Andorra
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Andorra, offisielt Fyrstedømet Andorra, er eit lite land som ligg mellom Frankrike og Spania i den austlege delen av fjellkjeda Pyreneane.
| Principat d'Andorra (Fyrstedømet Andorra)
(norsk: Andorra, andorransk) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Nasjonalsong | «El Gran Carlemany» | ||||||
| Motto | Virtus Unita Fortior (latin, samla dygd er sterkare) | ||||||
 | |||||||
| Offisielle språk | Katalansk | ||||||
| Hovudstad | Andorra la Vella | ||||||
| Styresett |
Konstitusjonelt fyrstedøme Joan-Enric Vives i Scília Emmanuel Macron Xavier Espot | ||||||
| Flatevidd – Totalt – Andel vatn |
468 km² (181.) Ubetydeleg | ||||||
| Folketal – Estimert (2017) – Tettleik |
85 702 (188.) 183,1 /km² (51.) | ||||||
| Sjølvstende |
1278 | ||||||
| Nasjonaldag | 8. september | ||||||
| BNP – Totalt (2003) – Per innbyggjar |
1,9 mrd USD (est.) (—.) 26 800 USD (—.) | ||||||
| Valuta | Euro | ||||||
| Tidssone | UTC +1 | ||||||
| Telefonkode | +376 | ||||||
| Toppnivådomene | .ad
| ||||||
Andorra er det einaste gjenverande av mange små sjølvstendige rike som fanst i Pyreneane i mellomalderen. I følgje tradisjonen skal det ha blitt grunnlagd av Karl den store. Overherredømet blei delt likt mellom biskopane av Urgel og grevane av Foix i 1278; dei sistnemnde blei sidan òg kongar av Navarra og gjennom Henrik IV kongar av Frankrike. Vern frå to jamsterke konkurrentar var den eigentlege årsaka til at Andorra kunne halda på sjølvstendet.
Det første valet i landet, med avgrensa røysterett, blei halde i 1933. I 1993 fekk landet ein ny grunnlov som gav den reelle makta til eit folkevald generalråd som utnemner regjeringar. Dette året blei Andorra endeleg òg medlem av SN og Europarådet, og frå då av har dei to fyrstane, presidenten av Frankrike og biskopen av Urgel, berre hatt seremonielle oppgåver.
Innfødde andorranarar er i mindretal i sitt eige land, og utgjer berre ein tredel av innbyggjarane. Spanjolar er den største folkegruppa i landet, og utgjer 43 % av befolkninga. Portugisarar (11 %) og franskmenn (7 %) utgjer andre store minoritetar i landet.
Katalansk er det offisielle språket i landet, og kulturen har mange trekk til felles med den omkringliggjande katalanske. Den største religionen er katolisisme.
Med ei flatevidd på 468 km² er landet eitt av verdas minste. Mesteparten av Andorra er kupert fjellterreng, og landet har ei gjennomsnittshøgd over havet på 1 996 meter. Tre smale dalar går saman til Valiraelva, som er det lågaste punktet i Andorra med 870 meter over havet. Elva går vidare inn i Spania.
Andorra har eit alpint klima med kalde vintrar og forholdsvis varme somrar. Vintertemperaturen er kring 0 °C, medan temperaturen om sommaren sjeldan går langt over 20 °C. Årsnedbøren ved Les Escaldes er kring 800 mm.
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Andorra
