Fòrça centripèta
From Wikipedia, the free encyclopedia
Lo tèrme fòrça centripèta ("que tend a s'aprochar del centre", en latin) designa una fòrça permetent de mantenir un objècte dins una trajectòria circulara o, mai sovent, elliptica. En efècte, tot objècte descrivent una trajectòria elliptica possèda en coordonadas cilindricas una acceleracion radiala non nulla, nomenada acceleracion centripèta, qu'es dirigida cap al centre de corbadura. D'un punt de vista dinamica, lo Principi Fondamental de la Dinamica (PFD) indica alara la preséncia d'una fòrça radiala dirigida ela tanben cap al centre de corbadura.
Aquela fòrça es al sens de Newton una fòrça vertadièra, que poiriá aver divèrsas originas, per exemple:
- fòrça d'exageracion (movement dels neutrons)
- fòrça de gravitacion (movement de las planetas)
- fòrça de tension (movement circulari d'una massa ligada a un fial tendut que l'autre extremitat es mai sovent fixe (o gaireben))
Sens fòrça centripèta, l'objècte pòt pas tornejar o s'arrèsta de tornejar. Dins l'illustracion del costat, se lo fial se romp, la pelòta s'arrèsta de tornejar e contunha per simple inercia un movement rectilinha, tangent a son anciana trajectòria circulària. Aquel punch de vista es aquel d'un observator situat fòra del dispositiu tornant (coma lo lector que regarda l'esquèma - aquel repari es galilean). Per un observator situat al centre de rotacion e tornejant amb el (lo repari es alara non galilean) l'ejeccion de la pelòta es percebut diferentament, coma l'efècte d'una fòrça dicha fòrça centrifuga (la fòrça centrifuga es dicha fictiva perque interven sonque dins lo repari en rotacion, per interpretar un efècte subjectiu).
Dins un referencial galilean un còrs isolat possèda, s'es en movement, una trajectòria rectilinha uniforma (velocitat constanta). Li far percorrir una trajectòria elliptica torna a lo desviar de contunh, e doncas a li aplicar a tot instant una fòrça dirigida cap al centre de corbadura. Aquela fòrça es alara qualificada de centripèta. Lo caractèr centripèt d'una fòrça es pas intrinsèc, mas li es conferit per son efècte sus la trajectòria de l'objècte. Seriá mai corrècte de parlar de fòrça amb efècte centripèt.
Per construccion, la fòrça centripèta es radiala, dirigida cap al centre de corbadura, e son intensitat es inversament proporcionala al rai de corbadura de la trajectòria du punch d'aplicacion.