From Wikipedia, the free encyclopedia
Fjodor Mikhajlovitsj Dostojevskij 
Høyr (russisk Фёдор Михáйлович Достоéвский; (11. november 1821–9. februar 1881) var ein russisk forfattar. Romankunsten hans har hatt stor påverknad på forfattarar i ettertida, og då spesielt på framveksten av eksistensialismen og modernismen. Dostojevskij skreiv realistiske, psykologiske verk, som ofte tok opp samfunnstilhøve som politikk og religion. Han er mest kjend for romanane Forbrytelse og straff og Brødrene Karamasov.
| Fjodor Dostojevskij | |
 Dostojevskij måla av Vasilij Perov i 1872 | |
| Pseudonym | Д., Друг Кузьмы Пруткова, Зубоскал, —ий, М., Летописец, М-ий, Н. Н., Пружинин, Зубоскалов, Ред., Ф. Д., N.N. |
| Statsborgarskap | Det russiske imperiet |
| Fødd | 30. oktober 1821 Mariinsky Hospital for the Poor, Moskva |
| Død |
28. januar 1881 (59 år) |
| Yrke | omsetjar, lyrikar, romanforfattar, essayist, novelleforfattar, journalist, filosof, biograf, skribent, kommentator, prosaforfatter |
| Språk | russisk |
| Medlem av | Vitskapsakademiet i St. Petersburg |
| Religion | Den russisk-ortodokse kyrkja |
| Far | Mikhail Andrejevitsj Dostojevskij |
| Mor | Maria Fiodorovna Dostoïevskaïa |
| Ektefelle | Anna Dostoyevskaya, Maria Dostojevskaja |
| Born | Lyubov Dostojevskaja |
 | |
| Fjodor Dostojevskij på Commons | |
Dostojevskij vart fødd inn i fattige kår og var van med å ha det vanskeleg økonomisk heile livet. Fleire av verka hans, som Forbrytelse og straff vart fyrst publiserte som avisføljetongar, som Dostojevskij skreiv i all hast for å tene pengar. Debutverket Fattige folk kom ut i 1846.
Dostojevskij var politisk aktiv, og vart fengsla for dette 23. april 1849. Han hadde vore med i ei gruppe med radikale sosialisttenkjarar med namn «Petrasjevtsy-sirkelen». Etter å ha sett revolusjonane i Europa på denne tida, godtok ikkje Tsar Nikolai I. noka form for aktivitet som han meinte kunne truge eineveldet sitt. Forfattaren vart dømd til døden 16. november same år, men gjeven nåde framfor eksekusjonspelotongen, og send til ti års straffarbeid i Sibir. Desse hendingane skulle få stor innverknad på dei seinare verka hans.
1854 slapp Dostojevskij ut av straffeleiren, og tenestegjorde i nokre år som korporal i Kasakhstan. Han kom attende til St. Petersburg i 1860. Etter at både kona og broren døydde, vart Dostojevskij råka av depresjon, og han vart seinare speleavhengig. Dette førte til at han måtte skrive Forbrytelse og straff og Spilleren samtidig for å tene pengar raskt. I denne perioden, fram til han døydde, skreiv Dostojevskij nokre av dei mest kjende og høgst verdsette bøkene sine.
På slutten av livet, budde Dostojevskij på rekreasjonsstaden i småbyen Staraja Russa, ikkje langt frå St. Petersburg. Her døydde han 28. januar 1881 av ei lungebløding. På gravsteinen hans står det «Sanneleg, sanneleg, det seier eg dykk: Fell ikkje kveitekornet i jorda og døyr, er og vert det berre eitt korn. Men døyr det, gjev det stor grøde.», frå Johannes 12:24.
Dostojevskij har hatt stor påverknad på moderne forfattarar som Albert Camus, Franz Kafka og Gabriel García Márquez. I Noreg er spesielt Knut Hamsun kjend for å vera inspirert av den russiske forfattaren. Verka åt Dostojevskij er rekna for å ha stor psykologisk innsikt, og tek opp evige tema som kjærleik, religion og vondskapsproblemet. Forfattaren sine eigne opplevingar la grunnlaget for mykje av det hans skreiv om; mellom anna inspirerte einsemda han gjennomlevde i Sibir verk som Opptegnelser fra et kjellerdyp og Forbrytelse og straff, og speleavhengnaden hans sette spor i romanar som Spilleren.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
