ମଧ୍ୟ ଆକାରରେ ବଡ଼ (ପ୍ରାୟ ୩.୭ ମିଟର୍ ଲମ୍ବା ଓ ୩୦୦ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ଓଜନର) ହେବା ଦରକାର ।
ମହାବଳ ବାଘମାନେ ଶିଶୁ ବା ଦୁର୍ବଳ ଗୟଳମାନଙ୍କ ଶିକାର କରନ୍ତି । ମହାବଳ ବାଘମାନେ ୧୦୦୦ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ (୨୨୦୦ ପାଉଣ୍ଡ୍) ଓଜନର ସୁସ୍ଥ ଗୟଳମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଶିକାର କରିବା ଦେଖାଯାଇଛି । ୨୦୧୩ ଅକ୍ଟୋବରରେ ବନ୍ଦିପୁର ବ୍ୟାଘ୍ର ଅଭୟାରଣ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ମହାବଳ ବାଘ ଏକ ମାଈ ଗୟଳକୁ ଶିକାର କରିବାର ଭିଡିଓ ରେକର୍ଡ୍ କରାଯାଇଥିଲା । ବାଘ ଆକ୍ରମଣର ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ବୟସ୍କ ଗୟଳମାନେ ଶିଶୁ ଓ ଦୁର୍ବଳ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଏକ ସୁରକ୍ଷା ବଳୟ ଘେରି ଓ ବାଘପଟକୁ ମୁହଁ କରି ଛିଡା ହୁଅନ୍ତି । ମହାବଳ ବାଘମାନେ ଛପି ଆକ୍ରମଣ କରିବା ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି । ଜଙ୍ଗଲର ବୁଦା ଆଢୁଆଳ ମଧ୍ୟରେ ରହି ମଧ୍ୟ ଗୟଳ ଗୋଠଦ୍ୱାରା ଏପରି ଭାବେ ଚିହ୍ନଟ ହୋଇଗଲେ ମହାବଳ ବାଘ ଶିକାରରେ ଆଉ ଆଗକୁ ନ ବଢ଼ି ଶିକାର ପରିତ୍ୟାଗ କରନ୍ତି । ମାଲେସିଆରେ ଘଟିତ ଏକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତରେ ବାଘଦ୍ୱାରା ନିହତ ଏକ ଶିଶୁ ଗୟଳର ଶବକୁ ଗୟଳଙ୍କ ଦଳ ଘେରି ଅନେକ ସମୟ ଜଗି ବସି ରହିଲେ ଓ ବାଘକୁ ଶବ ଖାଇବାକୁ ଦେଇନଥିଲେ । ଭାରତର ନାଗାରହୋଳେ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ଘଟିତ ଏକ ଉଦାହରଣରେ ଛପି ଛପି ପିଛା କରୁଥିବା ମହାବଳ ବାଘକୁ ଗୟଳ ଗୋଠ ଦେଖିଦେବା ପରେ ଦଳବଦ୍ଧ ଭାବେ ବାଘଆଡକୁ ଶିଙ୍ଗ କରି ମାଡି ଚାଲିଲେ । ଗୋଠର ଏପରି ଅତର୍କିତ ଆକ୍ରମଣରେ ବାଘକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇ ଶିକାରରୁ ବ୍ୟାହତ ହେବାକୁ ପଡିଲା ।
ବଣୁଆ ପାଣି ମଇଁଷିମାନଙ୍କ ପରି ଗୟଳମାନେ ମଣିଷମାନଙ୍କୁ ଆକ୍ରମଣ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।
ମୃତ ଗୟଳର ଚମଡା, ମାଂସ, ଶିଙ୍ଗ ଓ ହାଡ ବିକ୍ରି କରି ଅନ୍ତର୍ଜାତିକ ବଜାରରେ ବହୁଳ ମୂଲ୍ୟ ଅର୍ଜନ କରିପାରୁଥିବାରୁ ଲାଓସ୍ରେ ଗୟଳମାନଙ୍କ ଅବୈଧ ଶିକାର ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି । ସେଠାରେ ଅବୈଧ ଶିକାର ସହିତ ମାଂସ ଖାଇବା ଓ କ୍ରୀଡ଼ା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଶିକାର ହେବା ଗୟଳଙ୍କ ପ୍ରତି ବିପଦ ବୃଦ୍ଧି କରିଛି । । ୧୯୯୦ ଦଶକରେ ଭିଏତନାମୀ ଅବୈଧ ଶିକାରୀମାନେ ବ୍ୟବସାୟିକ ମୂଲ୍ୟ ପାଇଁ ଅନେକ ଗୟଳ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ ।
ଥାଇଲ୍ୟାଣ୍ଡରେ ମାଂସ ଓ ଶିକାର ଟ୍ରଫି ହିସାବରେ ରଖିବା ପାଇଁ ଅବାଧ ଗୟଳ ଶିକାର ଯୋଗୁଁ ଗୟଳମାନଙ୍କ ସତ୍ତା ପ୍ରତି ଘୋର ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।
ବନ୍ୟ ଗୟଳ (Bos gaurus) ସାଇଟେସ୍ ତାଲିକାର ପ୍ରଥମ ଅନୁଚ୍ଛେଦ(CITES Appendix I)ରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି ; ତେଣୁ ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଆଇନ ଅନୁସାରେ ଏହା ଏକ ସଂରକ୍ଷିତ ଜୀବ । ଗୟଳଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଜେନେଟିକ୍ ସମ୍ବଳର କ୍ରାୟୋ-ସଂରକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟ ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଏ ।
୨୦୧୧ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୨ ତାରିଖରେ ଚେନ୍ନାଇର ଅରିଗ୍ନାର୍ ଆନ୍ନା ଜୀବ ଉଦ୍ୟାନର ଯନ୍ତା ମଧ୍ୟରୁ ୧୭ ବର୍ଷୀୟ ଗୟଳ ମଣିର କ୍ଷତବିକ୍ଷତ ମୃତଦେହ ମିଳିଥିଲା । ମାଈ ଗୟଳ ସହିତ ସହବାସ ନିମନ୍ତେ ଯୋଗ୍ୟତା ପ୍ରଦର୍ଶନ ପାଇଁ ଏକ ଯୁବକ ଗୟଳ ସହିତ ହୋଇଥିବା ସଂଘର୍ଷ ମଣିର ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ଥିଲା ବୋଲି ଜଣା ପଡିଥିଲା । ମଣି ସେଠାକାର ସର୍ବାଧିକ ବୟସ୍କ ଗୟଳ ଥିଲା ଓ ଏହା ଏକ ଅତି ଅସ୍ୱାଭାବିକ ଘଟଣା ଜୀବ ଉଦ୍ୟାନ ଅଧିକାରୀମାନେ ମତ ରଖିଥିଲେ ।
୨୦୦୧ ମସିହା ଜାନୁଆରୀ ୮ ତାରିଖରେ ଆଇଓୱାର ସିଓକ୍ସ୍ କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥିତ ଟ୍ରାନ୍ସ୍ ଓଭା ଜେନେଟିକ୍ସ୍ରେ ପ୍ରଥମ କ୍ଲୋନ୍ ଗୟଳର ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲା । ଏକ ଗୃହପାଳି ଗାଈକୁ ସରୋଗେଟ୍ ମାଁ ଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରି ଏହାର ଜନ୍ମ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଲା । ଜନ୍ମ ସମୟରେ ସୁସ୍ଥ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ୪୮ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ହଇଜା ଯୋଗୁଁ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲା ।
୧୮୦୪ ମସିହାରେ ଲିଖିତ ନିଜର ପ୍ରଥମ ବିବରଣୀରେ ଐଲ୍ମର୍ ବୁର୍କ୍ ଲାମ୍ବର୍ଟ୍ ପୂର୍ବ ବଙ୍ଗର ଚଟ୍ଟଗ୍ରାମରେ ଦେଖିଥିବା ପାଳିତ ଗୟଳ ପ୍ରଜାତିକୁ Bos frontalis ବୋଲି କହିଥିଲେ । ୧୮୨୭ ମସିହାରେ ଚାର୍ଲ୍ସ୍ ହାମିଲ୍ଟନ୍ ସ୍ମିଥ୍ ମଧ୍ୟ ଭାରତରେ ଅବସ୍ଥିତ ସରଗୁଜା ପ୍ରଦେଶର ମୈନପାଟଠାରେ ବନ୍ୟଗୟଳ ଦେଖି ତାହାକୁ Bos gaurus ବୋଲି ନାମିତ କରିଥିଲେ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟର ଲେଖକମାନେ ଅନ୍ୟ ଉପପ୍ରଜାତିଙ୍କୁ Bos ବା Bibos ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।
୨୦୦୩ ମସିହାରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ପ୍ରାଣୀ ନାମକରଣ ସମିତି (International Commission on Zoological Nomenclature) ଗୟଳମାନଙ୍କ ପୋଷା, ବନ୍ୟ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରଜାତିର ସମୀକ୍ଷା କରି ଓ ସେମାନଙ୍କ ବର୍ଗୀକରଣ କରି ସେମାନଙ୍କ ନାମ ଦେଇଥିଲା । ପ୍ରାୟ ସଭିଏଁ ବୋସ୍ ଗୌରସ୍ (Bos gaurus) ବାଇନୋମିଆଲ୍ ନାମକୁ ବନ୍ୟ ଗୟଳଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି ।
ପାରମ୍ପରିକ ଭାବେ ବୋସ୍ ଗୌରସ୍ ପ୍ରଜାତିର ତିନୋଟି ଉପପ୍ରଜାତି ନିର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି :
କିନ୍ତୁ ଏହି ବର୍ଗୀକରଣ ଜିନ୍ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ତଥ୍ୟ ଉପରେ ଆଧାରିତ ନ ହୋଇ, ଶରୀରର ଆକାର, ରଙ୍ଗ ଭିତ୍ତିରେ କରାଯାଇଥିବାରୁ ସମସ୍ତଙ୍କଦ୍ୱାରା ଗ୍ରହଣୀୟ ହୋଇପାରିନାହିଁ ।
ଭାରତୀୟ ଓ ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଏସୀୟ ଉପପ୍ରଜାତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଦୃଶ୍ୟମାନ ତଫାତ୍ ଯୋଗୁଁ ବୋସ୍ ଗୌରସ୍ ଗୌରସ୍ ଓ ବୋସ୍ ଗୌରସ୍ ଲାଓସିଏଂସିସ୍ ବର୍ଗୀକରଣ କିଛି ମାତ୍ରାରେ ଗୃହୀତ ହୋଇଛି ଓ ଏହି ସମ୍ପର୍କରେ ଅଧିକ ଗବେଷଣା ଚାଲିଛି ।
ସଂସ୍କୃତ ଓ ହିନ୍ଦୀ ଶବ୍ଦ ଗୌରର ଅର୍ଥ ହେଲା ଗୋରା, ଧଳା ।[୨] ଏକ ପ୍ରକାରର ମଇଁଷିକୁ ସଂସ୍କୃତରେ ଗୌରମୃଗ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।[୩]
ଏହାର ନାମକରଣ ସହିତ ଗୌ ବା ଗୋ (ଗାଈ) ଶବ୍ଦର ମଧ୍ୟ ସମ୍ପର୍କ ଥାଇପାରେ ।
ଗୟଳକୁ ଭାରତୀୟ ରାଜ୍ୟ ଗୋଆରେ ପ୍ରାଦେଶିକ ପଶୁ ରୂପେ ଅଭିହିତ କରାଯାଇଛି ।[୪]
ଥାଇଲାଣ୍ଡରେ ୧୯୭୦ ଦଶକରେ ଏକ ଦକ୍ଷିଣପନ୍ଥୀ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ନିଜକୁ ଲାଲ୍ ଗୟଳ (ଥାଇ ଭାଷାରେ กระทิงแดง - କ୍ରେଥିଂଗ୍ ଡାଏଂଗ୍) ବୋଲି କହୁଥିଲେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ “କ୍ରେଥିଂଗ୍ ଡାଏଂଗ୍”ର ଚିତ୍ରକୁ ଏକ ଶକ୍ତିବର୍ଦ୍ଧକ ପାନୀୟ ବ୍ରାଣ୍ଡ୍ରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଏହି ପାନୀୟର ନାମ “ରେଡ୍ ବୁଲ୍ (Red Bull)” ଓ ଏହାର ଲୋଗୋରେ ଦୁଇଟି ଗୟଳ ପରସ୍ପର ଆଡକୁ ମାଡି ଆସୁଥିବାର ଚିତ୍ର ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ।
ମାଲେସିଆର ସୁପର୍ ଲିଗ୍ରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା ପେରାକ୍ ଫୁଟ୍ବଲ୍ ଦଳ ନିଜ ସମର୍ଥକ ଓ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦୀ ମହଲରେ “ଦ ବୋସ୍ ଗୌରସ୍ - The Bos Gaurus” ନାମରେ ଜଣାଶୁଣା ।
ଭାରତୀୟ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର “ବାହୁବଳୀ”ର କାହାଣୀରେ ମୁଖ୍ୟ ଖଳନାୟକ ଭଲ୍ଲାଳଦେବ କମ୍ପ୍ୟୁଟର୍ ଗ୍ରାଫିକ୍ସରେ ତିଆରି ଏକ ଗୟଳ ସହିତ ଲଢିବା ଓ ଭଲ୍ଲାଳଦେବର ଚକ୍ରଯୁକ୍ତ ରଥ ଗୟଳମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଟଣାହେବା ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଛି ।
ରଥଯାତ୍ରା ପାଇଁ ରଥ ନିର୍ମିତ ହେଉଥିବା ବେଳେ ଗୟଳବନ୍ଧା ବିଧି କରାଯାଏ ।
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
