Empèri Sassanida
From Wikipedia, the free encyclopedia
L' Empèri Sassanida (en pèrsa mejan : 𐭠𐭩𐭥𐭠𐭭𐭱𐭲𐭥𐭩 / Ērānshahr), es la darrièra dinastia imperiala pèrsa qu'existiguèt abans la conquista arabomusulmana al mitan del sègle VIIen. Nomenat d'après l'ostal de Sasan, durèt mai de quatre sègles, de 224 a 651, çò que ne fa la pus longa dinastia pèrsa. L'empèri sassanida succediguèt a l'Empèri Part e restabliguèt los iranians coma superpoissença de l'antiquitat tardiva, als costats del vesin e rival, l'empèri roman, puèi mai tard l'empèri bizantin.
Aquel article es pas acabat. Es en fasa d'escritura o de reconstruccion importanta. |
Fondat per Ardashir Ièr, que metèt en derota Artaban IV, lo darrièr rei part (arsacid), prenguèt fin amb la desfacha del darrièr rei dels reis (emperaire) Iasdgart III (632-651). Aquel darrièr, après catòrze ans de lucha, pervenguèt pas a arestar la progression del califat musulman, lo primièr dels empèris islamics. Lo territòri de l'Empèri sassanida cobrissiá alara la totalitat de l'Iran actual, Iraq, l'Armenia d'uèi e lo Caucàs del sud (Transcaucasia), i comprés lo Daguestan del sud, l'Asia centrala del sud-oèst, l'Afganistan occidental, de parçans de Turquia (Anatolia) e de la Siria modèrna, un part de la còsta de la peninsula aràbia, la region del golf Persic e de parçans del Paquistan occidental.
Lo periòde de la dominaction sassanida es considerat coma un punt culminant de l'istòria iraniana e en fòrça aspèctes foguèt l'apogèu de l'anciana cultura iraniana abans la conquista pels musulmans arabis jol califat de Rashidun e l'islamizacion ulteriora d'Iran. Los sassanidas tolerèron las religions e culturas variadas de sos subjèctes, desvolopèron una burocracia governamentala complèxe e centralizada e reviscolèron lo zoroastrisme coma fòrça legitimatritz e unificatritz de son règne. Bastiguèron tanben de grands monuments, faguèron de trabals publics e d'institucions culturalas e educativas. L'influéncia culturala de l'empèri s'espandiguèt ben al delà de sas frontièras territorialas - i comprés l'Euròpa occidentala, Africa, China e Índia e contribuguèt a faiçonar l'art medieval europèu e asiatic. La cultura persana es venguda la basa d'una granda part de la cultura islamica, influenciant l'art, l'arquitectura, la musica, la literatura e la filosofia dins tot le mond musulman.