Lagerstätte

Een Lagerstätte (Duits voor "voorraadplaats", meervoud: Lagerstätten) is een sedimentair gesteente dat bijzonder goed bewaard gebleven fossielen met een vaak grote soortenrijkdom bevat. In sommige gevallen is zelfs weefsel veiliggesteld. Veel Lagerstätten zijn ontstaan toen onder anoxische omstandigheden met een minimum aan bacterieel leven de dode dieren en planten zijn begraven. Het gebrek aan zuurstof zorgt voor een unieke conservering van de fossielen. Lagerstätten zijn ontdekt op de meeste continenten en in een tijdsspanne van het Neoproterozoïcum tot het heden.

Portaal Aardwetenschappen

Fossiele vissen (Diplomystus en Knightia) uit de Green River Formation, een Eocene Lagerstätte

Ctenochasma elegans uit Solnhofen

Propalaeotherium hassiacum uit de Messelgroeve

Teleoceras in de Ashfall Fossil Beds

Voorstelling van de La Brea-teerputten ten tijde van het Pleistoceen, een typische Konservat-Lagerstätte

Voorbeelden van bijzondere Lagerstätten zijn de Cambrische Maotianshan-schalies en de Burgess Shale, de Devonische Hunsrück-schalies en Gogo-formatie, Mazon Creek uit het Carboon, de Jurassische Solnhofener kalksteen, en de Yixian-formatie uit het Krijt.

De bekendste Lagerstätten in Europa zijn de Messelgroeve (~ 50 - 47 Ma) nabij Frankfurt in Duitsland en Las Hoyas in Cuenca, Spanje.

Soorten

Paleontologen onderscheiden twee soorten:^[1]

1. Konzentrat-Lagerstätten (concentraat-Lagerstätten) zijn afzettingen met een bepaalde "concentratie" van organische harde delen, zoals een beenderlaag. Deze Lagerstätten zijn minder spectaculair dan de bekendere Konservat-Lagerstätten. De inhoud van deze Lagerstätten is meestal het resultaat van transportprocessen, die een concentratie aan fossielen opleveren. Formaties met een hoge concentratie van in situ fossielen als riffen en oesterbanken worden niet tot de Lagerstätten gerekend.
2. Konservat-Lagerstätten (conserverings-Lagerstätten) zijn sedimenten die bekendstaan om hun uitzonderlijke preservatie van fossiele organismen of fossiele afdrukken. De individuele tafonomie van de fossielen wisselt per site. Konservat-Lagerstätten zijn cruciaal voor de reconstructie van belangrijke momenten in de geschiedenis van de Aarde en de evolutie van leven. Het onderzoek aan de Burgess Shale vormde de aanleiding voor de Cambrische explosie en de vroegst bekende vogel Archaeopteryx werd gevonden in Solnhofen.

Belangrijke Konservat-Lagerstätten

De belangrijkste Lagerstätten op Aarde:^[2]

Tijdperk	Lagerstätte	Ouderdom (Ma)	Locatie	Foto
Precambrium	Bitter Springs	1000 – 850	South Australia
Precambrium	Doushantuo-formatie	600 – 555	Guizhou, China
Precambrium	Mistaken Point	565	Newfoundland, Canada
Precambrium	Ediacara Hills	550 - 545?	South Australia
Cambrium	Maotianshan-schalies (Chengjiang)	525	Yunnan, China
Cambrium	Sirius Passet	518	Groenland
Cambrium	Emu Bay Shale	517	South Australia
Cambrium	Kaili-formatie	513 – 501	Guizhou, Zuidwest-China
Cambrium	Blackberry Hill	~510 – 500	Wisconsin, Verenigde Staten
Cambrium	Wheeler Shale (House Range)	507	West-Utah, Verenigde Staten
Cambrium	Burgess Shale	505	British Columbia, Canada
Cambrium	Öland-, Kinnekulle-, Orsten- en Alum-schalie	500	Zweden
Ordovicium	Fezouata-formatie	~ 485	Draavallei, Marokko
Ordovicium	Beecher's Trilobietenbank	460?	New York, Verenigde Staten
Ordovicium	Walcott-Rust-groeve	~455?	New York, Verenigde Staten
Ordovicium	Soomschalie	450?	Zuid-Afrika
Siluur	Wenlock Series	~425	Engeland, Verenigd Koninkrijk
Devoon	Rhynie chert	400	Schotland, UK
Devoon	Hunsrückleisteen (Bundenbach)	390	Rijnland-Palts, Duitsland
Devoon	Gogo-formatie	380 Frasnien	Western Australia
Devoon	Miguasha National Park	370	Québec, Canada
Devoon	Mandagery-formatie	360	New South Wales, Australië
Carboon	Bear Gulch Limestone	320	Montana, Verenigde Staten
Carboon	Joggins Fossil Cliffs	315	Nova Scotia, Canada
Carboon	Mazon Creek	310	Illinois, Verenigde Staten
Carboon	Montceau-les-Mines	300	Frankrijk
Carboon	Hamilton Quarry	300	Kansas, Verenigde Staten
Perm	Mangrullo-formatie	~285 - 275 Artinskien	Uruguay
Trias	Madygen-formatie	230	Kirgizië
Trias	Ghost Ranch	205	New Mexico, Verenigde Staten
Jura	Holzmaden / Posidoniaschalie	180	Württemberg, Duitsland
Jura	Mesa Chelonia[3]	164,6	Shanshan, China
Jura	La Voulte-sur-Rhône	160	Ardèche, Frankrijk
Jura	Karabastau-formatie	155,7	Kazachstan
Jura	Solnhofener kalksteen	145	Beieren, Duitsland
Jura	Canjuers-kalksteen	145	Frankrijk
Krijt	Las Hoyas	~125 Barremien	Cuenca, Spanje
Krijt	Yixian-formatie	~125 - 121	Liaoning, China
Krijt	Xiagou-formatie	~120 - 115? mid-Aptien	Gansu, China
Krijt	Crato-formatie	~117 Aptien	Noordoost-Brazilië
Krijt	Haqel / Hadjula / Al-Nammoura	~95	Libanon
Krijt	Santana-formatie	108 - 92	Brazilië
Krijt	Smoky Hill Chalk	87 - 82	Kansas en Nebraska, Verenigde Staten
Krijt	Ingersoll-schalie	85	Alabama, Verenigde Staten
Krijt	Auca Mahuevo	80	Patagonië, Argentinië
Krijt	Zhucheng	66	Shandong, China
Eoceen	Fur-formatie	55 - 53	Fur,Denemarken
Eoceen	London Clay	54 - 48	Engeland, UK
Eoceen	McAbee Fossil Beds	52,9 ± 0,83	British Columbia, Canada
Eoceen	Green River-formatie	50	Colorado/Utah/Wyoming, Verenigde Staten
Eoceen	Monte Bolca	49	Italië
Eoceen	Messel olieschalie	49	Hessen, Duitsland
Oligoceen–Mioceen	Dominicaans amber	30 - 10	Dominicaanse Republiek
Oligoceen-Mioceen	Riversleigh	25 - 15	Queensland, Australië
Mioceen	Clarkia fossil beds	20 - 17	Idaho, Verenigde Staten
Mioceen	Barstow-formatie	19 - 13,4	Californië, Verenigde Staten
Mioceen	Ashfall Fossil Beds	12 – 13?	Nebraska, Verenigde Staten
Pleistoceen	Mammoth Site	0,026 26 ka	South Dakota, Verenigde Staten
Pleistoceen	La Brea-teerputten	0,040 - 0,012	Californië, Verenigde Staten

Zie ook

• Lijst van vindplaatsen van fossielen
• Cerrejón-formatie - Paleoceen - ~60 - 58 Ma
• Murgon Fossil Site - Eoceen - ~55 Ma
• Margaret-formatie - Eoceen - ~55 - 50 Ma
• John Day Formation - Eoceen-Mioceen - ~37 - 20 Ma
• Phosphorites du Quercy - Oligoceen - ~30 Ma
• Agate Fossil Beds National Monument - Mioceen - ~20 Ma

Literatuur

• (en) Penney, D.(ed.) 2010. Biodiversity of Fossils in Amber from the Major World Deposits - Siri Scientific Press - Manchester - 304 pp.
• (en) Fossil Lagerstätten 2003. A catalogue of sites of exceptional fossil preservation produced by MSc palaeobiology students at University of Bristol's Department of Earth Sciences - Department of Earth Sciences, University of Bristol
• (en) Orr, Patrick J.; Briggs, Derek E. G.; Siveter, David J. & Siveter,Derek J. 2000. Three-dimensional preservation of a non-biomineralized arthropod in concretions in Silurian volcaniclastic rocks from Herefordshire, England - Journal of the Geological Society - 157-1 - p. 173–186

Bronnen, noten en/of referenties

1. (de) Seilacher, A. 1970. Begriff und Bedeutung der Fossil-Lagerstätten: Neues Jahrbuch fur Geologie und Paläontologie - Monatshefte - pag. 34–39
2. (en) Artikel op Engelstalige Wikipedia. Gearchiveerd op 7 september 2023.
3. (en) Wings, Oliver; Márton, Rabi; Schneider, Jörg W.; Schwermann, Leonie; Sun, Ge; Chou, Chang-Fu; Joyce, Walter G. 2012. An enormous Jurassic turtle bone bed from the Turpan Basin of Xinjiang, China – Naturwissenschaften: The Science of Nature^{[dode link]}