From Wikipedia, the free encyclopedia
Orogenese (gresk for «fjelldanning») er prosessane som dannar fjell. Ein kan sjå på desse prosessane som både tektoniske, geografiske og kronologiske hendingar sidan dei skapar særskilde strukturar, er knytt til tektonisk aktivitet og påverkar visse område med stein og jordskorpe og skjer innanfor ei tidsramme.
Orogene hendingar skjer berre som følgje av platetektonikk. Problemstillingane som vart undersøkt og løyst under studiet av orogenese medverka stort til teorien bak platetektonikken, saman med studiar av dyre- og planteliv, geografi og midthavsryggar i 1950- og 1960-åra.
Dei fysiske utslaga av orogenese (prosessen til orogenesen) er orogene belte eller orogen. Eit orogen er forskjellig frå fjellkjeder sidan eit orogen nesten kan vere fullstendig erodert bort og berre synleg ved å studere (gamle) berglag som har spor etter orogensen. Orogena er vanlegvis lange, tynne og bogeforma spor av bergartar som har ein tydeleg lineære struktur som har ført til terranar eller blokker av deformert stein, vanlegvis med senka skyveforkastingar mellom. Desse skyveforkastingane består av relativt tynne plater (ofte kalla dekke) og er fråskild tektoniske plater ved stein inn frå kanten av det samantrykte orogenet til kjernen, og er nært knytt til folding og utviklinga av metamorfose.
Den topografiske høgda på orogene fjell er knytt til prinsippet om isostasi, der Newton si gravitasjonslov er balansert mellom fjellkjeda med lett kontinentalskorpe og oppdrifta til den relativt kompakte mantelen.
Erosjon gjer etter kvart sitt til at det meste av fjellet forsvinn og kjernen eller fjellrøtene kjem til syne som metamorfe bergartar frå titalskilometer ned i jordskorpa. Isostatiske rørsler som oppstår for å balansere oppdrifta til det orogenet som utviklar seg kan hjelpe til at kjernen vert pressa oppover mot overflata. Gamle orogene belte endar opp som lange bogeforma striper av krystallinske, metamorfe bergartar under yngre sediment som ligg oppå dei og fell bort frå den orogene kjernen.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
