Arbil

Erbil (sorani ھەولێر Hawler; arabisk أربيل Arbīl), òg skrive Arbil eller Irbil (gammalsyrisk ܐܪܒܝܠ Arbyl), er hovudstaden i Irakisk Kurdistan i Irak. Han ligg kring 350 km nord for Bagdad. Guvernementet har eit folketal på kring 1,6 millionar innbyggjarar (2011).^[2]

Erbil
ھەولێر
by
Land	Irak
Autonom region	Irakisk Kurdistan
Guvernement	Erbil guvernement
Del av	Kurdistan i Irak
Høgd	390 moh.
Koordinatar	36°11′28″N 44°0′33″E
Areal	197 km²
Folketal	852 500  (2015)[1]
Tidssone	GMT+3 (UTC+3)
Postnummer	44001
Retningsnummer	066
Arbil 36.191111111111°N 44.009444444444°E / 36.191111111111; 44.009444444444
Kart som viser Arbil. Kart som viser Arbil.
Wikimedia Commons: Arbil
Nettstad: http://hawlergov.org/ku/index.php

Ein kan datere busetnader i Erbil attende til kanskje år 5000 fvt. og det er ein av dei eldste kontinuerleg busette områda i verda.^[3] I hjartet av byen ligg Arbil citadell frå antikken. Byen vart først nemnt i historiske kjelder i Ur III-dynastiet i Sumer, då kong Shulgi nemnde byen Urbilum, som er det assyriske oldtidsnamnet på Arbil.^[4][5]

Erbil vart ein viktig del av kongedømet Assyria frå minst 2000-talet fvt. til slutten av 600-talet fvt, og vart i assyriske kjelder til forskjellige tider kalla Urbilim, Arbela og Arba-ilu. Etter dette vart han ein del av den geopolitiske provinsen Assyria under forskjellige imperium, inkludert medearane, Akamenide-dynastiet (Akamenidsk Assyria), Det makedonske riket, selevkidane, Partia (Athura), Assyria i Romarriket og Sasanideriket (Assuristan), i tillegg til at han var hovudstaden i den ny-assyriske staten Adiabene mellom midten av 100-talet fvt. og tidleg på 100-talet evt. Etter den arabiske erobringa av Persia, vart Assyria som geopolitisk eining (då kjend som Assuristan/Athura) langsamt oppløyst, og i mellomalderen vart byen styrt av seldsjukkane og dei osmanske tyrkarane.^[6]

Det arkeologiske museet i Erbil husar ei stor samling med før-islamske objekt (særskild sumerisk og assyrisk) og er sentrum for arkeologiske prosjekt i området. Byen vart utnemnt til arabisk turisthovudstad i 2014 av Det arabiske turistrådet.^[7][8] I juli 2014 vart Erbil citadel registrert som verdsarvstad av UNESCO.

Byen er etnisk mangfaldig med kurdarar, assyrarar, arabarar, armenarar, tyrkarar, jesidiar, shabakiar og mandearar. Han er like religiøst mangfaldig med truande innan sunniislam, sufisme, sjiaislam, kristendom (hovudsakleg assyrarar og armenarar), jesidismen, jarsanisme, shabakisme og mandeisme.

Klima

Klimaet i Erbil er varmt middelhavsklima (Csa) i følgje Köppen si klimaklassifisering, med ekstremt varme somrar og kjølege, våte vintrar. Januar er den våtaste månaden.^[9]

Vêrdata for Erbil
	Jan	Feb	Mar	Apr	Mai	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Des	År
Høgast målte °C	20	27	30	34	42	44	48	49	45	39	31	24	49
Gjennomsnittleg maks °C	12,4	14,2	18,1	24	31,5	38,1	42	41,9	37,9	30,7	21,2	14,4	27,2
Døgnmiddeltemperatur °C	7,4	8,9	12,4	17,5	24,1	29,7	33,4	33,1	29	22,6	15	9,1	20,2
Gjennomsnittleg min °C	2,4	3,6	6,7	11,1	16,7	21,4	24,9	24,4	20,1	14,5	8,9	3,9	13,2
Lågast målte °C	−4	−6	−1	3	6	10	13	17	11	4	−2	−2	−6
Gjennomsnittleg nedbør mm	111	97	89	69	26	0	0	0	0	12	56	80	540
Gns. luftfukt (%)	74,5	70	65	58,5	41,5	28,5	25	27,5	30,5	43,5	60,5	75,5	50
Kjelde: Climate-Data.org,[9] My Forecast for records, fukt, snow and nedbør days[10]

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Arbil» frå Wikipedia på engelsk, den 5. januar 2020.
  • Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
• Sourdel, D. (2010), «Irbil», i Bearman, P.; Bianquis, Th.; Bosworth, C.E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W.P., Encyclopaedia of Islam, Second Edition, Brill Online, OCLC 624382576
• Grousset, René, The Empire of the Steppes, (omsett frå fransk av Naomi Walford), New Brunswick: Rutgers University Press (1970)

1. «Iraq». CITY POPULATION. Henta 5. januar 2020.
2. «Ministry of Planning».^{[daud lenkje]}
3. Novácek, Karel (2008). «Research of the Arbil Citadel, Iraq, First Season». Památky Archeologické (XCIX): 259–302.
4. Villard 2001
5. Hamblin, William J. (2006). Warfare in the Ancient Near East to 1600 BC. Routledge. s. 111. ISBN 0-415-25589-9.
6. Georges Roux – Ancient Iraq
7. Erbil named 2014 Arab Tourism Capital Arkivert 2015-07-08 ved Wayback Machine.. Henta 5. januar 2020
8. «Erbil: kurdisk City, Arab Capital», Rudaw. Henta 5. januar 2020
9. «Climate: Arbil – Climate graph, Temperature graph, Climate table». Climate-Data.org. Henta 13. august 2013.
10. «Irbil, Iraq Climate». My Forecast. Henta 14. juli 2013.

Bakgrunnsstoff

Reiseguide for Erbil frå Wikivoyage

Commons har multimedium som gjeld: Arbil

• Hawler guvernement Arkivert 2015-04-01 ved Wayback Machine.
• Erbil – Portal for internasjonale turistar