Wester-Schouwen

De Wester-Schouwen of Westerlichttoren is een bekende vuurtoren in Burgh-Haamstede. De toren is ontworpen door Leendert Valk en gebouwd tussen 1837 en 1840. Met zijn 50 meter hoogte (boven het maaiveld) en een lichthoogte van 58 meter boven zeeniveau, is de toren een van de hoogste vuurtorens van Nederland.

Wester-Schouwen
Wester-Schouwen
Plaats	Burgh-Haamstede
Status	actief
Start bouw	1837
Opening	1840
Architect	Leendert Valk
Aannemer	J.G. Pallada
Eigenaar	Rijkswaterstaat
Karakter	Groep van 2 en 1 schittering(en) per 15 seconde
Monumentstatus	rijksmonument sinds 1982
Lichtenlijst	0324
BA	B0500
NGA	114-9576
Monumentnummer	38794
Bouwwerk
Hoogte	50 m
Vorm	rond
Kleur	rood-wit diagonaal gestreept
Bouwmateriaal	baksteen
Uitrusting
Lichtpatroon	Fl(2+1) W 15s
Lichthoogte	58 m boven zeeniveau
Lichtsterkte	5.200.000 cd
Nominale dracht	30 zeemijl
Lens	draaiend Fresneloptiek
Radar	ja
Bemand	nee
Portaal    Maritiem

De basis van de toren wordt gevormd door ongeveer 2,5 meter dikke muren, die naar boven toe steeds dunner worden. Een deels stenen en deels ijzeren trap van 226 treden voert naar de top. In 1983 is er een kleine personenlift aangebracht in de schacht van de toren. In 1979 is het oude lichthuis vervangen door een nieuw exemplaar om een radarantenne te kunnen dragen. Het oude lichthuis is tegenwoordig in gebruik als kantoortje van de havenmeester in Burghsluis. De toren is niet meer bemand sinds 1990, sindsdien wordt het radarbeeld doorgestuurd naar de Kustwachtpost op het Westhoofd. De vuurtoren is sinds 1978 niet meer toegankelijk voor het publiek.

Rondom de voet van de toren zijn twee monumentale lichtwachterswoningen en één opzichterswoning gebouwd.

Beschildering

De beschildering met een rode en witte band die in een spiraal omlaag lopen is uniek in Nederland en komt ook in de rest van de wereld maar zeer zelden voor. Aanvankelijk had de toren een grijze pleisterlaag. Toen in de 1930 Vliegveld Haamstede werd geopend, werd vanwege de zichtbaarheid voor het vliegverkeer besloten om een spiraal op de toren aan te brengen. Dit werk kwam in 1935 gereed. In eerste instantie liepen de banden nog niet helemaal door naar beneden. In de Tweede Wereldoorlog heeft de Duitse bezetter de toren beschilderd in (groene) camouflagekleuren, en na de oorlog werd de kleurstelling met de rood en witte spiraal hersteld. In 1955 werd ervoor gekozen om de spiraal naar beneden door te trekken tot op het niveau van het magazijn^[1][2].

In augustus 2020 maakte Rijkswaterstaat bekend dat de toren weer zal worden beschilderd in de kleuren van voor 1955, oxiderood in plaats van signaalrood. Ook de witte zuil komt weer terug, waardoor de spiraal niet meer helemaal naar beneden zal doorlopen. Deze kleurstelling was een advies van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed die op verzoek van de gemeente Schouwen-Duiveland een historisch kleuronderzoek had gedaan.^[3] Dit feit zorgde voor commotie onder de lokale bevolking van Nieuw-Haamstede^[4]. Op 8 oktober 2020 maakte Rijkswaterstaat bekend dat de toren weer in de bekende kleuren geschilderd zou gaan worden, met de spiraal in dezelfde lengte als voorheen.^[5][6][7][8]

Licht

De vuurtoren is herkenbaar aan het karakter van het licht (group flash 2+1). De verlichting gaat automatisch aan en uit door middel van een lichtsensor. Het lenzenstelsel, dat voor het karakter zorgt, werd in 1953 geïnstalleerd. Aanvankelijk was de lichtbron een gloeilamp van 4200 W, later werd deze vervangen door een gasontladingslamp met een vermogen van 2000 W. De lichtpulsen zijn 40 km^[9] tot 56 km (30 zeemijl) te zien in zee.

Trivia

Bankbiljet van 250 gulden

• Deze vuurtoren is onder meer bekend doordat graficus Oxenaar de beeltenis heeft gebruikt op het bankbiljet van 250 gulden. Dit biljet werd daardoor bekend als "de vuurtoren".^[10][11]
• Naaldkunstenares Riet van der Wens-van Spanjen maakte op initiatief van de toenmalige gemeente Westerschouwen een wandkleed op basis van het bankbiljet.^[12][13][14]
• Een spiralen beschildering op een vuurtoren komt in Nederland verder niet voor. Tot voor kort waren de enig bekende spiraalbeschilderingen te vinden in Amerika en Grevelingen (Noord-Frankrijk, Phare de Gravelines)^[15]: drie vuurtorens met zwart-witte spiralen. De toren van Cape Hatteras zou als voorbeeld gediend hebben voor de beschildering van de toren in Burgh-Haamstede. Sinds 1978 staat op het Spaanse eiland Ibiza de Moscarter-vuurtoren met zwart-witte spiraalbeschildering^[16][17]. Bij daglicht fungeert de Wester-schouwen door zijn kenmerkende beschildering als daymark of dagmerk.
• De grootte en de hellingshoek van de rood-witte banen werd in Burgh-Haamstede zo gekozen dat geen van de raampjes half in het wit of rood komt^[3].
• De Wester-Schouwen wordt vaak vergeleken met een zuurstok^[18][19].
• De Wester-Schouwen was, voorafgaand aan de bouw, kandidaat om het nationale monument te worden voor luitenant-ter-zee Jan van Speijk. Uiteindelijk werd dit de Vuurtoren van Egmond aan Zee ^[20].
• De vuurtoren werd in 1934 geëlektrificeerd. Op 10 mei 1940 kwam de lantaarn onder mitrailleurvuur van Duitse jachtvliegtuigen te liggen. ^[21][22]
• De vuurtoren is van 1996 tot 1997 gebruikt bij de vormgeving van de commerciële televisiezender TV10^[23].
• Gerda van Wageningen publiceerde in 2020-2021 de Vuurtoren-trilogie met Betsy de Feiter, de dochter van een lichtwachter van de Westerlichttoren in de hoofdrol. (1. De dochter van de lichtwachter, 2. Stilte voor de storm, 3. Verduisterd licht). Hoewel de trilogie in het lichtere, wat sentimentele genre thuishoort, geven de drie boeken toch een indringend en accuraat beeld van het leven aan de voet van de vuurtoren tijdens de eerste helft van de twintigste eeuw dankzij de gedegen research van de auteur^{[24] [25]}.
• Mineke Straijer schreef 'Vuurtorenkind'^[26], een voor kinderen geschreven bundel weetjes en persoonlijke herinneringen aan haar bijzondere kindertijd als dochter van vuurtorenwachter J. Straijer op Nieuw-Haamstede^[27][28][29]. In het Duits vertaald als 'Leuchtturmkind'.
• Een evocatie van de Wester-Schouwen met gedetailleerde drone-beelden is terug te vinden op de video 'De vuurtoren van Burgh-Haamstede in olieverf' ^[30]met het lied 'Vuurtoren' ^[31]van Zieirkzeeënaar Wouter Seinen^[32]
• Op de midgetgolfbaan van het sportcentrum Huis van Burgh te Burgh-Haamstede staat een miniatuurversie van de Wester-Schouwen^[33][34].
• Inez van Oord, hoofdredacteur van magazine Happinez groeide op in Nieuw-Haamstede. De vuurtoren Wester-Schouwen beschrijft ze als "een heilige plek" in haar stukje "Geruststellend licht": "De vuurtoren bij Haamstede, dat is zo'n bijzondere plek. Daar ging ik met vriendjes wel eens naartoe, zo in de schemering. En dan daar onderaan de toren staan en omhoog kijken naar het licht dat in bundels langszoeft...Heel rustig werd ik daarvan. Ik heb daar veel romantische momenten beleefd. Ik vond het licht van de vuurtoren altijd al geruststellend. De bundels scheerden vlak over ons huis in Burgh-Haamstede en mijn kamer lag aan de kant van de vuurtoren. Dus sliep ik in op het ritme van het licht. Ik vond het heerlijk. Het idee dat, ook al was je alleen - er is altijd die vuurtoren nog! Ik had wel eens logées die het eng vonden. Een beetje spookachtig kan het natuurlijk wel zijn. Maar ik heb nooit ergens last van gehad. [...] Maar die vuurtoren is wel echt the place to be." ^[35]

Zie ook

• Lijst van vuurtorens in Nederland

Externe link

• Informatie op de website van de Nederlandse Vuurtoren Vereniging

Bronnen, noten en/of referenties

1. Beekman, Frans (2007). De Kop van Schouwen onder het zand. Uitgeverij Matrijs, p. 227. ISBN 978 90 5345 314 8.
2. Kouwenhoven, Peter, De vuurtoren van Haamstede. De Vuurboet (1 december 2018). Geraadpleegd op 9 juni 2023.
3. Vuurtoren Burgh-Haamstede - Kleurhistorisch onderzoek. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (25 september 2020). Geraadpleegd op 30 september 2020.
4. Akinci, Orkun, "Burgh-Haamstede gruwt van roestbruine vuurtoren", Trouw, 8 september 2020. Geraadpleegd op 15 juni 2023.
5. Na ruim zeventig jaar een nieuwe kleur voor vuurtoren: 'Da bin me nie groôs mee!'. Omroep Zeeland (1 september 2020). Geraadpleegd op 19 mei 2023.
6. Soesman, Esme, "De champagne kan open: de vuurtoren van Haamstede blijft hartstikke rood", PZC, 8 oktober 2020. Geraadpleegd op 19 mei 2023.
7. Modde, Marcel, "Comité Vuurtorenrood wil Westerlicht van Haamstede kopen; ‘Dit iconisch monument is niet in goede handen bij Rijkswaterstaat’", PZC, 28 juli 2021. Geraadpleegd op 19 mei 2023.
8. Pijnappels, Riet (1 mei 2023). De Kop van Schouwen - natuur in beweging. Riet Pijnappels Tekst & Foto, p. 68-69. ISBN 978-90-90-37093-4.
9. BurghHaamstede.com. Geraadpleegd op 19 mei 2023.
10. Het model Vuurtoren f 250 (1986). De Nederlandsche Bank. Geraadpleegd op 9 juni 2023.
11. Van den Boogaard, Ronald, Dédain, onbenul en botte desinteresse (23 maart 2015). Geraadpleegd op 9 juni 2023.
12. Zalig Zeeland. Vuurtoren Haamstede gaat verhuizen. Gearchiveerd op 9 juni 2023. Geraadpleegd op 9 juni 2023.
13. Bouwman, Michiel, "Vuurtoren Haamstede komt tijdelijk in Rotterdam te hangen", Provinciale Zeeuwse Courant, 12 september 2019. Geraadpleegd op 9 juni 2023.
14. Objecten (gebouwen). Riet van der Wens - Textielkunstenares. Geraadpleegd op 9 juni 2023.
15. (fr) Le phare de Petit Fort Philippe. Côte d'Opale® tourisme. Geraadpleegd op 12 juli 2024.
16. (en) (3 april 2022). Punta Moscarter Lighthouse. Wikipedia.
17. Moscarter Lighthouse | Fars de Balears | Faros de Baleares | Lighthouses in Balearics. web.archive.org (9 oktober 2014). Gearchiveerd op 9 oktober 2014. Geraadpleegd op 14 juni 2023.
18. Nastaly, Valeska, "De zuurstok van Haamstede blijft schijnen", PZC, 19 augustus 2018. Geraadpleegd op 15 juni 2023.
19. Nastaly, Valeska, "Zuurstok van Nieuw-Haamstede zit even in de verpakking", PZC, 12 augustus 2018. Geraadpleegd op 15 mei 2023.
20. Kouwenhoven, Peter, De vuurtoren van Haamstede. De vuurboet (winter 2018). Geraadpleegd op 12 juni 2023.
21. Van der Veen, Romke (1981). Vuurtorens. Over vierboten, lichtwachters en markante bouwwerken.. De Boer Maritiem, p. 70. ISBN 90 228 1859 4.
22. Kappers, Lisette, Vuurtoren Burgh-Haamstede - kleurhistorisch onderzoek. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (14 september 2020). Geraadpleegd op 19 mei 2023.
23. TV10 leader en aankondiging Sophia de Boer (1996).
24. Verduisterd licht. UItgeverij Z&K. Geraadpleegd op 19 mei 2023.
25. Van Loon, Gerrit, "Fans in de rij voor Gerda van Wageningen: ‘Echt, ik verslind haar boeken’", PZC, 25 september 2021. Geraadpleegd op 19 mei 2023.
26. Straijer, Mineke (2019). Vuurtorenkind. bravenewbooks.nl. ISBN 9789402197761.
27. Van der Veen, Romke (1981). Vuurtorens. Over vierboeten, lichtwachters en markante bouwwerken. De Boer Maritiem, p. 119 - 122. ISBN 90 228 1859 4.
28. Soesman, Esme, "Opgroeien aan de voet van de vuurtoren in Haamstede", Provinciale Zeeuwse Courant, 16 november 2019. Geraadpleegd op 9 juni 2023.
29. Soesman, Esme, "Vuurtorenkind Mineke Straijer schrijft kinderboek over toren in Haamstede", Provinciale Zeeuwse Courant, 11 oktober 2019. Geraadpleegd op 9 juni 2023.
30. Jos en plein air, De vuurtoren van Burgh-Haamstede in olieverf. Geraadpleegd op 15 juni 2023.
31. Seinen, Wouter, Vuurtoren. Geraadpleegd op 15 juni 2023.
32. Wouter Seinen - Wikisage. nl.wikisage.org. Geraadpleegd op 15 juni 2023.
33. Nastaly, Valeska, "Een bal dwars door de vuurtoren van Haamstede slaan: dat kan op de nieuwe minigolf bij Huis van Burgh", Provinciale Zeeuwse Courant, 13 juli 2023. Geraadpleegd op 14 juli 2023.
34. Huis van Burgh. Geraadpleegd op 14 juli 2023.
35. Van der Deijl, Aarnoud, Haas, Marga (2008). Inspirerend Zeeland, een reis langs vijftig plaatsen met een bijzonder verhaal. Uitgeverij den Boer / de Ruiter, Vlissingen, p. 19-20. ISBN 978-90-74576-97-0.

Mediabestanden

Zie de categorie Westerlichttoren van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Vuurtorens in Zeeland

Hansweert · Kaapduinen · Nieuwe Sluis · Noord-Schouwen Laag · Noord-Schouwen Hoog · Wester-Schouwen · Westkapelle Laag · Westkapelle Hoog · Vlissingen · Zoutelande