Orgel van de Nieuwe Kerk in Katwijk

Het orgel van de Nieuwe Kerk in Katwijk aan Zee, in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, werd in 1983 in gebruik genomen.

Geschiedenis en typering

In 1979 verstrekte de Kerkvoogdij van de Ned. Herv. Gemeente te Katwijk aan Zee de opdracht, onder leiding van de adviseur Jaap van Rijn (Hoofdorganist Nieuwe Kerk), aan de Dordtse orgelbouwer Jan van den Heuvel om een nieuw orgel te bouwen. Het orgel werd in de jaren 1981-1983 gebouwd volgens het mechanische sleepladensysteem en staat opgesteld achter het historische Nolting-front uit 1822, dat op aanwijzing en onder toezicht van de Rijksdienst voor Monumentenzorg geheel werd gerestaureerd. De tachtig zelfstandig sprekende stemmen zijn verdeeld over vier klavieren en pedaal. Daarmee is dit het op twee na grootste orgel van Nederland, na het hoofdorgel van de Laurenskerk in Rotterdam (85/IV/P) en dat van de Kathedrale Basiliek Sint Bavo te Haarlem (81/IV/P).

In technisch en artistiek opzicht vond een oriëntatie plaats volgens de principes van de bekende Franse orgelbouwer Aristide Cavaillé-Coll (1811–1899). De registerbezetting van het Positif is één der grootste ter wereld.

Het heeft in de 18 sprekende stemmen onder andere een doorlopende Cornet décomposé 8-sterk vanuit 8 voet. Een aantal registers van het Positif heeft de 18e-eeuwse Franse mensurering. Het Grand-Orgue heeft naast een Cornet 5-sterk vanuit 8 voet een doorlopende Cornet décomposé 8-sterk vanuit 16 voet. Dit werd nog niet eerder in Nederland gebouwd, evenals de Cornet décomposé 8-sterk vanuit 32 voet op het Pédale. Deze klankopbouw is in geen enkel Nederlands orgel te vinden, echter wel in de grote orgels van de Franse kathedralen zoals de Notre-Dame in Parijs.

Het Récit expressif is boven de orgelkas in de toren van de kerk geplaatst en kan door het bedienen van een trede bij de klaviatuur, geheel van de kerkruimte geïsoleerd en er direct ingebracht worden. Dat resulteert in een bijzonder effect.

Naar verhouding heeft dit orgel een zeer rijke tongwerken-bezetting van 22 registers, waaronder het uit 4 registers bestaande Chamade-werk (horizontaal gepositioneerde trompetten).

In het Echo zijn enige registers overgenomen uit het oorspronkelijke Nolting-orgel uit 1822. De klaviatuur werd uitgevoerd in de Franse stijl. Naast de zogenaamde registerstoelen zijn boven het pedaal treden geplaatst die dienen als speelhulpen. Een aantal bij deze speelhulpen toegepaste constructies is speciaal voor dit orgel door Jan van den Heuvel ontwikkeld.

Op het Grand-Orgue, Récit expressif en Pédale is het zogenaamde “Barker-Systeem” toegepast, dit om het gehele instrument op soepele wijze te kunnen bespelen. Het laatste verbeterde systeem door orgelbouwer Cavaillé-Coll toegepast, werd door Van den Heuvel bestudeerd en stond model voor de "Barkers" in het Katwijkse orgel.

Adviseur was Jaap van Rijn, hoofdorganist van de Nieuwe Kerk. Het Nieuwe Kerk-orgel werd door de Société Académique "Arts, Sciences, Lettres" in 1984 gewaardeerd met een 'Medaille d'Argent'.

Sindsdien verwierf Van den Heuvel vele opdrachten voor het bouwen van orgels van over de hele wereld, waaronder de Église Saint-Eustache in Parijs.

Dispositie van het Van den Heuvel-orgel

De huidige dispositie is als volgt:

I Positif C–g3 Montre 08′ Bourdon 08′ Quintaton 08′ Prestant 04′ Flûte douce 04′ Nasard 022/3′ Doublette 02′ Quarte de Nasard 0 02′ Tierce 013/5' Larigot 011/3′ Septième 011/7′ Piccolo 01' Plein-Jeu V Sesquialtera II00 Basson 16' Trompette 08' Cromorne 08' Clairon 04'

II Grand-Orgue C–g3 Montre 16′ Bourdon 16′ Montre 08′ Salicional 08′ Flûte harmonique 00 08′ Flûte à cheminée 08′ Prestant 04′ Flûte à bec 04′ Doublette 02' Grosse Quinte 051/3' Grosse Tierce 031/5′ Quinte 022/3′ Septième 021/7' Fourniture V Cymbale IV Cornet V Bombarde 16' Trompette 08' Clairon 04'

III Récit Expressif C–g3 Quintaton 16′ Cor de nuit 08′ Flûte traversière 08′ Viole de Gambe 08′ Voix céleste 08′ Prestant 04′ Flûte octaviante 04′ Viola d'amour 04′ Nasard 022/3' Octavin 02' Carillon I-III Plein-Jeu harm. III-VI00 Basson 16′ Trompette harm. 08′ Hautbois 08′ Clarinette 08' Voix humaine 08' Clairon harm. 04'

IV Echo C–g3 Bourdon 08' Flûte 04' Nasard 022/3' Flageolet 02' Tierce 013/5' Cymbale II Cor Anglais 0000000 08' IV Chamade C–g3 Tube magna 16' Tuba Mirabilis 08' Cor harmonique 04' Cornette harmonique 02'

Pédale C–f1 Soubasse 32′ Contrebasse 16′ Soubasse 16′ Grosse Quinte 102/3′ Flûte 08′ Violoncelle 08′ Grosse Tierce 061/5′ Quinte 051/3′ Septième 044/7′ Flûte 04′ Contrebombarde 0 32' Bombarde 16' Trompette 08' Clairon 04'

• Appels: Anches du Positif, Chamades, Registres de 32', Trémolos (Pos, G.O., Récit - appel et renvoi)
• Copula: I/II, III/II (8', 16'), IV/II, IV/III
• Tirasses: Pos., G.O., Réc.
• Combinaisons: G.O., Réc., Péd.
• Klavieromvang C-g: 56 toetsen
• Pedaalomvang: 30 toetsen

Foto's

• 
  Van den Heuvelorgel
• 
  Van den Heuvelorgel
• 
  Klavier
• 
  Tekst ingebruikname orgel
• 
  Het orgelfront
• 
  Rugwerk

Zie ook

• Jan van den Heuvel

Externe link

Mediabestanden

Commons heeft media­bestanden in de categorie Van den Heuvelorgel, Katwijk.

• Stichting orgelcomité, Nieuwe Kerk, Katwijk aan Zee - orgelcomite-nieuwekerk-katwijk.nl