Gèn

Un gèn^{[nt 1]} (AFI: /ˈʤɛn/; deu latin: genesis, compausat de γεν, 'nèisher') qu'ei ua sequéncia de nucleotids sus la macromolecula d'ADN qui amassas be constitueishen ua unitat d'informacion genetica qui coda per sintetizar la cadena polipeptidica d'ua proteïna (mercés a ua transcipcion d'aquesta informacion sus la cadena de nucleotids d'ua molecula d'ARNm) o qui coda simplament entà sintetizar ua molecula d'ARN qui assegura ua foncion dehens la vita cellulara (com ac hèn los ARNt o los ARNr).

Dens lo purmèr cas lo còde genetic que permet d'indica cada 3 nucleotids de la molecula d'ADN quin aminoacid (enter 20 possibles) e cau hicar dens la cadena polipeptidica de la proteïna. Sengles combinasons de 3 nucleotids que son aperadas codons.

Un gèn qui còda per ua proteïna sus ua molecula d'ADN b'ei totun pas simplament constituit de codons: los sons nucleotids qu'ostendas exons (l'informacion eficaças qui ei constitueish fin finau los codons e donc qui da l'òrdi d'encadenament deus amoniacids de la proteïna) e introns (informacion non tradusida en proteïnas qui ei copiada dens ua purmèra version de l'ARNm abans d'estar eliminats dehens lo nuclèu per ua operacion d'adobament de l'ARNm). Dit d'un aute biais, los exons dens un gèn qu'ei l'informacion qui ei deishada sus la molecula d'ARNm quand aquesta be sorteish deu nuclèu mentre que los introns qu'ei ua informacion eliminada peu procès d'adobament de l'ARNm abans l'exportacion d'aquesta molecula).

L'ensemble deus gèns d'un èste viu que constitueishen lo genòma. Un gèn que's pòt transméter de generacion en generacion e, au cors de la recombinason genetica, los diferents gèns que's pòden desseparar e tornar amassar dab d'autes gèns entà formar un genòma navèth.

Nòtas

1. La nòrma classica que fixa lo mot gèn (var. gen). Pasmens, divèrs diccionaris qu'indican egalament la varianta gène alinhada a la traduccion del lèma en francés.^[1]

Referéncias

1. • Academia Occitana-Consistòri del Gai Saber. Diccionari General de la Lenga Occitana (DGLO), 2008-2024. 
   • «Gène» (en francés). Multidiccionari Occitan Dicod'Òc. Congrès permanent de la lenga occitana.