Lòis Nicolau

Lòis Nicolau (Louis Nicolas en francés) (15 d'avost de 1634 a Aubenàs -?) fuguèt un Jesuista occitan e francés, autor d'estudis remarcables sobre l'America delh Nòrd, tant en lingüistica e etnografia coma en istòria naturala^[1].

Sa vida

Naissegut en Vivarés, vèrs Aubenàs (onte, despuèi 1603, i aviá un collègi de Jesuistas), venguèt membre de la Companhiá de Jèsus en 1654 a Tolosa e fuguèt ordenat en 1663. Mandat per missionari en Nòva França, arribèt en 1664 en Canadà ont demorèt entrò 1674 o 1675.

Aculhit alh collègi daus Jesuistas de Sillery (localitat vesina de la vila de Quebèc^[2]), sejornèt tres ans dins l'encontrada, sobre las ribas delh fluvi de Sant Laurenç, ont aprenguèt l'algonquin, lenga que'n venguèt un especialista.

De 1667 a 1671 alternèt los sejorns a Sillery e las missions en Outaouais, a Chagüamigon (alh bòrd delh Lac Superior, près de la vila actuala d'Ashland en Wisconsin), enfin a Tionontoguen vèrs los Agniers (d'Iroqueses, sedentaris contràriament aus Algonquins, e que lhor lenga es d'una familha diferenta — que Nicolau coneissiá pas).

Tornat a Sillery en 1671, i demorèt entrò 1673 per curat, levat d'una brèva mission a las Sept Isles. Fuguèt puèi mudat a Batiscan, possession senhorala daus Jesuistas en amont de la vila de Quebèc, a un pòst administratiu, avans de tornar en França.

Es notòri que Nicolau èra gaire presat per sos superiors (se li reprochava de negligir sos devers de missionari e, ço sembla, se comportèt pas totjorn ben envèrs los Amerindians). Segon Guy Tremblay, son biograf, aiçò explica la multiplicitat de las missions que li fisèron sens que donèsse satisfaccion. En conflicte amb sa ierarquia, quitèt l'òrdre daus Jesuistas en 1678, après son retorn de Nòva França, e se sap pas çò que devenguèt puèi. D'istorians an afirmat sens pròva que defuntèt en 1682, mai d'elements suggerisson qu'èra en vida en 1700.

Son òbra

Lòis Nicolau es autor d'òbras restadas ineditas entrò recentament, que la Companhiá de Jèsus n'autorizèt pas jamai la publicacion.

Grammaire de la langue des Sauvages de l'Amérique septentrionale

Lo manuscrit originau de 135 paginas es conservat a la Bibliotèca Nacionala de França. La prumèira pagina indica: Composé par P. M. L. N. (çò es: Père Missionnaire Louis Nicolas), e una mencion posteriora d'una autra man sobre lo folio precedent precisa:

Composé à ce qu'il paroit en 1672, 1673, 1674

Par Louis Nicolas Prêtre Missionnaire,

natif de la ville d'Aubenas en Languedoc.

L'obratge es una gramatica algonquina. Diane Daviault, que ne publiquèt en 1994 una edicion critica, la presenta coma un document de qualitat excepcionala, descrivent un dialècte ojibwe.

Histoire naturelle de l'Inde occidentale

Lo manuscrit originau de 196 paginas es conservat a la Bibliotèca Nacionala de França. Es signat de las inicialas M. L. N. P. (çò es: Messire Louis Nicolas Prêtre) e escrit de la meteissa man que la gramatica. Es una descripcion de la flòra e de la fauna, que balha de noms dins las lengas amerindas.

Codex canadiensis

Lo manuscrit originau de 79 paginas es proprietat delh Gilcrease Museum a Tulsa en Oklahoma (aus Estats Units d'America). Se pòt datar aproximativament de 1700. Mai que siaja pas signat, generalament s'atribuís ara a Lòis Nicolau (çò que suggerís qu'èra en vida en 1700). Es un recuèlh de 180 dessenhs consagrat aus Amerindians, a lhor tecnicas, e a l'istòria naturala de Canadà.

Autras òbras

D'autras òbras existisson, per exemple un Traité des animaux conservat a la Bibliotèca Nacionala de França. D'autras encara daupeguèron existir; en particular, la gramatica algonquina anóncia «deux dictionnaires fort amples» francés-algonquin e algonquin-francés.

Bibliografia

• François-Marc GAGNON (1979) L'expérience ethnographique de Louis Nicolas in Recherches amérindiennes au Québec, vol. VIII, n° 4.
• Guy TREMBLAY (1983) Louis Nicolas: sa vie et son œuvre. Thèse de Ph. D. inédite, département d'histoire, Université de Montréal.
• Diane DAVIAULT (1994) L'algonquin au XVII^e siècle. Édition critique, analysée et commentée de la grammaire de l'algonquin du Père Louis Nicolas. Collection Tekouerimat, Presses de l'Université du Québec, Québec. ISBN 2-7605-0770-X

Liams extèrnes

• (fr) Notícia biografica de Nicolau dins l'Encyclopédie canadienne per François-Marc Gagnon
• (fr) Presentacion per Diane Daviault de la gramatica algonquina de Nicolau
• (fr) La gramatica algonquina de Nicolau sobre lo site de la Bibliotèca Nacionala de França
• (fr) L'Histoire naturelle de l'Inde occidentale de Nicolau sobre lo site de la Bibliotèca Nacionala de França
• (fr) Lo Codex canadiensis de Nicolau (exposicion virtuala en linha)
• (fr) L'ostau daus Jesuistas de Sillery
• (en) (fr) França en America (Bibliotèca delh Congrès daus Estats Units, en collaboracion amb la Bibliotèca Nacionala de França)

Nòtas

1. La forma Lòis [lwɔj] es atestada en Vivarés tre lo sègle XV.
2. N'es un quartièr despuèi 2002.