Jacob van Rees

Jacob (Koos) van Rees, (Utrecht, 16 april 1854 – Hilversum, 4 januari 1928) was hoogleraar en christen-anarchistisch drankbestrijder en anti-militarist.

Jacob van Rees
Persoonlijke gegevens
Volledige naam	Jacob (Koos) van Rees
Geboortedatum	16 april 1854
Geboorteplaats	Amsterdam
Overlijdensdatum	4 januari 1928
Overlijdensplaats	Hilversum
Nationaliteit	Nederland
Wetenschappelijk werk
Vakgebied	histologie
Universiteit	Universiteit van Amsterdam

Familie

Van Rees, lid van de patriciaatsfamilie Van Rees, was de zoon van Otto van Rees (1825-1868), hoogleraar staathuishoudkunde en statistiek, en Jeanette Vreede (1829-1897). Hij trouwde op 22 september 1881 met Constance Adriana Katharina Gerdula Vatiché (1854), met wie hij twee dochters en een zoon, de kunstschilder Otto, kreeg. Zijn broer Richard (1853-1939) - bankier bij Boissevain & co. en bestuurslid van het - thans - Koninklijk Concertgebouw - was getrouwd met een dochter van de dichter ds. Petrus Augustus de Génestet.

Christen-anarchist

Van Rees studeerde biologie in Utrecht en werd in 1886 en buitengewoon hoogleraar histologie aan de Amsterdamse universiteit. Hij kwam uiteindelijk tot een radicaal-ethisch standpunt, waarbij hij tabaksgebruik verwierp, drankbestrijder en vegetariër werd en vivisectie afwees. Ook de opvoeding van de jeugd had zijn belangstelling.

Van Rees kwam in 1895 in contact met dominee en tolstojaan Anne de Koe waarna hij werd opgenomen in de humanitaire beweging met leden als Felix Ortt en Lodewijk van Mierop. Hij gaf met anderen het christen-anarchistische blad Vrede uit, dat de denkbeelden van de Vereniging Internationale Broederschap verspreidde. De ideeën van deze Internationale Broederschap stonden een leven in communistisch verband voor, zoals dat in de Bergrede tot uitdrukking kwam. Van Rees kocht veertien hectare land bij Blaricum en verschafte de financiën die nodig waren om in 1899 een landbouwkolonie te kunnen beginnen.

Drankbestrijding

Voor zijn strijd tegen het drankmisbruik werd hij in Hilversum geëerd met de Van Reesbank.

Humanitaire school

De in 1903 opgerichte Humanitaire School, maakte vanuit de Larense woonkamer van Van Rees een sterke bloei door. Hoofd van die school was de later bekende schrijver Cor Bruijn. In 1901 richtten Ortt en Van Mierop de Rein Leven Beweging op. Zij betrokken ook Van Rees erbij.
In 1905 gaf Van Rees het propagandablad voor humanitair anarchisme Ontwaakt uit. Een jaar later 1906 richtten Van Rees, Ortt, Van Mierop en Louis Bahler een nieuwe Vrede-beweging op. Vanwege het ondertekenen van een Dienstweigeringsmanifest in 1915 werd hij tot tien dagen hechtenis veroordeeld. Werd voorzitter van de Internationale Loge van Goede Tempelieren Nederland. Eind 1927 stierf hij aan een longontsteking.

Bibliografie

• Herman van Helmholtz in: Mannen van beteekenis in onze dagen (Haarlem 1892)
• Waarom geheelonthouders ook in de studentenwereld? in: Propria Cures, februari 1896
• Dit geldt mij. Een woord aan de leerlingen van Gymn. en H.B.S. (Hilversum 1898);
• Het kind en de alcohol (z.pl. 1902)
• Open brief aan den Wel Ed. Hooggel. Heer Dr. A. Kuyper, oud-hoogleraar van de Vrije Univ. te Amsterdam, naar aanleiding van de dienstweigering van Jan P. Terwey (Amersfoort 1903)
• Over de organisatie van de jeugd (z.pl. 1911)
• De neutrale onafhankelijke Orde van Goede Tempelieren (Hilversum 1914)

Literatuur

• Geheelonthoudersbond: Een kwart eeuw idealisme. Gedenkboek ter gelegenheid van het vijfentwintigjarig bestaan van den Algemeenen Nederlandschen Geheelonthoudersbond (z.pl. 1922)
• J . B. Schuil in: Haarlemsch Dagblad, 14.4.1924
• Hilversumsche Courant, 17.4.1924
• Prof. Dr. J. van Rees dankbaar herdacht (Assen 1929)
• R. Jans, Tolstoj in Nederland (Bussum 1952)
• G. Harmsen, Blauwe en rode jeugd (Assen 1961, Nijmegen 1975)
• A.C.J. de Vrankrijker, Onze anarchisten en utopisten rond 1900 (Bussum 1972)
• Otto en Adya van Rees. Leven en werk tot 1934 (z.pl. 1975)
• Becker, Frieswijk, Bedrijven
• Bestevaer prof. Dr. J. van Rees herdacht. Uitgave ten bate van het Van Rees Comité tot stichting van de Van Rees-aula en de geheelonthouding (z.pl. z.j.)
• M. Bruijn, De man achter Sil. Over Cor P. Bruijn als idealist, onderwijspionier en schrijver 1883-1978 (Den Haag 1984)
• L. Heyting, De wereld in een dorp. Schilders, schrijvers en wereldverbeteraars in Laren en Blarium 1880-1920 (Amsterdam 1994)
• J. James, Jacobus van Rees (1854-1928) een vreemde eend in de universitaire bijt in: Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 140, 1996, 2554-2559
• S. van Leer, Besmetting en bevrijding. Jacob van Rees, geheelonthouding en het verlangen naar zuiverheid (doctoraalscriptie geschiedenis Amsterdam 1998)
• A. Kluveld-Reijerse, Reis door de hel der onschuldigen. De expressieve politiek van de Nederlandse anti-vivisectionisten 1890-1940 (Amsterdam 2000).

Bronnen

• Ruud Uittenhout, 'Jacob van Rees' in: BWSA 4 (1990), p. 171-174