ଉନ୍ମାଦ

ଉନ୍ମାଦ ବା ଡେଲିରିୟମ୍ (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ Delirium) ଯାହା ଏକ ଅସ୍ତବ୍ୟସ୍ତ ଅବସ୍ଥା ବା ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅବସ୍ଥା ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ଜଣାଶୁଣା ଓ ଏକ ମାନସିକ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ସ୍ତର ଯାହାକି ଅଳ୍ପ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ବିକଶିତ ହୁଏ ଏବଂ ସମୟ ସହିତ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ | ^[2] ଧ୍ୟାନ, କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ସଚେତନତା, ଶୟନ ପ୍ରଣାଳୀ ଏବଂ ଚିନ୍ତା କରିବା କ୍ଷମତାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇପାରେ | ^[1] ଆରମ୍ଭ ସାଧାରଣଃ କିଛି ଘଣ୍ଟାରୁ କିଛି ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ବ୍ୟକ୍ତି ସେମାନଙ୍କର ସାଧାରଣ ମାନସିକ କାର୍ଯ୍ୟଠାରୁ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ | ^[1] ଡାକ୍ତରଖାନାରେ ଏହି ଅବସ୍ଥା ସାଧାରଣତଃ ପ୍ରାୟ ଏକ ସପ୍ତାହ ରହିଥାଏ, ଯଦିଓ ଏହା ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ କିଛି ସମସ୍ୟା ରହିପାରେ | ^[1]

Delirium
Acute confusional state
Delirium is an acute disturbance of mental abilities
ବିଭାଗ	Psychiatry, geriatrics
ଲକ୍ଷଣ	Changes in attention, activity, awareness, sleep patterns, ability to think[1]
ଆକ୍ରାନ୍ତ ସମୟ	> 70 years old[2]
ଅବଧି	1 week[1]
କାରଣ	Medical conditions, medications, substance intoxication, substance withdrawal[2]
ବିପଦ କାରକ	Dementia, vision problems, hearing problems, alcoholism[2]
ସଠିକ ରୋଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ	Psychosis, dementia, acute stress disorder[2][1]
ଔଷଧ	Antipsychotics (haloperidol)[2]
ଚିକିତ୍ସା	Treating underlying cause, good general care[2][3]
ପୁନଃପୌନିକ	1 to 2% of people[1]

ରୋଗ, ଔଷଧ, ନିଶାଦ୍ରବ୍ୟ କିମ୍ବା ନିଶା ପଦାର୍ଥର ଅପସାରଣଦ୍ୱାରା ଡେଲିରିୟମ୍ ହୋଇପାରେ | ^[2] ପ୍ରାୟତଃ ଅନେକ କାରଣ ଯୋଗୁ ଏହା ହୋଇଥାଏ | ^[2] ବିପଦ କାରକ ଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଡିମେନ୍ସିଆ, ଦୃଷ୍ଟିହାନି, ଶ୍ରବଣହାନୀ ଏବଂ ମଦ୍ୟପାନ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।^[2] ଏହି ରୋଗକୁ କ୍ରିୟାଶୀଳ କରିବା ଔଷଧ ମଧ୍ୟରେ benzodiazepines, antihistamines, ଓପିଓଏଡ ଏବଂ ଆଣ୍ଟିସାଇକୋଟିକ ଭୂମିକା ଥାଏ | ^[2] ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସକ୍ରିୟକାରୀ ଅବସ୍ଥା ମଧ୍ୟରେ ସଂକ୍ରମଣ, ଯନ୍ତ୍ରଣା କିମ୍ବା ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇପାରେ।^[2] ଏହାର ଅନ୍ତର୍ନିହିତ କାର୍ଯ୍ୟବିଧି ଅଦ୍ୟାବଧି ଅଜ୍ଞାତ ଅଛି । ^[2]

ରୋଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିର ସାଧାରଣ ମାନସିକ କାର୍ଯ୍ୟ ବୁଝିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ | ^[2] ବ୍ୟକ୍ତିର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇପାରେ (ଆନ୍ଦୋଳନ), ହ୍ରାସ (ବଶୀଭୂତ), କିମ୍ବା ଉଭୟର ମିଶ୍ରଣ ହୋଇପାରେ | ^[4] ରୋଗ ହ୍ରାସ ପାଇଲେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ହୁଏ ବା ଉଦାଶୀନତାକୁ ଦାୟୀ କରାଯାଏ | ^[4] ସାଇକୋସିସ, ତୀବ୍ର ଚାପ ବେମାରୀ ଏବଂ ଡିମେନ୍ସିଆରୁ ପୃଥକ କରାଯିବା ଉଚିତ୍।^[1]

ଅନ୍ତର୍ନିହିତ କାରଣ ଅନୁସାରେ ଚିକିତ୍ସା କରାଯାଏ । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟରେ ଶ୍ରବଣ ଯନ୍ତ୍ର, ଚଷମା, ପିଇବାକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ତରଳ ପଦାର୍ଥ ଶୟନ ନିମନ୍ତେ ଏକ ଶାନ୍ତ ବାତାବରଣ ଓ ଏକ ଦେଖାଯାଉଥିବା ଘଣ୍ଟା ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଏ । ଆଣ୍ଟିସାଇକୋଟିକ ଔଷଧ ଦେଲେ ମଧ୍ୟ କିଛି ଉପକାର କରୁଥିବା ବୋଧ ହୁଏନାହିଁ ।^[5][6] ଡାକ୍ତରଖାନାରେ ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଥିବା ରୋଗୀ ଏକ ସାଧାରଣ ଯତ୍ନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉନ୍ନତି କରୁଥିବା ଲକ୍ଷ କରାଯାଏ । ଡାକ୍ତରଖାନାରେ ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଥିବା ରୋଗୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଏକ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରାୟ ୪୦% ମୃତ୍ୟୁ ବରଣ କରନ୍ତି ।

ଡେଲିରିୟମ୍ ସାମଗ୍ରିକ ଭାବରେ ପ୍ରାୟ ୧ରୁ ୨% ଲୋକଙ୍କୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ | ^[1] ବୟସ୍କ ବୟସ୍କଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର ପରେ କିମ୍ବା ଜରୁରୀକାଳୀନ ବିଭାଗ ପରିଦର୍ଶନ କରିବା ସମୟରେ ହାର ପ୍ରାୟ ୨୦% ଏବଂ ଇଣ୍ଟେନସିଭ କେୟାର ୟୁନିଟରେ ୯୦% ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହିଥାଏ।^{[1] [2]} ଡାକ୍ତରଖାନାରେ ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଥିବା ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରାୟ ୨୦% ହାର ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ।^[1] ବୟସ ବଢ଼ିବା ସହିତ ଏହି ରୋଗ ଅଧିକ ସାଧାରଣ ହୁଏ, ୮୫ ବର୍ଷ ବୟସ ଉପରେ ଥିବା ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରାୟ ୧୪% ପ୍ରଭାବିତ ହୁଅନ୍ତି ।^[1] ଅତିକମରେ ଏହି ରୋଗ ହିପୋକ୍ରେଟସ ଅମଳରୁ ପ୍ରାୟ ଖ୍ରୀ:ପୂ: ୪୦୦ରୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।^[7]

ଆଧାର

1. Diagnostic and statistical manual of mental disorders : DSM-5 (Fifth ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Association. 2013. p. 596-601. ISBN 9780890425596. OCLC 847226928.
2. Ramírez Echeverría, MdL; Paul, M (January 2020). "Delirium". PMID 29261982. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
3. Siddiqi N, Harrison JK, Clegg A, Teale EA, Young J, Taylor J, Simpkins SA (March 2016). "Interventions for preventing delirium in hospitalised non-ICU patients" (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews. 3: CD005563. doi:10.1002/14651858.CD005563.pub3. PMID 26967259. Open access repository
5. Neufeld KJ, Yue J, Robinson TN, Inouye SK, Needham DM (April 2016). "Antipsychotic Medication for Prevention and Treatment of Delirium in Hospitalized Adults: A Systematic Review and Meta-Analysis". Journal of the American Geriatrics Society. 64 (4): 705–14. doi:10.1111/jgs.14076. PMC 4840067. PMID 27004732.
6. Burry L, Mehta S, Perreault MM, Luxenberg JS, Siddiqi N, Hutton B, Fergusson DA, Bell C, Rose L (June 2018). "Antipsychotics for treatment of delirium in hospitalised non-ICU patients". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 6: CD005594. doi:10.1002/14651858.CD005594.pub3. PMC 6513380. PMID 29920656. {{cite journal}}: Unknown parameter |displayauthors= ignored (|display-authors= suggested) (help)
7. Lindesay, James; Rockwood, Kenneth; Macdonald, Alastair (2002). Delirium in Old Age (in ଇଂରାଜୀ). Oxford University Press. p. 1. ISBN 978-0-19-263275-3.