Jaak Gabriëls volgde Latijns-Griekse humaniora aan het Heilig Hartcollege in Asse. Het was daar dat hij lid werd van de KSA. Hij studeerde in 1965 aan de Katholieke Universiteit Leuven als licentiaat in de letteren en wijsbegeerte af. Tijdens zijn studententijd was hij actief bij het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond. Na zijn studies werd hij leraar, eerst in Neerpelt en vervolgens in Overpelt. In 1967 was hij eveneens medestichter van de Vereniging van Vlaamse Leerkrachten, waarvan hij gedurende enkele jaren provinciaal voorzitter van Limburg was.
Politieke loopbaan
In 1965 werd Gabriëls politiek actief voor de Volksunie. In Bree zette hij zich plaatselijk in voor de partij. In 1974 werd hij verkozen tot provincieraadslid van Limburg en hij werd onmiddellijk VU-fractieleider in de provincieraad. In de provincieraad hield Gabriëls zich vooral bezig met het verzet tegen de aanleg van de A24-autosnelweg en streekeconomie. Hij bleef provincieraadslid tot 1977.
In 1976 werd hij verkozen tot gemeenteraadslid van Bree. Met zijn lijst Verjonging behaalde hij een absolute meerderheid in de gemeenteraad, waarna hij in 1977 burgemeester werd, een functie die hij tot 2012 uitoefende.
Bij de verkiezingen van 1977 stond hij als eerste opvolger op de Volksunie-lijst voor de Kamer van volksvertegenwoordigers in het arrondissement Tongeren-Maaseik. Nadat verkozene Evrard Raskin door de Volksunie tot provinciaal senator werd benoemd volgde Gabriëls hem op in de Kamer, waar hij bleef zetelen tot 1995. In de periode mei 1977-oktober 1980 zetelde hij als gevolg van het toen bestaande dubbelmandaat ook in de Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap, die op 7 december 1971 werd geïnstalleerd. Vanaf 21 oktober 1980 tot mei 1995 was hij lid van de Vlaamse Raad, de opvolger van de Cultuurraad en de voorloper van het huidige Vlaams Parlement. In de Kamer hield hij zich onder meer bezig met verkeer, openbare werken, leefmilieu en ruimtelijke ordening. Van 1985 tot 1986 was hij voorzitter van de VU-Kamerfractie.
Van 1979 tot 1981 was Gabriëls ondervoorzitter van de Volksunie. In 1986 volgde hij na een scherpe tweestrijd met Jaak Vandemeulebroucke Vic Anciaux als partijvoorzitter op. In zijn programmaverklaring zocht hij toenadering tot de traditionele volksnationalisten, maar hij legde tevens de nadruk op de nood aan een nieuwe politieke cultuur. Gabriëls probeerde het naar zijn oordeel te zwakke profiel van zijn partij te versterken met een verruimingsoperatie en door het partijprogramma te vernieuwen. Met de ondertitel "Vlaamse Vrije Democraten" ging de partij op ideologisch vlak een liberale koers voeren. Na de verkiezingen van 1987 stapte de VU eveneens in de regering om een doorbraak in de staatshervorming te forceren. In 1991 verliet de VU de regering-Martens VIII omdat de partij de gecontesteerde contracten voor de Waalse wapenindustrie weigerde goed te keuren. Bij de daaropvolgende parlementsverkiezingen kende de partij een zware verkiezingsnederlaag.
Na de verkiezingsnederlaag van 1991 was hij een van de belangrijkste voorstanders voor een verregaande samenwerking van de Volksunie met de klassiek-liberale partij PVV. Toen een groot deel van de Volksunie hem daarin niet volgde stapte hij in juni 1992 op als partijvoorzitter. Na een conflict met de partij stapte Gabriëls in augustus 1992 uit zijn partij en richtte hij samen met enkele andere VU-dissidenten het Centrum voor Politieke Vernieuwing op om even later samen met een aantal aanhangers, zoals André Geens, Hugo Coveliers en Bart Somers, en kort daarna Jef Valkeniers, over te lopen naar de VLD.
Bij de eerste rechtstreekse verkiezingen voor het Vlaams Parlement van 21 mei 1995 werd Gabriëls verkozen in de kieskring Hasselt-Tongeren-Maaseik. Hij bleef Vlaams volksvertegenwoordiger tot juli 1999, wanneer hij minister van Landbouw en Middenstand in de regering-Verhofstadt I werd. In 2001 werd hij Vlaams minister van Economie, Buitenlandse Handel en Huisvesting in de regering-Dewael. In 2002 kreeg hij daar de bevoegdheid Buitenlands Beleid bij. Van juni 2003 tot juni 2009 was Gabriëls opnieuw Vlaams volksvertegenwoordiger. In 2005 kreeg hij een officiële blaam van het Vlaams Parlement omdat hij twee keer tussenbeide was gekomen bij de toewijzing van een sociale woning. In het Vlaams Parlement was hij van 1995 tot 1999 de voorzitter van de Commissie voor Ruimtelijke Ordening, Openbare Werken en Vervoer en van 2007 tot 2009 voorzitter van de Commissie voor Algemeen Beleid, Financiën en Begroting.
Na de politiek
Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2012 verloor Gabriëls het burgemeesterschap van Bree. Hoewel CD&V – de coalitiepartner tijdens de vorige legislatuur – een voorakkoord had met de lokale lijst Verjonging van Gabriels, besloot Liesbeth Van der Auwera (CD&V) na de verkiezingen een coalitie met de lokale lijst BROS te sluiten.[3] Verjonging van Gabriels bleef wel de grootste partij met 37,4% van de stemmen. Gabriels zelf behaalde 2.030 voorkeurstemmen en was daarmee veruit de populairste Breese politicus.[4] Omdat hij geen burgemeester kon blijven, besloot hij zijn zetel in de gemeenteraad niet op te nemen.[5]
In 2018 besloot hij zich niet meer verkiesbaar te stellen voor de gemeenteraad van Bree, na het aflopen van een corruptieonderzoek dat begon in 2013 bij de lokale Open Vld-top en enkele bevriende bedrijven en waarvoor een proces dreigde.[6][7] In februari 2020 werd hij in verband met deze zaak doorverwezen naar de correctionele rechtbank, waarbij hij in verdenking werd gesteld van bendevorming, schriftvervalsing en misbruik van vertrouwen als persoon in een openbaar ambt.[8] Alle beschuldigden werden veroordeeld. Gabriëls kwam er vanaf met een geldboete van 8.250 euro. De rechter sprak in de hele zaak lage straffen uit omdat de zaak al lang aansleepte. Gabriëls beweerde niets met de zaak te maken te hebben en betreurde het vonnis.[9][10]
In 2004 benoemde koning Albert II hem tot minister van Staat.
Van 2004 tot 2007 was Gabriëls voorzitter van de Rederscentrale.[11] Van 2006 tot 2011 was hij bestuurder van Tessenderlo Chemie.[12] Ook was hij bestuurder van de Gemeentelijke Holding. Hij was ook Limburgs ambassadeur tijdens de Wereldtentoonstelling van 2010 in China.[13]
Gabriëls overleed op 8 april 2024 na een slepende ziekte.[14]
Bronnen, noten en/of referenties
.svg){kind=small}
Limburg
Vlaanderen.svg){kind=small}
België
