Titania A/S

58°20′0.32280″N 6°25′36.278″E

Tellnes ilmenitt-dagbrot.

Sandbekk ilmenitt-gruver på 1950-talet.

Titania A/S er eit norsk bergverk som hovudsakleg er basert på eit dagbrot på Tellnes i Sokndal ved Jøssingfjord i Rogaland. Dette er verdas største ilmenittførekomst med reservar på 400 millionar tonn. Titania står for ti prosent av ilmenittproduksjonen i verda.^[1]

Aktieselskabet Titania blei registrert i Kristiania handelsregister den 29. april 1902. Professor Peder Farup fekk norsk patent på framstilling av eit titanhaldig fargestoff i 1909. Saman med dr. Gustav Jebsen utvikla han dei følgjande åra metodar for industriell produksjon av titandioksid til pigment (titankvitt). I 1916 blei aksjemajoriteten overteken av Titan Co. A/S frå Fredrikstad, som ville sikra råstoff for eigen produksjon av titankvitt.^[2]

Oppreiingsverket på Sandbekk stod ferdig i 1918-1919. I juni 1927 blei konsesjonen gjeven til amerikanske National Lead Co. for 99 år, og dei overtok eigarskapen av Titan A/S.^[3] Modernisering av drifta i 1935 auka produksjonskapasiteten til ca. 100 000 tonn ilmenittkonsentrat. Frå 1937 blei dette skipa frå Jøssingfjord, medan magnetittkonsentrat framleis blir skipa frå Rekefjord.

Tellnesanlegget starta 14. oktober 1960. Ilmenittsmelteverk i Tyssedal blei sett i drift i 1986.

Utvidingar av produksjonskapasiteten gav 500 000 tonn ilmenittkonsentrat i 1969, 650 000 tonn i 1970 og ein million tonn i 1973. Etter nye miljøkrav starta deponering av avgangsmassen på Dyngadjupet i 1977 og tyngdekraftseparasjonsanlegg starta i 1982.