Sent Privat d'Alèir

Sant Privat d'Alèir^[1] (Saint-Privat-d'Allier en francés) z-es una comuna occitana, situada dins lo departament del Naut Léger e la region d'Auvèrnhe-Ròse-Aups, ancianament d'Auvèrnhe. Dempueis lo 1èr de genèir 2017, es comuna delegada e chapluòc de la comuna novèla de Sent Privat d'Alèir.

Vilatge d'Occitània

Sent Privat d'Alèir Saint-Privat-d'Allier
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Vista delh chastèl e de la val.
Geografia fisica
Coordenadas	44° 59′ 27″ N, 3° 40′ 47″ E
Superfícia	37,71 km²
Altituds  · Maximala  · Mejana  · Minimala	1 221 m 880 m 547 m
Geografia politica
País	Velai
Estat	França
Region 84	Auvèrnhe Ròse Aups
Departament 43	Naut Léger
Arrondiment 432	Lo Puèi de Velai
Canton 4312	Sant Pàulhan (Lodes davant 2015)
Intercom 244300018	CA delh Puèi de Velai
Cònsol	Guy Eyraud (2020-2026)
Geografia umana
Populacion Populacion totala (2018)	398 ab. Evolucion de la populacion 411 ab.
Densitat	10,16 ab./km²
Autras informacions
Còde postal	43580
Còde INSEE	43221
Divèrs	Comuna delegada e chapluòc de Sent Privat d'Alèir

Geografia

Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !

Comunas vesinas

Distanças e posicion relativa

Sent Privat d'Alèir

Sant Desdèir d'Alèir
(2,4 km)

Monistròl d'Alèir
(3,8 km)

Sant Joan de la Chalm
(4,9 km)

Lo Vernet
(5,2 km)

Sent Beninh
(5,9 km)

Vergezac
(6,1 km)

Pradas
(7,9 km)

Bains
(7,9 km)

Perimètre del territòri

Comunas confrontantas de Sent Privat d'Alèir

Sent Berenh	Lo Vernet Sant Joan de Nai	Vergezac
		Bains
Monistròl d'Alèir		Sant Joan de la Chalm

Toponimia

Las fòrmas ancianas son S. Privatus alh secle XI, Oppidum S. Privati, vas 1170, Castrum de S. Privato en 1257, Privatus prope Alerium en 1345, S. Privat de Vellaic en 1379, S. Privat de Vellai en 1401, Privat-la-Roche en 1793 ^[2].
Sant Privat representa Privatus, avesque de Mende e martir, alh secle III ^[3].

Conac, Conaguet

Vialatge a l'oèst de Sent Privat, sus la RD 301; Conaguet z-es alh sud de Conac. Las fòrmas ancianas son : (per Conac) Lo Connac en 1323, Locus de Connaco en 1520; (per Conaguet) Connaguet en 1333, Mansus del Conaguet en 1347, Conarguetum en 1518, Le Cognaguet en 1560 ^[4].
Conaguet es lo diminutiu de Conac, ambelh sufixe -et, vengut delh latin -ittus. Conaguet saguèt probablament fondat après Conac.
Conac ven delh nom gallic d'òme Connos (sol Connios es atestat, segon Delamarre), ambelh sufixe -acum (gallic -ācon). Dauzat e Delamarre tractan mas de la localitat d'Avairon ^[5],[6],[7]. L'article de l'atestacion de 1323 pòt faire dobtar.

Dallas

Vialatge al nòrd-èst de Sent Privat.
Las fòrmas ancianas son : Dalas en 1239, Dalacium en 1349, Dalas en Alvernhe en 1408 ^[8].
Lo vialatge z-es sus la viá Marchadèira (via Mercatoria en 1401). Segon Joan Arçac, lo nom pòt venir delh gallic dallos, « bòrlhe, òrb, avugle » e justament an trobat la troça d'un oculista galloroman a costat. I a un liam ? Joan Arçac dobta sus la possibilitat d'una varianta en -às d'un toponime en -ac e pensa que Dalàs z-es probablament pas una proprietat galloromana ^[9].
Xavier Delamarre confirma l'existéncia d'un nom celtic d'òme Dallos, de *dallo-, « bòrlhe » e la de la derivacion en -ate/-ati dins la formacion delhs toponimes celtics formats sus un nom de persona ^[10].

Mercuer, Mercury

Mercuer z-es alh nòrd-nòrd-oèst de Sent Privat, Mercury z-es près de Mercuer, alh sud-èst.
Las fòrmas ancianas de Mercuer son Mercor en 1213, Mercueyras en 1331, Merqueures en 1439, Locus de Mercoriis en 1461, Mercueyres en 1482, Mercure en 1693 ^[11].
Mercuer representa lo nom latin de dieu Mercurius. Son culte remplacèt lo de Lug, dieu principal delhs gals (nommat Mercurius per Juli Cesar) ^[12].
Encausa de sa situacion, Mercury es un derivat de Mercuer. Las fòrmas ancianas son Mercuri en 1378, Mercurinum en 1458, Mansus Mercurii en 1485, Mercury en 1657, Mercuril en 1693, Mercuret en 1820 ^[11]. Mercury representa Mercuer ambelh sufixe -in, resultat de -inum (veire l'intelligenta latinizacion de 1458). La grafia es Mercurin.

Rougeac

Rougeac z-es situat alh nòrd-nòrd-èst de Sent Privat.
Las fòrmas ancianas son : Villa de Royac en 1257, Roiac en 1261, Roiacum en 1331, Rocgacum, Rotgac en 1347, Rogiacum en 1348, Roghacum en 1517, Roghac en 1575 ^[13].
Rojac, equivalent de Roiat, ven delh cognomen latin Rubius, ambelh sufixe -acum ^[14].

Nolhac

Nolhac z-es situat alh nòrd-nòrd-oèst de Sent Privat, a pauca distància.
Las fòrmas ancianas son : Nuolhac en 1331, Mansus de Noalhat en 1469, Noailhat en 1485, Nolhac en 1513 ^[15].
Segon Joan Arçac, Nolhac vendriá delh latin *Novalius, derivat de novalis, o benleu de novalia, plural de novale, tèrra eissartada novèlament, o benleu de novale, ambelh sufixe -acum ^[16].

Pratclaus

Dins Pratclaus, prat ven de l'occitan prat e non pas de son aujòl latin pratum (question de data de la formacion delh toponime). L'adjectiu z-es claus, provesit d'una clausor ^[17].

Ròchaguda

Ròcha ven de rocca e designèt un chastèl bastit sobre un ròc, pueis tot chastèl fòrt. Aicí lo nom z-es segut d'un qualitatiu, aguda (Castrum de Rocha Aguda en 1225) ^[18].

Varenas

Vialatge situat alh nòrd de la comuna, sus la RD 25.
Lo luòc z-es atestat en 1170 : Varenas ^[19]. Segon Dauzat e Rostaing, lo toponime Varenas ven de varenna, mot derivat de l'indoeuropèu vara, aiga. Lo sens z-es de « luòc abandonat per una aiga; buge, buja » ^[20] (= bosija, boija, bosiga).
Segon Joan Arçac, lo mot occitan varena (benleu d'una racina *var-, « montanha arida o tèrra inculta, buja ») designa una tèrra sablonosa, sablosa, granitica. L'expression coneissuda tèrra de varena a pas de resultats toponimics. Lo sens z-es pus general : espandida arida. Garena z-es practicament sinonime : tèrra mala, buja. Garena z-es benleu liat ambelh lengadocian garra « luòc peirós » ^[19]. Sus la mapa, lo luòc sembla relativament cultivat.

Lo Montelh

Lo Montelh z-es alh nòrd de Mercuer.
Montelh z-es un diminutiu de mont, ambelh resultat delh sufixe -ilium. Lo luòc z-es atestat en 1378, Locus de Montilio ^[21].

Céaux

Céaux z-es situat alh nòrd de Varenas, entre Mercuer e Varenas.
Las fòrmas ancianas son : Seus en 1255, Ceus en 1271, Ceaux en 1426, Seaulx en 1470, Ceux en 1482, Seaux en 1595 ^[22].
Segon Joan Arçac, Céaux (quenha prononciacion ?) ven delh latin celsus, « naut ». Designa d'eminéncias e lo nom a passat alh vialatge près ^[23]. Lo vialatge z-es pusleu alh començament d'un versant, a mai de 1000 m. Tresplombat per de cimas de mai de 1100 m, tresplomba de tèrras a l'entorn de 960 m e deu permetre de gentas vistas.

Lo Vialar ?

Vialatge situat alh nòrd-èst de Sent Privat.
Lo sens de villare èra una subdivision de la villa, provesida de bastiments, pueis una proprietat rurala, coma villa, pueis un vialatge. Lo luòc es atestat en 1331, Lo Vilar, pueis Lo Vialar en 1347 ^[24].

Istòria

En 1789, Sent Privat d'Alèir, qu'èra un priorat unit a la mensa conventuala de l'abadiá de la Chaa Dieu, èra de de la província d'Auvèrnhe, de l'eleccion de Briude, de la subdelegacion de Lanjac e delh ressòrt delh presidial de Riam. Sa gleisa parochala, diocèsi delh Puèi de Velai e archipreirat de Solanhac, èra delh vocable de Sant Privat; l'abat de La Chaa Dieu presentava a la cura ^[2].

Administracion

Lista deus cònsols successius

Periòde		Identitat	Etiqueta	Qualitat
1992	(2026)	Guy Eyraud
	1992
Totas las donadas non son pas encara conegudas.

• Davant la refòrma cantonala de 2014, aplicada en 2015, la comuna èra del canton de Lodes; es avòra del canton de Sant Pàulhan.

Demografia

modificar « persona »  v · d · m  Evolucion demografica Populacion comunala actuala (2013): 383, totala: 388
1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851
1 600	1 339	1 334	1 398	1 470	1 646	1 436	1 456	1 460
1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891	1896
1 447	1 518	1 480	1 450	1 518	1 607	1 659	1 579	1 571
1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946	1954
1 519	1 510	1 408	1 356	1 216	1 194	1 129	958	868
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007	2008
835	708	584	551	430	414	411	411	409 414
2009	2010
405 410	401 405
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE Evolucion de la populacion 1962-2008

• En 2018 la populacion èra de 398 abitants e la densitat èra de 10,55 ab/km².

Luòcs e monuments

• 
  Vista generala.
• 
  Lo chastèl de Mercuer.
• 
  Tor delh chastèlh de Ròchaguda.
• 
  Chapela de Ròchaguda.
• 
  Autra vista de la chapela.

Clicatz sus una vinheta per l’agrandir.

Personalitats ligadas amb la comuna

Veire tanben

Ligams extèrnes

• Sent Privat sobelh site de l'Insee

Nòtas

1. Institut d'Estudis Occitans, Comission Toponimica Occitana, Luòcs, basa de donadas de toponimia occitana. Cèrca «Sent Privat d'Alèir».
2. Augustin Chassaing, Antoine Jacotin Dictionnaire Topographique... de la Haute-Loire, p. 259-260 https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k392965/f308.image
3. Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 625
4. Augustin Chassaing, Antoine Jacotin Dictionnaire Topographique... de la Haute-Loire, p. 89 https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k392965/f138.image
5. Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 207
6. Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 143
7. Xavier Delamarre, Noms de lieux celtiques de l'Europe ancienne, ed. Errance, 2012, p. 121, 293 e 340
8. Augustin Chassaing, Antoine Jacotin Dictionnaire Topographique... de la Haute-Loire, p. 104 https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k392965/f153.image
9. Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 145
10. Xavier Delamarre, Noms de lieux celtiques de l'Europe ancienne, ed. Errance, 2012, p. 132 e 20
11. Augustin Chassaing, Antoine Jacotin Dictionnaire Topographique... de la Haute-Loire, p. 176-77 https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k392965/f225.image
12. Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 198
13. Augustin Chassaing, Antoine Jacotin Dictionnaire Topographique... de la Haute-Loire, p. 243 https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k392965/f292.image
14. Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 161
15. Augustin Chassaing, Antoine Jacotin Dictionnaire Topographique... de la Haute-Loire, p. 197 https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k392965/f246.image
16. Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 157 e 184
17. Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 332
18. Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 215
19. Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 284-285
20. Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 700
21. Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 284-285
22. Augustin Chassaing, Antoine Jacotin Dictionnaire Topographique... de la Haute-Loire, p. 49 https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k392965/f98.image
23. Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 176
24. Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 193 e 217

• Portal de Velai