Stortinget

Stortinget er den lovgjevande forsamlinga i Noreg. Tinget har 169 representantar som avgjer dei fleste sakene samla.^[1]

Stortinget
Org.nr.	971524960
Skipa	1814
Dotterselskap	Ombodsmannen for forsvaret, EOS-utvalet, Sivilombodsmannen, Riksrevisjonen
Hovudkontor	Stortingsbygningen
Land	Noreg
Styreleiar	Masud Gharahkhani (25. november 2021)
Nettstad	https://stortinget.no (bokmål)

Tidlegare var Stortinget delt i to avdelingar, Odelstinget og Lagtinget, ved handsaming av lovsaker. Lovsakene blir no handsama av eit samla Storting, men ein ny lov må vedtakast med same ordlyd to gonger.

Dei viktigaste oppgåvene til Stortinget er:

• å vedta nye lover og endra eller oppheva gamle
• å vedta statsbudsjettet, det vil seia å fastsetja dei årlege inntektene og utgiftene til staten
• å kontrollera regjeringa og statsforvaltninga
• å handsama planar og retningsliner for verksemda til staten ved å drøfta meir generelle politiske spørsmål (til dømes i utanrikspolitikken), ta standpunkt til reformplanar, godkjenna større prosjekt med vidare

Ettersom Noreg har eit parlamentarisk styringssystem må kongen velja rådgjevarane sine – regjeringa – frå parti som har tillit hjå eit fleirtal på Stortinget, og regjeringa må gå av viss eit fleirtal på Stortinget seinare uttrykkjer mistillit til regjeringa.

Stortingsrepresentantar

Løvebakken.

Det er stortingsval kvart fjerde år. Av dei 169 representantane kjem 150 direkte inn som distriktsrepresentantar, medan 19 kjem inn på utjamningsmandat. Talet på representantar som skal veljast inn i kvart valdistrikt er sett fast i vallova ut frå folketalet og flatevidda av distrikta.^[2] Sist stortingsval var den 9. september 2013, jf. lista over stortingsrepresentantar 2013–2017.

Etter ei grunnlovsendring frå 2003 er ikkje talet på representantar frå kvart valdistrikt fastsett i grunnlova. Lova seier i staden kor mange representantar ein skal ha totalt, og gjev ein utrekningsmåte for korleis dei skal fordelast ut frå folketal og areal i valdistrikta (Grl. § 57).

Frå 1989 til 2005 hadde Stortinget 165 representantar. Av desse blei åtte valde inn som utjamningsrepresentantar, fordelt over heile landet.

Arbeidsordning

Presidentskap

Stortingspresidenten leier møta i Stortinget, i samarbeid med visepresidentane. I tillegg har presidenten i oppgåve å representera Stortinget i offisielle høve. Stortingspresidenten er konstitusjonelt nummer to i landet, berre etter Kongen, og tek over visse kongelege oppgåver dersom kongen er fråverande eller indisponert.

Stortingspresident frå 2021 er Masud Gharahkhani. Her er vald fem visepresidentar i nummerrekkefølgje.

Presidentskapet på Stortinget:

• President: Masud Gharahkhani (Ap)
• 1. visepresident: Svein Harberg (H)
• 2. visepresident: Nils T. Bjørke (Sp)
• 3. visepresident: Morten Wold (FrP)
• 4. visepresident: Kari Henriksen (Ap)
• 5. visepresident: Ingrid Fiskaa (SV)

Stortingskomiteane

Fagkomitear Arbeids- og sosialkomiteen Energi- og miljøkomiteen Familie- og kulturkomiteen Finanskomiteen Forsvarskomiteen Helse- og omsorgskomiteen Justiskomiteen Kyrkje-, utdannings- og forskingskomiteen Kommunal- og forvaltingskomiteen Kontroll- og konstitusjonskomiteen Næringskomiteen Transport- og kommunikasjonskomiteen Utanrikskomiteen og den utvida utanrikskomiteen Andre komitear Arbeidsordningskomiteen Fullmaktskomiteen Valkomiteen

Komitear

Mesteparten av det faglege arbeidet i Stortinget skjer i komiteane. Fordeling av saker på dei ulike komiteane er fastsett i Stortingets forretningsorden.

Saker som Stortinget skal ta stilling til blir først handsama av ein fagkomité. Kvar stortingsrepresentant sit i ein komite som har eit særskilt arbeidsområde. Det er tretten faste fagkomitear pluss den utvida utanrikskomiteen, og i tillegg tre administrative komitear; andre komitear kan utnemnast om det trengst.

Møteprosedyre

Stortingsmøta tek til med at stortingspresidenten innleier med «Stortingets møte er lovlig sett», eller ein variasjon av desse orda. Deretter opnar presidenten for private forslag før Stortinget fortsetter med den tidlegare fastsette møteplanen. Når møteplanen er ferdig behandla blir møtet heva. Stortinget sit saman så lenge det finn det naudsynt.

Lovendringar

Lovframlegg, anten det gjeld nye lover eller endring eller oppheving av eksisterande lover, blir i hovudsak presentert for Stortinget av regjeringa i lovproposisjonar (Prop. L), men kan òg fremjast av enkeltrepresentantar gjennom såkalla private lovframlegg (Grl. § 76).

Eit lovframlegg må handsamast to gonger av Stortinget i plenum for at loven skal bli vedteken. Minst tre dagar må gå mellom dei to behandlingane. Dersom framlegget blir forkasta ved den første handsaminga, fell det bort. Om eit lovframlegg ikkje blir akseptert ved den andre handsaminga, må det handsamast ein tredje gong.

Eit lovframlegg som er vedteke av Stortinget, blir sendt vidare til kongen for sanksjonering (Grl. § 77). Kongen kan etter grunnlova nekta å sanksjonera eit lovframlegg – kongens vetorett – og senda det attende til tinget, som i så fall ikkje får leggja det fram på nytt før etter neste stortingsval (Grl. § 78). Men viss det neste Stortinget vedtek det same lovframlegget, blir det til lov anten Kongen sanksjonerer det eller ikkje (Grl. § 79).

Framlegg om brigde i Grunnlova må leggjast fram i eitt av dei tre første Storting etter eit val. Deretter kan det vedtakast av eitt av dei tre første Stortinga etter neste val (Grl. § 112). Endringar i grunnlova må alltid gjerast med kvalifisert fleirtal av Stortinget i plenum. Grunnlovsendringar blir underskrivne av stortingspresidenten og stortingssekretæren, ikkje kongen, men blir sende kongen (les: regjeringa) til orientering og vidare offentleggjering (Grl. § 112).

Odelsting og Lagting

Grunnlova § 49 sa tidlegare at «Folket udøver den lovgivende Magt ved Storthinget, der bestaar af to Afdelinger, et Lagthing og et Odelsthing.» Stortinget blei altså delt i to delar når det handsama lovforslag. Stortingsrepresentantane sjølve fordelte seg på dei to kammera etter stortingsval. Ein fjerdedel av representantane sat i Lagtinget medan resten sat i Odelstinget.

Stortinget var likevel ikkje delt i to kammer på same måte som mange andre nasjonalforsamlingar. Medlemmene i dei to avdelingane blei valde under eitt ved same stortingsval, for same periode, og etter same krav til å kunne veljast.

I røynda hadde Lagtinget svært lita makt den siste tida. Ut frå samansettinga i dei første tiåra etter 1814 kan det sjå ut som om dette tinget var meint å virka som eit overhus. I våre dagar fungerte det ikkje slik, ettersom yngre representantar og førstegangsvalde gjerne blir plasserte her. I teorien hadde Lagtinget ein viktig funksjon i samband med riksretten, som blei utforma av medlemmene av dette kammeret saman ned høgsterettsdommarane. Det har ikkje vore reist riksrettssaker i Noreg sidan 1927.

Forslaget til grunnlovsendring blei sett fram i september 2004 og blei 20. februar 2007 vedteke av Stortinget med 159 mot 1 stemme. (Berre Sverre Myrli stemde mot.) Nyordninga er i kraft frå 1. oktober 2009.

Valordning

Medlemmer av Stortinget og regjeringen blir ofte intervjua av pressen i vandrehallen etter møte.

Foto: Leif Knutsen

Sidan 2005 har det vore 169 valde representantar på Stortinget. 150 av stortingsrepresentantane skal veljast som distriktsrepresentantar og 19 som utjamningsrepresentantar. Kvart fylke har ein utjamningsrepresentant til fordeling blant dei partia som kjem over sperregrensa og som vart underrepresentert ved mandatfordelinga.

Stortingsrepresentantane blir fordelte mellom fyla etter ein formel der ein innbyggar tel eitt poeng og ein kvadratkilometer tel 1,8 poeng. Dette blir delt på talet på stortingsrepresentantar (169).

Ved stortingsvala i 2013 og 2017 gjeld denne mandatfordelinga:

Østfold	9 mandat		Rogaland	14 mandat
Akershus	17 mandat		Hordaland	16 mandat
Oslo	19 mandat		Sogn og Fjordane	4 mandat
Hedmark	7 mandat		Møre og Romsdal	9 mandat
Oppland	7 mandat		Sør-Trøndelag	10 mandat
Buskerud	9 mandat		Nord-Trøndelag	5 mandat
Vestfold	7 mandat		Nordland	9 mandat
Telemark	6 mandat		Troms	6 mandat
Aust-Agder	4 mandat		Finnmark	5 mandat
Vest-Agder	6 mandat		Herav utjevningsmandater	19 mandat

Utjamningsrepresentantar

Ved grunnlovsendring 10. mai 1988 blei ordninga med utjamningsrepresentantar innført. Talet på stortingsrepresentantar blei utvida frå 157 til 165 (§ 57),av desse skulle 157 vere distriktsrepresentantar og dei øvrige åtte utamningsrepresentantar (§ 58). Listeforbund blei ikkje tillate, og det blei innført ei sperregrense på 4 % for å få tildelt utjamningsrepresentantar. Utjamningsrepresentantane blei fordelte etter St. Laguës metode (§ 59).

Ved grunnlovsendring 26. mai 2003 blei §§ 57, 58 og 59 endra på nytt. Talet på stortingsrepresentantar blei utvida til 169 (§ 57), av desse 150 skulle vere distriktsrepresentantar, mens 19 skulle vere utjamningsrepresentantar (§§ 57 og 59).

Etter revisjonen i 2003 er talet på representantar frå kvart valdistrikt ikkje lenger fastsett i Grunnlova. § 57 fastset det samla talet på representantar, men ikkje kor mange representantar som skal veljast frå kvar valkrets (fylke). Dei 169 mandata blir fordelte på bakgrunn av folketalet og arealet i valdistrikta. Fordelinga blir revidert av Kommunal- og regionaldepartementet kvart åttande år (annakvart stortingsval), neste gong før valet i 2021.

Periode Tal på rep. Utjamningsrep. 1815–1817 87 – 1817–1820 78 – 1820–1826 77 – 1826–1829 79 – 1829–1832 81 – 1832–1835 95 – 1835–1838 96 – 1838–1841 99 – 1841–1844 100 – 1844–1847 102 – 1847–1850 105 – 1850–1853 106 – 1853–1856 107 –

Periode Tal på rep. Utjamningsrep. 1856–1859 111 – 1859–1862 117 – 1862–1879 111 – 1879–1903 114 – 1903–1906 117 – 1906–1918 123 – 1918–1921 126 – 1921–1973 150 – 1973–1985 155 – 1985–1989 157 – 1989–2005 165 8 2005–i dag 169 19

Kjelder

1. Berg, Ole T.; Gisle, Jon (1. desember 2021). «Stortinget». Store norske leksikon (på norsk bokmål).
2. Vallova

Bakgrunnsstoff

• stortinget.no
• tinget.no Arkivert 2007-07-16 ved Wayback Machine.
• Ny lovbehandling fra 1. oktober 2009, stortinget.no

Wikifrasar har ei sitatsamling som gjeld: Stortinget