Lo Pleistocèn[1] (del grèc antic: πλεῖστος pleistos «majoritat» e καινός kainos «novèl») es un periòde geologic que seguís lo Pliocèn e precedís l'Olocèn. Lo Pleïstocèn es la seisena èra del Cenozoïc e la tresena del Neogèn. La fin del Pleïstocèn correspond amb la fin del Paleolitic.
| Edats preïstoricas | ||||
| O | La Tène | Protoïstòria | ||
| Hallstatt | ||||
| Edat del Fèrre | ||||
| Bronze final | ||||
| Bronze mejan | ||||
| Bronze ancian | ||||
| Edat del Bronze | ||||
| Calcolitic | ||||
| Neolitic | Preïstòria | |||
| Mesolitic / Epipal. | ||||
| P | Paleolitic superior | |||
| Paleolitic mejan | ||||
| Paleolitic inferior | ||||
| Paleolitic | ||||
| Edat de la Pèira | ||||
Lo Pleistocèn s'esten de -2,58 milions d'annadas a 11 700 ans abans lo present, amb la data de la fin exprimida en ans de radiocarbòni. Cubrís la màger part del darrièr periòde de glaciacion, inclús lo Dryas recent, que sa fin es estada datada aproximativament en 9600 aC. La GSSP pel començament del Pleïstocèn se tròba dins una seccion de referéncia a Vrica, 4 km al sud de Crotone, en Calàbria, al sud d'Itàlia, que presenta d'ambigüitats de datacion encara pas resolgudas. Coma dins d'autres periòdes geologics antics, los jaç de ròca que definisson lo començament del Pleïstocèn son ben identificats, mas las datas exactas del començament e de la fin del periòde son incèrtas. Lo nom se referís al periòde recent de glaciacions repetidas; mai d'un preferís una data de començament de fa aperaquí 2,5 milions d'ans. Lo nom de Pliocèn-Pleistocèn s'utiliza en referéncia a la darrièra edat de glaç.
Los continents modèrnes avián essencialament lors localizacions actualas pendent lo Pleïstocèn (se son pas desplaçats mai de 100 km tre aquel moment).
Caracteristicas glaciàrias
Lo clima aviá de cicles glaciaris repetits, e los glacièrs continentals arribèron fins al parallèl 40 dins mai d'un luòc. Sembla que del temps de de l'extension màger de las glaças, 30% de la Tèrra n'èra cobèrta. Una zona de permafròst s'estendiá cap al sud dempuèi lo bòrd de la calòta glaciària. La temperatura mejana anndièra èra de −6 °C dins la zona del glaç e de 0 °C dins la zona del permafròst. Cada avançada glaciària retenguèt de quantitats d'aiga immensas en jaç de glaç continentals d'entre 1500 e 3000 m d'espessor, que lo nivèl de la mar baissèt temporàriament de 100 m. Pendent los periòdes interglaciaris, coma al jorn de uèi, las inondacions de la còsta èran correntas, mitijadas per de movements emergents o isostatics de mai d'una region. Los efèctes de la glaciacion foguèron mondials. L'Antartida demorèt gelada pendent tot lo Pleïstocèn en mai del Pliocèn. Los Andes, al sud, èran cobèrts per la calòta de glaç de Patagònia. I aviá de glacièrs en Nòva Zelanda e en Tasmania. Los glacièrs actuals del Mont Kenya, de Kilimanjaro e Ruwenzori en Africa Orientala èran pus grands. I aviá de glacièrs dins las montanhas en Etiopia e a l'oèst de las Montanhas de l'Atlàs. Dins l'emisfèri nòrd, fòrça glacièrs se fondèron en un de sol. La calòta glaciala cobrissiá lo nord-oèst d'America del Nòrd; l'èst èra cobèrt per la calòta Laurentid. La calòta glaciària cobrissiá Escandinàvia e lo nòrd d'Euròpa, inclús Grand Bretanha. La calòta alpina cobrissiá los Alps. Mai d'un glacièr menor s'estendiá per Siberia e per la zona artica. Las mars septentrionalas èran geladas. Al sud dels jaç de glaç se formèron de lacs grands per encausa del blocatge de las sortidas e la reduccion de l'evaporacion de l'aire fred. Lo centre de l'America del Nòrd Septentrionala èra totalament cobèrt pel lac Agassiz. Mai de 100 concas, uèi secas o lèu, avián de cors d'aiga grands a l'oèst american. En Eurasia se desvolopèron de lacs grands coma consequéncia dels desprendiments dels glacièrs. Las aigas avián de debits pus importants e s'entrecrosavan. Los lacs africans èran pus plens, aparentament per causa d'una evaporacion menora. A mai, los desèrts èran pus secs e pus grands. Per causa de la manca d'evaporacion oceanica e d'autres tipes, las pluèjas èran menoras.
Eveniments
Se son identificats quatre «eveniments» glaciaris principals. Un eveniment principal es una excursion glaciària generala, apelada sonque «glaciacion». Las glaciacions son devesits per de periòdes interglaciaris. Pendent una glaciacion, lo glacièr fa pas d'avançadas o de recuolaments. Una excursion menora es un estadi; los periòdes entre estadis son interestadis. Aqueles eveniments se definisson de manièra diferenta segon lor region, pr'amor que an lor pròpria istòria glaciària segon lor latitud, lor terren e lor clima. I a una certana correspondéncia cronologica entre las glaciacions de las divèrsas regions. Los cercaires càmbian correntament lors noms se la geologia glaciària d'una region es en cors de definicion. Per aquò, es generalament incorrècte d'aplicar lo nom d'una glaciacion d'una region per una autra. Se pòt pas apelar Mindel l'Elsterian o viceversa. Pendent una partida granda del sègle XX s'èra solament estudiada mantuna region e los noms èran relativament paucs. Los geològs de fòrça païses son uèi interessats a la glaciologia del Pleïstocèn. En consequéncia, lo nombre de noms va creissent rapidament. Los tèrmes de pluvial e interpluvial se correspondon, coma los tèrmes de glaciari e interglaciari. Un pluvial es un periòde pus caud amb mai de pluèjas; un interpluvial, amb mens de pluèjas. Las pluèjas son tanben ciclicas. Los pluvials e interpluvials son fòrça estenduts. Ça que la, i a pas cap de correspondéncia sistematica entre los pluvials e los glaciaris, pr'amor que los pluvials regionals se correspondon pas entre els-meteisses globalament.
Paleocicles
L'ensems dels factors de la superfícia terrèstre es ciclic: lo clima, los corrents e autres movements oceanics, los corrents d'aire, la temperatura... Las glaciacions repetidas del Pleïstocèn foguèron causadas pels meteisses factors.
Cicles Milankovitch
La glaciacion del Pleïstocèn foguèt una sèria de glaciaris e interglaciaris, estadis e interestadis, ligats als cambiaments climatics. Los cicles Milankovitch son lo factor principal del cicle climatic; son de variacions periodicas dins la radiacion solara regionala causadas per l'ensems de divèrses cambiaments del movement de la Tèrra. Los cicles Milankovitch pòdon pas èsser lo sol factor, pr'amor que explican pas lo començament ni la fin de l'Edat glaciària del Pleïstocèn, ni la repeticion d'edats glaciàrias. Semblan foncionar mai pendent lo Pleïstocèn, en predisent una glaciacion cada 100 000 ans.
I a pas d'estadis faunals definits pel Pleïstocèn ni per l'Olocèn. Autant la fauna marina coma la continentala èran essencialament modèrnas. Fòrça scientifics creson que los umans evolucionèron fins a l'òme modèrne pendent lo Pleïstocèn. A la fin del Pleïstocèn comencèt l'extincion de fòrça mamifèrs grands (los mamots, los mastodonts, los tigres de dents de sabre, gliptodonts e paressoses, e continuèron a l'Olocèn. Aquestas extincions foguèron especialament duras en America del Nòrd, ont los cavals e los camèls s'estenguèron.
Los jaces continentals del Pleïstocèn se tròban majoritàriament dins lo fons de lacs, dins los depaus de Lœss e dins las caunas, e dins los materials moguts pels glacièrs. Los depaus marins del Pleïstocèn se tròban pròches de la còsta modèrna. Dins mai d'un airal geologicament actiu (coma la còsta sud de Califòrnia) los depaus marins del Pleïstocèn pòdon aparéisser dins d'altituds de mai d'una centena de mètres.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
