Lijst van verschillen tussen het Nederlands in België, Nederland en Suriname

Dit is een lijst van verschillen tussen het Nederlands in Nederland, Suriname en België.

Het bewaken en beschrijven van het Standaardnederlands is door de Nederlandse, de Belgische en de Surinaamse overheid toevertrouwd aan de Nederlandse Taalunie. De Taalunie publiceert werken waarin het taalsysteem is beschreven en regels zijn vastgelegd. Desondanks komen binnen het taalgebied verschillen voor, waarbij overigens niet gezegd is dat van de verschillende vormen er slechts één juist is. Ook binnen de grenzen van één land komen verschillen voor. De onderstaande lijst van verschillen is dan ook niet volledig en mogelijk niet in alle gevallen juist. Verder komen in het algemeen in de gesproken taal meer verschillen voor dan in de geschreven taal.

Woordenschat

Verschillende woorden

Vlaanderen	Nederland	Suriname
aanmelden/inloggen	inloggen (in Limburg tevens aanmelden)
afmelden/uitloggen	uitloggen (in Limburg tevens afmelden)
ajuin (In West-Vlaanderen vaak ook uitgesproken als [adjoen])	ui (in Noord-Brabants dialect: juin; in Zeeuws-Vlaams dialect: juun)	ui
appelsien (met uitzondering van West-Vlaanderen waar sinaasappel het algemeenst is)	sinaasappel (In Limburgse dialecten tevens appelsien)	sinaasappel
artikels	artikelen	artikelen
autostrade/autosnelweg	autobaan/(auto)snelweg
bankkaart	bankpas/pinpas	pinpas
(auto)batterij	accu	batterij (auto)
babbelen	praten (in Limburg tevens babbelen)
baxter of infuus	infuus	infuus
beenhouwer	slager	slager
beiaard	beiaard/carillon/klokkenspel	klokkenspel
bel	bel	schel
beroemd	bekend	populair
betogen	demonstreren
bijhouden	bewaren (Noord-Brabants dialect: bijhouden)	bewaren, houden
bioscoop/cinema	bios(coop)	kino/ kinotheater (veroud.)/ de film/bioscoop/cinema
bekomen/verkrijgen	krijgen	vinden
bomma, bompa, meme, pepe, oma, opa, moeke, vake	oma, opa	oma/granma/ouma/owma, opa/granpa/oupa/owpa
brugpensioen/SWT/vervroegd pensioen	VUT	vervroegd pensioen
camion	vrachtwagen	vrachtwagen, autotruck, pick-up truck, truck
camionette	bestelwagen
captatiewagen	reportagewagen	reportagewagen
constatatie	constatering	constatering
croque (monsieur)	tosti	toast/tosti
dampkap	afzuigkap
discuteren	discussiëren	discussiëren, halen en trekken
domiciliëring	machtiging	machtiging
doorgaan/weggaan	ervandoor gaan / weggaan	weggaan
dossier (Nederlandstalige uitspraak)	dossier (verfranste uitspraak)	dossier (verfranste uitspraak)
douchen	douchen	baden
eend	eend	doks
elektrieker	elektricien
er was geen kat op de baan	er was geen hond/kip op straat	de straat was stil
fauna en flora	flora en fauna	flora en fauna
fitness	sportschool	gym
foto trekken/foto pakken/foto maken/foto nemen	foto maken	foto maken/foto nemen
frisdrank	fris, fris(drank)	iets fris, soft, soft-drink/softdrink, iets zachts
frituur/fri(e)tkot	patatzaak/patattent (in Limburgse dialecten: frituur)
frieten/	patat (over het algemeen in Zuidelijk Nederland: friet(es))	patat
appelsiensap	sinaasappelsap (in Limburgse dialecten beide)	sinaasappelsap
garagepoort	garagedeur (in Limburg tevens garagepoort)	garage
gazet	krant (in Limburgse dialecten gazet)	(lees)krant
gekend	bekend	bekend
geit, (= Citroën 2cv)	eend (= Citroën 2cv)
(eind)generiek	aftiteling
geld opdoen/uitgeven	geld uitgeven	geld bossen/geld uitgeven
graven	graven	graven/dieken
gom	gum	veger
gsm	mobiel	cel/cellulair
hebben zitten	zitten hebben
hesp	ham	vlees
hof	tuin (in Limburgse dialecten beide)
in de mot hebben	in de smiezen/gaten hebben	in de gaten hebben
ik zie u graag/ik hou van jou	ik hou van je	ik houd van je
ik vraag het aan	ik wil verkering met je	ik wil met je gaan
ja	ja	jawel/ja/ai
kakken/grote boodschap	poepen/drukken/grote boodschap (in Limburg tevens kakken)	grote boodschap/poepen/ontlasten
klastitularis/klasleerkracht	groepsleerkracht	onderwijzer
klierkoorts	ziekte van Pfeiffer	ziekte van Pfeiffer
koppel	stel (in Limburg tevens koppel)	koppel
koffiekoek	luxe­brood­je
kraantjeswater	kraanwater/leidingwater	kraanwater/leidingwater/water
lanterfanten	lanterfanten	lanterfanteren
look	knoflook	Knoflook
lopen	rennen	rennen
mama en papa	pa en ma	ma en pa
microgolf(oven)	magnetron(oven)	microwave(oven)
miserie	ellende/misère	ellende, jammer, misère
de frank is gevallen	het kwartje is gevallen	het kwartje is gevallen
mango	mango	manja
mobilhome	camper	woonwagen
moeras	moeras	zwamp
moest	mocht
mortel/cement	specie (in Noord-Brabants en Zeeuws-Vlaams dialect beide)
nagel	spijker (in Noord-Brabants en Limburgs dialect beide)	spijker
neef/kozijn	neef (zoon van tante/oom)	broerskind/zusterskind, neef
nefast	rampzalig, funest
nonkel	oom	oom
normaal gezien/normaal gesproken	normaliter (In Limburg tevens normaal gesproken)	normaliter
telefoonnummer vormen, nummer draaien	telefoonnummer kiezen
onbeleefd/onbeschoft	onbeleefd (In Zuid-Nederland tevens onbeschoft)	onbeschoft
onderlegger/schotel	schoteltje
op verplaatsing spelen (sport)	uit spelen (sport)	spelen (sport)
pint(je)	biertje/pilsje
pechstrook	vluchtstrook
perte-total(e) (naar het Frans: une perte-totale)	total loss	totaal gehavend, totel
platte kaas	kwark
plat water	spa blauw
poepen/neuken/seksen/naaien/vrijen	neuken	naaien/seksen
pompelmoes	grapefruit	pompelmoes en grapefruit zijn verschillende vruchten in Surinaams-Nederlands
pompier	brandweerman
postkaart	ansichtkaart	briefkaart/postkaart
privaat/privé	privé	privé
rechtstaan	(rechtop) staan	rechtstaan
remorque (soms uitgesproken als romorque)	aanhanger
rondpunt	rotonde	rotonde
schuif	la(de) (in Noord-Brabants dialect wordt ook schuif gebruikt)	lade
scheet, prot	scheet/wind	puf
schepen	wethouder
schoonbroer	zwager	schoonbroer/zwager
schoonzus	schoonzus	schoonzus/zwageres/zwagerin
schrijnwerker	timmerman	timmerman, tjapinder (gebruikelijk in Nickerie)
sinusitis/sinusit	bijholteontsteking	sinusitis/zink (oud woord en niet meer gebruikelijk)
siroop	siroop/stroop	stroop
sloot	sloot	trens
sportschoen	gymp/sportschoen (straattaal: pata)	pata/patapata/patapedo
spuitwater/bruiswater	spa rood/prikwater	sodawater
syndicaat/vakbond	vakbond	vakbond
syndikeren	organiseren (vakbond)	organiseren
kicker (West-Vlaanderen: bakkn)	tafelvoetbal	fietjebal
tas(je)	kop(je) (in Limburgs en Noord-Brabants dialect: tas)	kopje
technieker	technicus	technicus
terril	(mijn)steenberg	(mijn)steenberg
ticket(je), bon(neke)/bon(netje)	kaartje of bon(netje) (contextafhankelijk)	kaartje
trottoir/voetpad (West-Vlaanderen: voorland)	stoep, trottoir	trottoir
valies/koffer	koffer	valies
kruispunt	verkeersknooppunt (In Limburg tevens kruispunt of kruising)	kruising
verschieten	schrikken (In Limburg tevens verschieten)	schrikken
vertrekken van	uitgaan van
vijgen na Pasen	mosterd na de maaltijd
vol(zet)	vol	vol
vliegplein (bij uitbreiding ook in de betekenis van "luchthaven")	vliegveld
vrijen (in de figuurlijke betekenis van "uitgaan"/"een stel zijn")	uitgaan, samen zijn, een stel zijn
vuilbak/vuilnisbak	vuilnisemmer (In Limburg vuilbak of vuilnisbak)	vuilnisbak
wagen/auto/voiture	auto
wandelen/stappen/kuieren	lopen/wandelen	kuieren/voeteren/wandelen
wetens en willens	willens en wetens	willens en wetens
wijsheidstand	verstandskies	verstandskies
zeker en vast	vast en zeker (in Noord-Brabants dialect beide)	vast en zeker
zetel	bank	bankstel/sofa
zeveren, onzin uitkramen	onzin praten/uitkramen (In Limburg tevens zeveren)	rommel uitkraaien/kletsen

Vlaams (Belgisch-Nederlands) vs. Nederlands-Nederlands^[1][2]

Belgisch-Nederlands	Nederlands-Nederlands
aan prijs snelheid personen (aan de deur zetten)	aan voor, tegen tien euro met hoge snelheid reed hij over de weg ontslaan, de deur wijzen
aanklagen (toestanden ~)	aan de kaak stellen, veroordelen, afkeuren
aflezen	oplezen (Tijdens de presentatie las hij van zijn blaadje op)
uitprinten/afprinten/afdrukken	printen/afdrukken
afstappen (van Openbaar Vervoer)	uitstappen (uit OV)
aftrekker, opendoender	fles(sen)opener
ajuin	ui
al bij al	al met al
algemene anesthesie	algehele anesthesie
akkoord zijn met	akkoord gaan met
als in verleden tijd inleiding van een indirecte vraag	toen (toen ik vertrok) of (hij vraagt of ik morgen kom)
ambetant (uit het Frans - embêtant)	vervelend, lastig
appelsien	sinaasappel
autostop/liften	liften
autostrade/snelweg	autosnelweg
avant-première	voorpremière
baskuul (uit het Frans)	weegschaal
baxter/bakster (in Nederland bedoelt men hiermee doorgaans de zgn. baxterverpakkingen: medicijnen verpakt in afgepaste porties per innamemoment)	infuus
beginnen	altijd gevolgd door met (of te) (de muziek speelt, we kunnen beginnen met dansen)
bekomen/verkrijgen/bemachtigen	verkrijgen
belangenvermenging	belangenverstrengeling
belastingscontroleur (met s)	belastingcontroleur (zonder s)
berline	sedan
beroep doen op	een beroep doen op
bestemmeling	geadresseerde, persoon voor wie iets bestemd is
betalend parkeren (gallicisme)	betaald parkeren
bluts/deuk	buts/deuk
boks (gewestelijk)	dreun (slag op gezicht)
bivak	kamp
boksijzer	boksbeugel
bollen	rollen, (auto)rijden
borstel	bezem
bouwwerf/bouwplaats	bouwterrein/bouwplaats
break	stationwagen
Bretoen(s)	Bretons(s)
buitenwipper	uitsmijter/portier
camion (uit het Frans)	vrachtwagen
confituur (naar het Franse confiture)	jam
verlof	vakantie
betwijfelen	betwisten
curieus (ontstaan door verwarring met de valse vrienden curieux (Frans) en/of curious (Engels)) (in de betekenis van merkwaardig ook in het Nederlands-Nederlands gebruikt)	nieuwsgierig
dampkap	afzuigkap
denkpiste (piste uit het Frans)	gedachtegang, gedachte, idee
doorgaan (plaatsvinden, maar met deze nuance dat iets pas kan doorgaan als er sprake is geweest van afgelasting anders vindt iets plaats)	plaatsvinden
droogkuis	stomerij
droogzwierder	centrifuge
drukkingsgroep (organisatie)	actiegroep, pressiegroep, lobby
duimspijker	punaise
durven	altijd gevolgd door te (hij durft dat niet te vragen)
eender wat, eender wie	om het even wat, om het even wie
elektriek	elektriciteit
ereloon	honorarium
excuseert (u mij)! (als verontschuldiging)	excuseer mij! (naar het Franse Excusez-moi)/neem me niet kwalijk!
facteur	postbode
fier (ergens fier op zijn)	trots (ergens trots op zijn)
fol(l)ieke (uit het Frans - folie)	lolletje, gekkigheidje
forfait geven (sporttaal)	afzeggen, verstek laten gaan, zich terugtrekken
frigo (uit het Frans)/ijskast	koelkast
fruitsap	vruchtensap, sinaasappelsap
fusioneren (naar het Frans)	fuseren
gaan	lopen
gans	(ge)heel
gazet	krant
gedaan Het feest is gedaan om vijf uur. Mijn school is om half vier gedaan.	voorbij, uit (school) Het feest is voorbij om vijf uur. Mijn school is om half vier uit.
gegeerd	gewenst, gewild, of gezocht
gelijkaardig	gelijksoortig
geluidsmuur	geluidsbarrière
geraken Maandag kan ik niet op school geraken door het slechte weer. Hij geraakte bewusteloos door de klap. Zij geraakt nooit verkozen als voorzitter!	komen, raken, worden Maandag kan ik niet naar school komen door het slechte weer. Hij raakte bewusteloos door de klap. Zij wordt nooit verkozen als voorzitter!
eindgeneriek, begingeneriek	aftiteling, begintitels
gedaan hebben	klaar zijn
gij, ge (spreektaal, wordt ook in Zuid-Nederland gebruikt)	jij, je
ginds/ginder (archaïsch)	daar
"goesting" (Frans: goûter, Spaans: gusta)	zin, lust
graag zien	houden van
heel de tijd	de hele tijd
hospitalisatie (in Nederland alleen bij de krijgsmacht)	ziekenhuisopname
immobiliën (uit het Duits), hoewel dit ook in Nederland voorkomt	onroerende goederen, vastgoed
in openlucht	in de openlucht
in vraag stellen	in twijfel trekken
in vogelvlucht	hemelsbreed
Indië (in het Nederlands-Nederlands verwijst dit meestal naar Nederlands-Indië)	India
Indisch (m.b.t. het land Indië; is in het Nederlands-Nederlands doorgaans synoniem met Indonesisch)	Indiaas
Indische (inwoonster van Indië)	Indiase (Inwoner van India)
inkom	ingang, voordeur, entree
inwijkeling	immigrant
jobstudent	werkstudent
kaap	mijlpaal, grens
kader (fiets)	frame
kader (schilderij)	lijst
kaderen (in)	passen in/bij, aansluiten bij, deel uitmaken van
kinesitherapie en kinesitherapeut(e)	fysiotherapie en fysiotherapeut(e)
klacht neerleggen	een klacht indienen
klavier (van computer, telefoon)	toetsenbord
kledij (normaal gebruik)	kleding
kliniek (algemeen ziekenhuis)	ziekenhuis
komaan	kom op
kot	studentenkamer
kozijn (uit het Oudfrans cosin)	neef (zoon van tante of oom)
(op)kuisen (schoonmaken)	schoonmaken (kuisen betekent: aanstootgevende delen verwijderen)
langs hier	hierlangs, via deze weg
lidgeld	lidmaatschapsbijdrage, contributie
look	knoflook
(hard)lopen	hardlopen, rennen, hollen (lopen is in Belgisch-Nederlands wandelen of stappen)
lopende opdracht	periodieke overboeking
luidop	hardop (Zuid-Nederlandse dialecten: luidop)
luik (onderdeel, hoofdstuk)	(onder)deel, hoofdstuk, aspect
lusterklem, suikertje	kroonsteentje
manneke(n)s!	jongens!
mazout	stookolie
met twee (met + telwoord)	met z'n tweeën
microgolf(oven)	magnetron
militant (zelfstandig naamwoord)	actievoerder, activist
mobilhome	kampeerauto, camper
monovolume	MPV
naar voor, naar achter (naar + voorzetsel)	naar voren, naar achteren
natuurlijke (zonder verdere smaakstoffen, bijvoorbeeld "mosselen natuur" op een menukaart) (gallicisme)	naturelle
nauw aan het hart liggen	na aan het hart liggen
nefast (naar het Frans néfaste)	funest
nonkel	oom
nazicht	controle, onderhoud
objectief (als zelfstandig naamwoord) (ontstaan door verwarring met de valse vrienden objectif (Frans) en/of objective (Engels))	doel, streven, oogmerk
omloop (in sporttaal)	circuit, parcours, criterium
onder de arm nemen (een advocaat ~)	in de arm nemen
onrechtstreeks	indirect/niet rechtstreeks
onthaal	receptie
oorverwarmer	oorwarmer
op vraag van	op verzoek van
opendeurdag	open dag
parlementair (zelfstandig naamwoord)	parlementslid, parlementariër
pan	koekenpan
parlofoon	deurtelefoon
patat	aardappel
pechstrook	in Nederland is vluchtstrook gebruikelijk
performant	goed presterend
piloot (formule 1 of rally)	(auto)coureur
plaaster	gips, pleister
plan (kaartje)	plattegrond, schema, kaart
plezant	plezierig
plooien	vouwen
poep	achterwerk
politieker	politicus
(kook)pot	pan
proberen	altijd gevolgd door te (hij zal dat proberen te doen)
princiepsakkoord	principeakkoord
quasi (als losstaand woord), zo goed als	bijna (quasi- wordt wél gebruikt in samenstellingen, met betekenis 'als het ware', 'ogenschijnlijk'), zo goed als
recycleren	hergebruiken, recyclen
recht staan	(rechtop) staan
rijvak	rijstrook
samenhorigheidsgevoel	saamhorigheidsgevoel
schacht	eerstejaars student, feut
schoonbroer	zwager
schuren	schrobben
schrik hebben (voor)	bang of angstig zijn (voor), vrezen (voor)
seffens	straks
sergeant (uit Frans 'serre joint')	lijmtang, lijmklem lijmknecht
signalisatie	bewegwijzering, signalering
slager	varkensslager (Noord-Nederlandse slager komt overeen met Belgisch-Nederlands beenhouwer)
sneeuwman	sneeuwpop
solden	uitverkoop, opruiming, koopjes
speculoos	speculaas
stappen	wandelen (Nederlands-Nederlands stappen betekent doorgaans uitgaan)
struikelsteen	struikelblok
suikerklontje	kroonsteentje
supporteren	aanmoedigen
tas (om uit te drinken)	kop(je) of mok
technieker	technicus
't een en 't ander	een en ander
tegen (snelheid of tempo)	met (met 160 km/h scheurde hij over de weg.)
tegenkanting	verzet, weerstand, kritiek
telkens (voegwoord)	altijd gevolgd door als of wanneer (telkens als hij boos wordt)
terre (elektrotechniek)	aarde
terug, weeral (hij is weeral ziek)	alweer (hij is alweer ziek)
toe Wil je het raam toe doen?	dicht Wil je het raam dicht doen?
uitkoken	inkoken
van zodra	zodra
vandaag (in de betekenis tegenwoordig, heden ten dage)	tegenwoordig, heden ten dage
vanop	vanaf, van, op (hij sprak vanaf zijn bed) (hij volgde het op (een) afstand)
verdeler (iemand die distribueert)	distributeur, dealer
verderzetten (doorgaan met iets)	voortzetten (het beleid wordt voortgezet)
verdikken (van personen)	aankomen (hij is flink aangekomen)
verkeerswisselaar (afgeleid van échangeur)	(verkeers)knooppunt
vermaken (van zaken)	herstellen
vijs, vijzen (ook als werkwoord)	schroef, schroeven
vluchtmisdrijf	doorrijden na een ongeval
wagen/auto	auto (Zuid-Nederlands: wagen)
watergladheid	aquaplaning
waterteller	watermeter
wegenwerken	wegwerkzaamheden
(bouw)werf (waar gebouwd wordt)	bouwplaats
wijsheidstand	verstandskies
winteruur	wintertijd
witloof	witlof
woonst/woning	woonplaats/woning
zeker en vast	vast en zeker
zichtrekening	betaalrekening
zoekertje	advertentie
zomeruur	zomertijd
zoo/dierenpark	dierentuin
zuiders	zuidelijk

Nederlands-Nederlandse woorden

(veelal bargoens, plat, straattaal)

Nederlands-Nederlands	Algemeen Nederlands (AN)
A
aanbetaling	voorschot
in de aanbieding	met prijsverlaging of koopjes
ajuus, aju, jusies	tot ziens
akkefietje	onenigheid(je) (in België: kleinigheid(je))
algemeniteit	algemeenheid aan
B
bajes	gevangenis
bakkie doen	kopje koffie drinken
boeie(nd)! (kan me niet boeien)	nou en!
boeit niet	is onbelangrijk, maakt niet uit
bras	ongekookte gepelde rijst
broodje aap	stadslegende
C
chippen (elektronisch afrekenen)	elektronisch betalen
D
daaro	daar
dreutelen	treuzelen
druk zijn (het druk hebben)	het druk hebben (druk zijn betekent in België druk doen)
E
effectueren	uitvoeren
emplacementje	bouwwerk/bouwterrein
etage	verdieping
F
fait accompli	voldongen feit
G
goochem	slim
gozer/kerel	vent/gast
H
habbekrats	kleinigheidje, laag bedrag
hartstikke	ontzettend
hiero	hier zo
houdoe (Brabants dialect)	daag
I
ignorant	onwetend
J
jatten	stelen
jottum	jeuj!
jus d'orange	sinaasappelsap
jofel	tof
K
kassiewijle	dood
koude kant	aangetrouwde familie
klimo	airco
L
laters	tot ziens
lullen	babbelen
M
mazzel	geluk, het ga je goed
mesjogge/mal (gestoord)	gek/zot (gestoord)
N
nokken	ophouden
nozem	rare gast
O
occasion	tweedehands
ontbijtkoek	peperkoek
opleuken/opsmukken	opvrolijken (in sommige sociolecten ook: decoreren, versieren, aankleden)
P
pakkie-an (Indonesisch: 'bagian' - zaak)	zaak
pakje peuken	pakje sigaretten
patat	friet
pinapparaat/pinautomaat	geldautomaat/betaalautomaat
pinpas	bankkaart
pisang	banaan, bananenboom
onder de plak zitten	onder de pantoffel zitten/staan
R
rechercheren	onderzoeken
rez-de-chaussée[bron?]	gelijksvloers
rus	rechercheur
retourneren	terugzenden
S
shag (spreek uit: sjek)	tabak
sjekkie	van losse tabak handgerolde sigaret
sjofel	armoedig
slijterij	kleinhandel/drankenhandel
smeris	politieagent
spa blauw (natuurlijk mineraalwater)	platwater (natuurlijk mineraalwater)
spa rood (sprankelend mineraalwater)	spuitwater (sprankelend mineraalwater)
s.v.p./alstu	a.u.b/astu
T
tabee	gegroet!/vaarwel!
toko	winkel met Indonesische artikelen
U
uk	kindje
V
veralgemeniseren	veralgemenen
voorpremière	avant-première
vutter	iemand met vervroegd pensioen
Z
zoab	fluisterasfalt
zure bom	augurk in azijn
zwijnen/boffen	geluk hebben
hij zwijnt erdoorheen	hij komt ermee weg

Noord-Nederlandse woorden, weinig bekend in Vlaanderen

Veel Noord-Nederlandse woorden die relatief onbekend zijn in Vlaanderen zijn afkomstig uit het Amsterdamse dialect, met zijn Bargoense en Jiddische invloeden.

Nederland	Algemeen Nederlands
aggenebbisj	armoedig
akkefietje	onenigheid
bahco	Engelse sleutel
bajes	gevangenis
belazeren	bedriegen/oplichten
betoeterd	gek
beunhaas	iemand die zwart en vlug een klus afmaakt
bietsen	bedelen
bonje	ruzie
een bord voor zijn kop hebben	zich koppig en hardleers gedragen door negatieve kritiek te negeren
c.q.	ofwel
colbertje	jasje van een net pak
geheid	zo goed als zeker
gelazer	gezeur
gein	grap
gesjeesd	mislukt (in Vlaanderen is "sjezen", snel en hevig doorrijden)
gozer	kerel
hartstikke	ik-weet-niet-hoe/kei (stop- of versterkend bijwoord)
hufter	vervelend persoon
ijsco	ijsje
insteek	invalshoek
inwonertal	inwonersaantal
jatten	stelen
jochie	jongetje
jokken	liegen
lekkerbekje	smulpaap, maar ook een visgerecht
mal	gek
malloot	gekke persoon
matsen	begunstigen, bevoordelen
mazzel	geluk, tot ziens
mesjogge	gek
middag	(na)middag
mieters	tof
mok	kop
mokkel	meisje
mokken	kniezen (ontstemd zijn maar er niets over zeggen)
mollen	kapotmaken
van je hart geen moordkuil maken	zeggen wat je op het hart ligt
mot hebben	ruzie hebben
nebbisj	waardeloos
oetlul	stommeling
onwijs	zeer
opsodemieteren, oplazeren, opzouten	je uit de voeten maken, weggaan
ochtend	morgen (6 u.-9 u.)/voormiddag(9 u.-12 u.)
opzouten	ophoepelen
ouwehoeren	kletsen
pleite gaan/zijn	weggaan/verdwenen zijn
voor pampus liggen	niet in staat zijn zich te bewegen
plee	toilet
porte-manteauwoord	samentrekking, bv. "motel" ("motor-hotel")
prik	koolzuurhoudende frisdrank
propedeuse	eerste fase hoger onderwijs
de pleuris krijgen	een erge ziekte krijgen
over de rooie gaan	zich niet meer kunnen beheersen, in woede uitbarsten
rotje	voetzoeker
schoolreisje	schoolreis
slijterij	drankenhandel
smeris	politieagent
sneu	jammer, zielig
snufferd	gelaat, neus
ton	naast 1000 kg, ook € 100.000,00 (vroeger 100.000,00 gulden)
troep	rommel
uitdragerij	tweedehandswinkel
uitgekakt zijn	moe zijn
verpieteren	krachteloos worden, te veel gekookt of gebraden worden
verspijkeren	aanpassen, veranderen
vla	naast vlaai, ook een dik, vloeibaar nagerecht
vlaflip	bepaald nagerecht
vrachtauto	vrachtwagen
zich te sappel maken	zich druk maken, overal problemen zien
zaniken	zeuren
zuigen	zeuren, irritant doen, van slechte kwaliteit zijn

Vlaamse woorden, weinig bekend in Nederland en Suriname

Vlaanderen	Algemeen Nederlands
ad valvas	op de infoborden
ambetant	vervelend
ambetanterik	vervelend iemand
ambras	ruzie
autostrade	(auto)snelweg
bank	harde zitbank
basketsloefen	hoge sportschoenen
baxter (ook in Belgisch Frans)	infuus
beenhouwer	slager
bel-etage/bel-etagewoning	drive-inwoning
intussen	gedurende, tijdens, terwijl
op bivak	kamperen
blein	blaar
bloemsuiker	poedersuiker
boenen	(parketvloer of meubel) met was oppoetsen
bomma	oma
bompa	opa
bot	laars
bottine	korte laars
briquet/allumeur	aansteker
brol (ook in Belgisch Frans)	rommel
brossen	spijbelen
bucht	slechte kwaliteit. Zie ook "Wiktionary bocht"
buizen, gebuisd	zakken op school/gezakt op school
cachot, bak, prisong (naar het Franse "prison"), gevang	gevangenis (bajes)
chambrang(naar het Franse "chambranle")	deurkozijn
cravat	stropdas
deontologie	beroepsethiek
doorgaan	naar huis gaan
droogkuis	stomerij
droogzwierder	centrifuge
duimspijker	punaise
flik (naar het Franse "flic")	politieagent
foeteren/foefelen	sjoemelen (foefelen betekent in VL ookwel friemelen) (Limburgse dialecten: foetelen)
foert	verrek
fondant	pure chocolade
frigo/ijskast	koelkast (Limburgse dialecten: ijskast)
fusioneren	fuseren
gelijkvloers	begane grond
gereserveerd	voorbehouden (Limburgse dialecten: gereserveerd)
goesting	zin, lust, trek
hesp	ham
holebi	homo, lesbienne, biseksueel
houwer	iemand die kapt, vooral gebruikt in samenstellingen, zoals "beenhouwer", "steenhouwer"
iemand een peer stoven	iemand een poets bakken/iemand een loer draaien
inhoudstafel	inhoudstabel
inkom	entree, ingang
inwijkeling/uitwijkeling	immigrant/emigrant
javel	bleekloog, bleekwater
jobstudent	vakantiewerker
kemel (schieten)	flater, blunder (begaan)
ket	straatjongen (uit Brussel), kwajongen
kieken	kip
kinesitherapie	fysiotherapie
klappen	kletsen/praten
kletsen geven	klappen uitdelen
komaf maken met	korte metten maken met/een einde maken aan
kot (ook in Belgisch Frans)	hok, studentenkamer
kot (Vlaams), bijvoorbeeld kiekenkot	diverse betekenissen
kozijn	neef (zoon van tante of oom)
kriek	morel, zure kers of kriekbier (Limburgse dialecten: kriek)
kuisen	poetsen
kuisvrouw	poetsvrouw
K-Way (algemeen bekende merknaam)	plastic regenjas
likstok/lekstok	lolly
lichtje	lampje (Limburgse dialecten: lichtje)
look	knoflook
lunapark	attractiezaal op een kermis
luster	hanglamp
mazout (spreek uit [mazoet]	stookolie of een biertje met cola. De kleur lijkt op die van stookolie
meiklokje	lelietje-van-dalen
memmen	drammen (zie ook "zagen")
metser	metselaar
nefast	noodlottig
nestels	veters
droogkuis	stomerij
occasie(wagen)	tweedehands( wagen), occasion (vaak met Engelse uitspraak)
omslag	envelop
onrechtstreeks	indirect
onthaal	receptie
Paar, onpaar	Even, oneven[3]
pillamp/pillicht	zaklamp
pillen	batterijen, pillen
pinken	knipperen met een lamp of met de ogen, of specifiek de richtingaanwijzers gebruiken
pinker(s)	richtingaanwijzer(s)
pitteleir	rokkostuum
plaaster	gips
placeren	plaatsen van een woord of installeren
plastron	stropdas
plat water	spa blauw
platte band	lekke band
plezant	leuk
plooien	vouwen
pompier	brandweer(-man)
prullen	frunikken
rakkejak	ratelgereedschap (ratel-sleutel, takel, snoeischaar, enz.) komt van Engels race(racing)jack
rieken	ruiken of geuren, tot zelfs stinken)
recto verso	dubbelzijdig
refter	kantine
rekker	snelbinder of elastiek
rekkertje	elastiekje
resem	erg veel/reeks
roderen	inrijden (van een auto)
rond punt	rotonde
schoentrekker	schoenlepel
schotels	plateau
schotelvod	vaatdoek (in Limburgse dialecten varianten op schotelsslet of schotelsplak)
schuurborstel	boender
seffens, seffes	weldra
sergeant (uit fr. 'serre joint')	lijmtang
smoutebollen	trekkend op oliebollen
solden	koopjes(periode)
sterfput (ook in Belgisch Frans)	zinkput
strik	versierlint rond ingepakt cadeau, vaak met lussen en/of krullen
strikken	knopen
subiet of sebiet	sneller dan straks maar niet meteen (zo dadelijk, zometeen) of straks (soms als synoniem gebruikt, waarbij er geen onderscheid bestaat tussen sebiet en straks)
tas (koffie)	kop
talloor, telloor, teljoor	bord (Limburgse dialecten: varianten op teller/telder)
tut, tutter	fopspeen
tweewoonst	twee-onder-een-kapwoning
uitbater	exploitant (Nederlands-Limburg: uitbater)
valling	verkoudheid
verbrodden	verprutsen
verloren lopen	verdwalen
verwittigen	laten weten
vijgen na Pasen	mosterd na de maaltijd
vijs	schroef
vuil	afval (in Limburg tevens vuil(nis)
vuilbak	afvalemmer (in Limburg tevens vuil(nis)bak)
vuilblik	blik (van veger en blik)
wa(tte)/welk	wablief
zagen	zeuren
zetel	zachte zitbank/sofa/canapé
zijn kat sturen	niet komen opdagen
zwaantje	politieagent op de motor

Woorden met een verschillende betekenis

Woord	Als een Vlaming het zegt, bedoelt hij of zij meestal	Als een Nederlander het zegt, bedoelt hij of zij meestal
boterkoek	zacht, zoet koffiebroodje (met rozijnen) dat veelal met boter besmeerd gegeten wordt	plat­te koek, met veel bo­ter ge­bak­ken
doorgaan	vertrekken, verdergaan	verdergaan
het feest gaat door om 15 uur	het feest vindt plaats om 15 uur	het feest wordt niet afgelast om 15 uur
enerverend	irritant, ergerlijk	opwindend
gerief¹ gerief²	¹spullen, gerei ²gereedschap, materieel	comfort
Holland	Nederland als geheel (in andere talen idem)	de provincies Noord- en Zuid-Holland
kleedje	jurk	stoffen bedekking/tapijt
kous	elke beenbedekker	beenbedekker tot aan de knie of hoger
kuis(en)	schoonmaak (schoonmaken)	zedig, rein
lopen	rennen	gaan, wandelen
memmen	zeuren of borsten (van een vrouw)	borsten (van een vrouw)
middag	tussen de middag (van 12 tot 13 uur)	de periode van 12 tot 18 uur
pan	steelpan	elke pan
patat	aardappel	frieten
poep	achterwerk	ontlasting
poepen	platte taal voor vrijen (neuken)	ontlasten, uitscheiden
precies	net ('het is precies zomer vandaag')	exact ('het kost precies 100 euro')
privaat	particulier terrein	latrine
quasi	bijna	alsof
regenscherm	paraplu (leen­be­te­ke­nis vanuit het Duits Regenschirm)	zeil als be­scher­ming te­gen de re­gen
rustoord	bejaardentehuis	begraafplaats
schoon	mooi	rein (tegenovergestelde van vuil)
stappen	lopen, wandelen	uitgaan
verlof	vakantie (vrije dagen)	idem, ook: toestemming
vlieger	vliegtuig	¹ het object om te vliegeren ² piloot
vliegveld	luchthaven	groot, ef­fen ter­rein met ver­har­de ba­nen van­waar­af vlieg­tui­gen kun­nen op­stij­gen en waar zij weer lan­den (in tech­ni­sche zin on­der­schei­den van ‘luchthaven’)
vogelen	platte taal voor vrijen	idem, maar ook: zich uit liefhebberij met vogels bezighouden, rommelen
wagen	auto	kar, meestal zonder motor
weerhouden	in aanmerking laten komen, niet uitsluiten (ambtelijke taal)	niet in aanmerking laten komen, uitsluiten

Surinaamse woorden, weinig bekend in Nederland en Vlaanderen

Suriname	Algemeen Nederlands
bacove	banaan
bakkeljauw	kabeljauw/stokvis
banaan	bakbanaan
bombel	rotje
boulanger	aubergine
buitenvrouw	maîtresse
djak	krik
djogo	literfles bier
djoegoedjoegoe	alles wat ongemakkelijk is
doekoe	geld
dozeren	met de grond gelijkmaken (met een bulldozer)
hangmateren	in een hangmat liggen
hosselen	geld verdienen met verschillende klusjes buitenaf je baan.
houwer	kapmes
jonko	joint
kasgeld	spaarkas van kleine groep mensen
kostgrond	moestuin
kromanti	geheimtaal
kroi	drukte, gedoe
kweekje	pleegkind
lemmetje	limoen
makaperi	stuk maken
manja	mango
mattie	vriend
morserij	puinhoop
okselmouw	T-shirt zonder mouwen
panna	poorten
patta	sportschoen
pinaren (naar het Nederlandse "pinarie")	arm zijn
porknokker	zelfstandig goudzoeker
rammelen	in elkaar slaan
rampaneren	insecten doden; vochtig spreken
schaafijs	schaafijs, vorm van gezoet waterijs
schel	deurbel
schuier	tandenborstel
sluit	sieraad
soft	frisdrank
sprietje	rietje
tjappen	schoffelen
tjoerie	geluid als expressie van minachting
trekkoffie	filterkoffie
tori	verhaal
tot bam	tot in de late uurtjes
uitlopen	vreemdgaan
warung	Javaans eethuis
wiet	onkruid
zwageres	schoonzus

Grammatica

Soort	Belgisch-Nederlands	Algemeen Nederlands
Werkwoordelijke eindgroep	de man die zal veroordeeld worden	de man die veroordeeld zal worden of de man die zal worden veroordeeld. Hulpwerkwoorden altijd bij elkaar.
Uitersten	de tweede grootste fabrikant, de derde laatste	de op een na grootste fabrikant, de op twee na laatste
Onbepaald voornaamwoord + bijvoeglijk naamwoord	iets mooi	iets moois. Steeds -s na iets, niets, velerlei, allerlei, wat, veel, weinig, meer, minder, genoeg, voldoende en wat.
Werkwoorden met voorzetsel	dat ze er niet kunnen op klimmen	dat ze er niet op kunnen klimmen. Voorzetsel steeds voor de werkwoordelijke eindgroep.
Hulpwerkwoorden bij constructies met modale werkwoorden	hij is niet kunnen komen	hij heeft niet kunnen komen. Hulpwerkwoord richt zich naar het modale werkwoord.

Alfabetisch rangschikken van eigennamen

Zie Alfabetische volgorde voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Bij het alfabetiseren van achternamen worden in Vlaanderen en Nederland verschillende ordeningen gehanteerd:

• In Vlaanderen worden voorvoegsels als de, van, ter, van de, als vaste onderdelen van de naam gezien, zoals onveranderlijk vastgelegd in de burgerlijke stand. Namen met zulke voorvoegsels worden onder de letter van het voorvoegsel geïndexeerd. Meestal worden deze voorvoegsels ook met een hoofdletter geschreven (zoals in Paul De Groote en Paul Vanden Boeynants), behalve voor leden van de (tegenwoordige of middeleeuwse) adel (Karel van Vlaanderen, Walter-Jean Ganshof van der Meersch).
• In Nederland worden de voorvoegsels achter de voornaam gezet en klein gespeld. Er wordt dan op het kernwoord geïndexeerd, behalve natuurlijk als het voorvoegsel aan de naam vastzit.

Uitspraak

Medeklinkers

In het Nederlands-Nederlands neigt men ernaar stemhebbende medeklinkers stemloos uit te spreken.

• z wordt s (voornamelijk in het Amsterdams, bijvoorbeeld "gesellig")
  • soms kan de uitspraak van verschillende woorden hierdoor samenvallen; zo wordt "doseren" soms als "doceren" uitgesproken; en "asiel" als "acyl"
  • ook vindt er hypercorrectie plaats, bijvoorbeeld "zuiker", "prozent"
• v wordt f (effe in plaats van even)

Typisch is de g die in Vlaanderen en het zuiden van Nederland veel zachter uitgesproken wordt en naar een stemhebbende h neigt, zachte g genoemd.

De beginmedeklinker h wordt vaak niet uitgesproken (elpen), ook niet in samenstellingen (ziekenuis).

In frequente eenlettergrepige woorden als 'dat', 'met', 'wat' en 'niet' wordt de slot-t in Belgisch-Nederlands vaak niet uitgesproken.

De -r- kan met de tongpunt ("op z'n Spaans") of met de huig ("op z'n Frans") worden uitgesproken. In Brabant en Limburg zweemt de articulatie van de -r- naar -ch-.

Het woordje jet (straalmotor of straalvliegtuig) wordt in Nederland uitgesproken met de j van Jan, in Vlaanderen meestal met de Franse j van Jean.

De voornamen Jos, Jerom, Jim en Jennifer worden in Vlaanderen uitgesproken met de Franse j van Jean.

In Nederland wordt de uitgang -tie in woorden als politie en justitie meestal als -tsie uitgesproken (polietsie, justietsie), in Vlaanderen vaker als -sie (poliesie, justiesie).

Klinkers

In het Nederlands-Nederlands (met name in het Haags en Rotterdams) worden sommige klinkers omgevormd tot tweeklanken:

• ee wordt ij
• oo wordt ow
• eu wordt uw
• ou wordt aw

In het Belgisch-Nederlands gebeurt (in bepaalde streken) het omgekeerde; tweeklanken worden afgeplat:

• ui wordt uh [œ:]^?
• ou/au wordt [ʌ:]^?
• ij klinkt zoals de ai in "polonaise", in het westen als de "i" in "kip", of als de "ie" in "biet"

In Nederland wordt de -e- in woorden als het en er, evenals in de voorvoegsels ver-, ten- en ter-, vaak uitgesproken zoals de "e" in "gek" terwijl men in België een doffe e (sjwa) gebruikt.

De -a- in woorden van Engelse herkomst, zoals "flat", "handicap" en "tram", wordt in het Nederlandse Nederlands zoals de -e- in "gek" uitgesproken, in het Belgisch-Nederlands zoals de -a- in "bak".

De heldere, halflange klinker in een open lettergreep wordt in België dikwijls verdoft: "favvoriet", "fedderaal", "pollitiek".

Lettergrepen

In de uitspraak van het Nederlands in Nederland zijn bij sommige woorden dikwijls duidelijk de aparte lettergrepen te horen, zoals in "waar-om" of "Ca-iro". In Belgisch-Nederlands wordt dit altijd zonder onderbreking uitgesproken.

Klemtoon

Onder invloed van het Frans worden sommige woorden in het Belgisch-Nederlands achteraan beklemtoond: "festi'val", "zes'tien", "vieren'dertig".

Spelling

Belgisch Nederlands	Nederlands Nederlands
Slovakije	Slowakije

Uitdrukkingen

Als restant van voor de euro zegt men in Vlaanderen: de frank is gevallen. In Nederland: het kwartje is gevallen. Ook in Duitsland bestaat een overeenkomstige uitdrukking: der Groschen ist gefallen.

Bronnen

• Miet Ooms, Buurtaal - Praktische gids voor het Nederlands in België en Nederland., 2020, Sterck & De Vreese.