EØS
Frihandelsavtale mellom den Europeiske Union (EU) og det Europeiske Frihandelsforbundet (EFTA) / From Wikipedia, the free encyclopedia
Det europeiske økonomiske samarbeidsområdet (EØS) er eit frihandelsområde i Europa som vart etablert via EØS-avtalen, ein folkerettsleg avtale mellom Den europeiske unionen (EU) og tre av medlemslanda i Det europeiske frihandelsforbundet (EFTA). EØS utvidar den indre marknaden i EU med dei tre EFTA-landa Island, Liechtenstein og Noreg, som saman utgjer éin marknad styrt av dei same grunnreglane. Desse reglane har som føremål å gjere fri flyt av personar, varer, tenester og kapital mogeleg i den europeiske fellesmarknaden, inkludert å fritt kunne velje opphald i kvart land i området. Det europeiske økonomiske samarbeidsområdet vart etablert 1. januar 1994 etter at EØS-avtalen tredde i kraft.
EØS-avtalen er ein kommersiell traktat og skil seg frå EU-traktatane på nokre hovudområde. Ifølgje artikkel 1 er føremålet å «fremje ei kontinuerleg og balansert styrking av handel og økonomisk relasjon». EFTA-medlemmene deltek ikkje i den felles landbrukspolitikken eller den felles fiskeripolitikken i EU. Retten til å fritt reise mellom EØS-landa og dei relevante vedtektene om tryggingstiltak er identiske med dei som gjeld mellom medlemmer av EU. Retten og reglane som gjeld i alle EØS-land, inkludert dei som ikkje er medlemmer av EU, er spesifisert i direktiv 2004/38/EF og i EØS-avtalen. EØS-avtalen er dynamisk av di nye reglar for den indre marknaden skal utformast og gjerast gjeldande for heile EØS. Avtalen har også klausular som inneber at nye område kan bringast inn, eller at eksisterande område kan takast ut.
Då EØS tredde i kraft i 1994, utgjorde partane 17 statar og to europeiske fellesskap: Det europeiske økonomiske fellesskapet (EØF) og det no nedlagde europeiske kol- og stålfellesskapet. Medlemskapet har vakse til 30 statar per 2020: 27 EU-medlemsland, i tillegg til tre av dei fire medlemslanda i EFTA (Island, Liechtenstein og Noreg). Avtalen er førebels brukt med omsyn til Kroatia – det resterande og nyaste EU-medlemslandet – i påvente av ratifisering av tiltredinga av alle EØS-partar. Ein EFTA-medlem, Sveits, har ikkje slutta seg til EØS, men har eit sett bilaterale sektoravtalar med EU som gjer det mogeleg å delta i den indre marknaden.