Prebòst reiau

Lo terme de prebòst ven dau latin præpositus ('prepausat', dins lo sens de "charjat"). A l'Atge Mejan e sos lo Regim Ancian, lo prebòst es un agent dau senhor o dau rei charjat de rendre justícia e d'administrar lo domeni que li es fisat.

Dins lo vielh drech francés, lo mot prebòst a mantun sens e s'aplica a mai d'un tipe de foncion. Etimologicament (præpositus), s'aplica a tota persona plaçada a la testa de 'na brancha dau servici public, 'na posicion que, segon los vielhs principis, pareja un drech de jurisdiccion.

A partir dau segle XI, los capecians retiran l'administracion dau domeni reiau aus nòbles per la fisar a daus prebòsts, generalament daus roturiers rics, que possedissen lo drech de percebre los revenguts dau rei dins lor conscripcion o prebostat. 'Quela practica, favorabla a las finanças reialas, compòrta rapidament daus abús greus e, tre la fin dau segle XII, lo prebòst es contrarotlat per un baile sonat «itinerant»; puei, au segle XIII, per un baile e un seneschau de pòst fixe.

Lo prebòst era a l'Atge Mejan l'intendent d'un domeni senhorau que son ròtle es d'administrar, de jutjar e de percebre las taxas. Era subordinat au baile. A mai, era charjat de gerir los bens e los revenguts au vejaire d'un mestre, d'un senhor laïc, o d'un eclesiastic. Lo prebòst encaissava los revenguts e entreteniá las bastissas, chasteus e ostaus reiaus. Lo prebòst donc venguet progressivament lo representant dau rei e de son poder dins 'na fraccion dau domeni. L'ensemble daus drechs e revenguts que levava constituissiá lo prebostat. Au segle XIV, lo poder judiciari daus prebòsts s'estendet per representar la jurisdiccion de prumiera instáncia, tan d'un punt de vista civil coma criminau. Quand lo rei concedissiá a 'na vila 'na charta de franchesas o de comuna, concedissiá tanben lo prebostat, es a dire tots los revenguts correspondents, mejançant lo versament de 'na soma fixa. Los abús e planhs daus subjectes se concentreren sus 'queu ofici.

Los prebòsts crompan 'na charja segon lo sistema d'afermatge: l'estat abandona au prebòst la percepcion daus divers impòsts valids dins lo reiaume, mejançant 'na soma d'argent. Mas aitau son de mau contrarotlar e susvelhar. Los prebòsts ne profechan per mancar a lors obligacions e fan çò que vòlen.

Quant a las finanças, los prebòsts se charjan de reculhir las rentas, es a dire lo cens, la tascha e la redevença.