Klasse van droge graslanden op zandgrond

De klasse van droge graslanden op zandgrond (Koelerio-Corynephoretea) is een klasse van syntaxa die graslanden en pioniervegetatie omvat op droge, oligotrofe zandgronden.

Klasse van droge graslanden op zandgrond
Mozaïek van droge graslandgemeenschappen
Syntaxonomische indeling
Klasse
Koelerio-Corynephoretea Klika in Klika & Novák 1941
Afbeeldingen op Wikimedia Commons

Vegetatie uit deze klasse wordt vooral gekenmerkt door de dominantie van grassen, grasachtige planten en kruiden, en soms ook mossen en/of korstmossen.

Naamgeving en codering

• Duits: Sandtrockenrasen und Felsgrusfluren von der submeridionalen bis zur borealen Zone
• Engels: Open sand grasslands, pioneer grassland vegetation on sand and shallow soils of rock outcrops
• Syntaxoncode voor Nederland (rVvN): r14
• Corine biotope: 35 Pelouses silicicoles sèches
• Eunis Habitat Types: E1 Dry grasslands

De wetenschappelijke naam Koelerio-Corynephoretea is afgeleid van de botanische namen van twee belangrijke kensoorten van deze klasse, smal fakkelgras of gewoon fakkelgras (Koeleria macrantha) en buntgras (Corynephorus canescens).

Fysiognomie

De klasse van droge graslanden op zandgrond omvat zeer open tot min of meer gesloten pioniervegetatie en laagblijvende graslanden, zonder boom- en struiklaag. Ze zijn meestal zeer soortenarm, maar kunnen in optimale omstandigheden - vooral op kalkrijke bodem - zeer soortenrijk worden.

In de kruidlaag zijn grassen en grasachtige planten als zandzegge, fijn schapengras, gewoon struisgras en de naamgevende grassen buntgras en smal fakkelgras dominant, met daarnaast laagblijvende, eenjarige- en overblijvende kruiden als geel walstro, gewoon biggenkruid, zandhoornbloem en vroegeling.

De moslaag is vaak opvallend aanwezig, met bladmossen als het gesnaveld klauwtjesmos en korstmossen als het klein leermos.

Ecologie

De klasse van droge graslanden op zandgrond omvat pioniervegetatie van droge, oligotrofe tot mesotrofe, kalkloze tot zeer kalkrijke zandgronden op diepgaande, losse sedimenten.

De gemeenschappen uit de klasse vindt men vooral op kustduinen, op pleistocene dekzanden en in de stroomdalen van rivieren.

Onderliggende syntaxa in Nederland en Vlaanderen

De klasse van droge graslanden op zandgrond is in Nederland en Vlaanderen rijk vertegenwoordigd met drie orden.

• • buntgras-orde (Corynephoretalia canescentis)
    • buntgras-verbond (Corynephorion)
      • associatie van buntgras en heidespurrie (Spergulo-Corynephoretum)
      • duin-buntgras-associatie (Violo-Corynephoretum)
  • struisgras-orde (Trifolio-Festucetalia ovinae)
    • dwerghaver-verbond (Thero-Airion)
      • vogelpootje-associatie (Ornithopodo-Corynephoretum)
    • verbond van gewoon struisgras (Plantagini-Festucion)
      • associatie van schapengras en tijm (Festuco-Thymetum)
      • duin-struisgras-associatie (Festuco-Galietum veri)
    • verbond van droge stroomdalgraslanden (Sedo-Cerastion)
      • associatie van vetkruid en tijm (Sedo-Thymetum)
      • associatie van sikkelklaver en zachte haver (Medicagini-Avenetum pubescentis)
  • fakkelgras-orde (Cladonio-Koelerietalia)
    • duinsterretjes-verbond (Tortulo-Koelerion)
      • duinsterretjes-associatie (Phleo-Tortuletum ruraliformis)
      • kegelsilene-associatie (Sileno-Tortuletum ruraliformis)
      • associatie van oranjesteeltje en langkapselsterretje (Tortello-Bryoerythrophylletum)
    • verbond van droge, kalkrijke duingraslanden (Polygalo-Koelerion)
      • duinpaardenbloem-associatie (Taraxaco-Galietum veri)
      • associatie van wondklaver en nachtsilene (Anthyllido-Silenetum)

• derivaatgemeenschap met grijs kronkelsteeltje (DG Campylopus infroflexus-[Koelerio-Corynephoretea])
• rompgemeenschap met ruig haarmos (RG Polytrichum piliferum-[Corynephorion])
• rompgemeenschap met zandstruisgras (RG Agrostis vinealis-[Corynephorion])
• rompgemeenschap met trekrus en Noors mos (RG Juncus squarrosus-Oligotrichum hercynicum-[Corynephorion])
• rompgemeenschap met eekhoorngras (RG Vulpia bromoides-[Plantagini-Festucion])
• rompgemeenschap met gewoon struisgras en gewoon biggekruid (RG Agrostis capillaris-Hypochaeris radicata-[Trifolio-Festucetalia ovinae])
• rompgemeenschap met groot schapengras (RG Festuca lemanii-[Trifolio-Festucetalia ovinae])
• rompgemeenschap met sint-janskruid (RG Hypericum perforatum-[Trifolio-Festucetalia ovinae])
• rompgemeenschap met duinroos (RG Rosa pimpinellifolia-[Polygalo-Koelerion])
• rompgemeenschap met dauwbraam (RG Rubus caesius-[Polygalo-Koelerion])
• rompgemeenschap met echt bitterkruid (RG Picris hieracioides-[Corynephorion])
• rompgemeenschap met zandkweek (RG Elymus athericus-[Cladonio-Koelerietalia])
• rompgemeenschap met kruipend stalkruid (RG Ononis spinosa subsp. repens-[Cladonio-Koelerietalia])
• rompgemeenschap met duinriet (RG Calamagrostis epigejos-[Cladonio-Koelerietalia])
• rompgemeenschap met gewone eikvaren (RG Polypodium vulgare-[Cladonio-Koelerietalia])
• rompgemeenschap met vroege haver (RG Aira praecox-[Koelerio-Corynephoretea])
• rompgemeenschap met gewoon gaffeltandmos (RG Dicranum scoparium-[Koelerio-Corynephoretea])
• rompgemeenschap met cipreswolfsmelk (RG Euphorbia cyparissias-[Koelerio-Corynephoretea])
• rompgemeenschap met zandzegge (RG Carex arenaria-[Koelerio-Corynephoretea])
• rompgemeenschap met schapenzuring (RG Rumex acetosella-[Koelerio-Corynephoretea/Arrhenatheretalia])
• rompgemeenschap met smalle weegbree (RG Plantago lanceolata-[Koelerio-Corynephoretea/Arrhenatheretalia])
• rompgemeenschap met jakobskruiskruid (RG Jacobaea vulgaris-[Koelerio-Corynephoretea])

Diagnostische taxa voor Nederland en Vlaanderen

In de onderstaande tabel staan de belangrijkste kentaxa en differentiërende soorten van de klasse van droge graslanden op zandgrond voor Nederland en Vlaanderen.

Kentaxon	Diff. taxon	Presentie	Triviale naam	Botanische naam	Opmerking	Afbeelding
kK	-		geel walstro	Galium verum
kK	-		gewoon biggenkruid	Hypochaeris radicata
kK	-		zandzegge	Carex arenaria
kK	-		zandhoornbloem	Cerastium semidecandrum
kK	-		vroegeling	Erophila verna
kK	-		kleine leeuwentand	Leontodon saxatilis
kK	-		buntgras	Corynephorus canescens
kK	-		vroege haver	Aira praecox
-	dK		gewone veldbies	Luzula campestris	t.o.v. de klasse van pioniergraslanden op gruis- en steenbodems en de klasse van kalkgraslanden
-	dK		fijn schapengras	Festuca filiformis	idem
-	dK		schapenzuring	Rumex acetosella	idem

Moslaag

Kentaxon	Diff. taxon	Presentie	Triviale naam	Botanische naam	Opmerking	Afbeelding
kK	-		gesnaveld klauwtjesmos	Hypnum cupressiforme
kK	-		grijze bisschopsmuts	Racomitrium canescens
kK	-		gewoon purpersteeltje	Ceratodon purpureus
kK	-		klein leermos	Peltigera rufescens
-	dK		gewoon gaffeltandmos	Dicranum scoparium	t.o.v. van de klasse van pioniergraslanden op gruis- en steenbodems en de klasse van kalkgraslanden

Fotogalerij

• 
  Voorjaarsaspect van de associatie van vetkruid en tijm
• 
  Rompgemeenschap met schapenzuring

Zie ook

• Droog kalkarm duingrasland
• Zandverstuiving (natuurdoeltype)
• Droog schraalgrasland van de hogere gronden

Mediabestanden

Zie de categorie Koelerio-Corynephoretea van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

• Schaminée, J.H.J., Sýkora, K., Smits, N. & Horsthuis, M. (2010). Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland. KNNV Uitgeverij, Zeist. ISBN 978 90 5011 309 0
• Sýkora, K., 2008: Field Guide Dutch Plant Communities. Species composition and ecology
• A.Zwaenepoel, F.T’Jollyn, V.Vandenbussche & M.Hoffmann, 2002: Systematiek van natuurtypen voor Vlaanderen: 6.2 Graslanden, Droge graslanden. Verslag van het Instituut voor Natuurbehoud 2002.
• (en) EUNIS, the European Nature Information System
• (fr) CORINE biotopes

---

Indeling van de vegetatieklasse Koelerio-Corynephoretea (klasse van droge graslanden op zandgrond)

Orde:	Corynephoretalia canescentis (buntgras-orde)
Verbond:	Corynephorion (buntgras-verbond)
Associaties:	Spergulo-Corynephoretum (associatie van buntgras en heidespurrie) · Violo-Corynephoretum (duin-buntgras-associatie)
Orde:	Trifolio-Festucetalia ovinae (struisgras-orde)
Verbond:	Thero-Airion (dwerghaver-verbond)
Associatie:	Ornithopodo-Corynephoretum (vogelpootje-associatie)
Verbond:	Plantagini-Festucion (verbond van gewoon struisgras)
Associaties:	Festuco-Thymetum (associatie van schapengras en tijm) · Festuco-Galietum veri (duin-struisgras-associatie)
Verbond:	Sedo-Cerastion (verbond van droge stroomdalgraslanden)
Associaties:	Sedo-Thymetum (associatie van vetkruid en tijm) · Medicagini-Avenetum pubescentis (associatie van sikkelklaver en zachte haver)
Orde:	Cladonio-Koelerietalia (fakkelgras-orde)
Verbond:	Tortulo-Koelerion (duinsterretjes-verbond)
Associaties:	Phleo-Tortuletum ruraliformis (duinsterretjes-associatie) · Sileno-Tortuletum ruraliformis (kegelsilene-associatie) · Tortello-Bryoerythrophylletum (associatie van oranjesteeltje en langkapselsterretje)
Verbond:	Polygalo-Koelerion (verbond van droge, kalkrijke duingraslanden)
Associaties:	Taraxaco-Galietum veri (duin-paardenbloem-associatie) · Anthyllido-Silenetum (associatie van wondklaver en nachtsilene)

Vegetatieklassen in Nederland en Vlaanderen (nummering volgens de rVvN)

01 Eendenkroos-klasse (Lemnetea) · 02 Ruppia-klasse (Ruppietea) · 03 Zeegras-klasse (Zosteretea) · 04 Kranswieren-klasse (Charetea) · 05 Fonteinkruiden-klasse (Potametea) · 06 Oeverkruid-klasse (Littorelletea) · 07 Klasse van bronbeekgemeenschappen (Montio-Cardaminetea) · 08 Riet-klasse (Phragmitetea) · 09 Klasse van kleine zeggen (Parvocaricetea) · 10 Klasse van hoogveenslenken (Scheuchzerietea) · 11 Klasse van hoogveenbulten en natte heiden (Oxycocco-Sphagnetea) · 12 Weegbree-klasse (Plantaginetea majoris) · 13 Klasse van pioniergraslanden op gruis- en steenbodems (Sedo-Scleranthetea) · 14 Klasse van droge graslanden op zandgrond (Koelerio-Corynephoretea) · 15 Klasse van kalkgraslanden (Festuco-Brometea) · 16 Klasse van matig voedselrijke graslanden (Molinio-Arrhenatheretea) · 17 Marjolein-klasse (Trifolio-Geranietea sanguinei) · 18 Klasse van gladde witbol en havikskruiden (Melampyro-Holcetea mollis) · 19 Klasse van heischrale graslanden (Nardetea) · 20 Klasse van droge heiden (Calluno-Ulicetea) · 21 Muurvaren-klasse (Asplenietea) · 22 Klasse van vloedmerkgemeenschappen op zeedijken en rolkeistranden (Honckenyo-Elymetea) · 23 Klasse van vloedmerkgemeenschappen op zand en slik (Cakiletea maritimae) · 24 Helm-klasse (Ammophiletea) · 25 Slijkgras-klasse (Spartinetea) · 26 Zeekraal-klasse (Thero-Salicornietea) · 27 Zeeaster-klasse (Asteretea tripolii) · 28 Zeevetmuur-klasse (Saginetea maritimae) · 29 Dwergbiezen-klasse (Isoeto-Nanojuncetea) · 30 Tandzaad-klasse (Bidentetea) · 31 Klasse van akkergemeenschappen (Stellarietea mediae) · 32 Klasse van ruderale gemeenschappen (Artemisietea vulgaris) · 33 Klasse van natte strooiselruigten (Convolvulo-Filipenduletea) · 34 Klasse van nitrofiele zomen (Galio-Urticetea) · 35 Klasse van kapvlaktegemeenschappen (Epilobietea angustifolii) · 36 Brummel-klasse (Lonicero-Rubetea plicati) · 37 Klasse van brem- en gaspeldoornstruwelen (Cytisetea scopario-striati) · 38 Klasse van kruipwilg- en duindoornstruwelen (Salicetea arenariae) · 39 Klasse van wilgenbroekstruwelen (Franguletea) · 40 Klasse van doornstruwelen (Rhamno-Prunetea) · 41 Klasse van wilgenvloedbossen en -struwelen (Salicetea purpureae) · 42 Klasse van elzenbroekbossen (Alnetea glutinosae) · 43 Klasse van berkenbroekbossen (Vaccinio-Betuletea pubescentis) · 44 Klasse van naaldbossen (Vaccinio-Piceetea) · 45 Klasse van eiken- en beukenbossen op voedselarme grond (Quercetea robori-petraeae) · 46 Klasse van eiken- en beukenbossen op voedselrijke grond (Querco-Fagetea) · 47 Klasse van (spat)watergemeenschappen (Hymenelio-Fontinalietea) · 48 Zeestippelkorst-klasse (Hydropunctarietea maurae) · 49 Klasse van stippelkorsten en achterlichtmossen (Verrucario-Schistidietea) · 50 Klasse van bisschopsmutsen en landkaartmossen (Racomitrio-Rhizocarpetea) · 51 Poederkorst-klasse (Chrysotrichetea chlorinae) · 52 Schorsmos-klasse (Hypogymnietea physodis) · 53 Klasse van haarmutsen en vingermossen (Orthotricho-Physcietea) · 54 Schriftmos-klasse (Arthonio-Lecidelletea) · 55 Boomspijkertjes-klasse (Calicio-Chrysotrichetea) · 56 Kringmos-klasse (Neckeretea complanatae) · 57 Klasse van vertakt bekermos en neptunusmos (Cladonio-Lepidozietea) · 58 Druppelkorst-klasse (Fellhaneretea) · 59 Klasse van purpersteeltje en ruig haarmos (Ceratodonto-Polytrichetea) · 60 Pluisjesmos-klasse (Dicranelletea heteromallae) · 61 Smaragdsteeltjes-klasse (Psoretea decipientis) · 62 Kruikmos-klasse (Splachnetea)

---