Dwergstaat

Een dwergstaat of ministaat is een staat met een zeer klein landoppervlak. Vaak – maar niet altijd – gaat het om een eilandstaat of stadstaat. Dwergstaat en ministaat zijn onofficiële benamingen, er zijn geen algemeen aanvaarde criteria voor wat wel en geen dwergstaat is.

Dwergstaten

Oorzaken van het bestaan van dwergstaten

Dwergstaten bestaan door verschillende oorzaken.

• Eilandstaten hebben een geografie die zich goed leent voor zelfbestuur.
• Bij dwergstaten in berggebieden gaat het meestal om moeilijk toegankelijke gebieden, die vanuit de omringende landen niet of nauwelijks aan te vallen waren, terwijl de dwergstaat zelf zich goed kon verdedigen.
• Ook ontstaan veel dwergstaten doordat landen het niet eens kunnen worden over de loop van de grens, en er een verdrag gesloten wordt om het betwiste gebied onder zelfbestuur of dubbelbestuur te plaatsen.
• Ook historische anomalieën kunnen aanleiding geven tot de vorming van dwergstaten waardoor ze buiten grotere staten kunnen blijven.

Afhankelijkheid

Dwergstaten kampen, net als eilandstaten (veel dwergstaten zijn bovendien ook eilandstaten), met een tekort aan economische hulpbronnen die middelen van bestaan kunnen garanderen. Dit leidde met name in de 19e eeuw tot een uittocht van jonge mensen die hun geluk elders gingen beproeven, waardoor de staten te kampen kregen met een braindrain en ontvolkt dreigden te raken. In de 20e eeuw wisten veel van hen nieuwe inkomensbronnen te vinden, geholpen door de toenemende mobiliteit. Sommige ministaten leven grotendeels van toerisme, anderen moeten het hebben van een bankgeheim, voordelige belastingfaciliteiten of het zijn van goedkoop vlagland. Anderen, zoals Singapore en Hong Kong, profiteerden van hun gunstige ligging en ontwikkelden zich tot een handelshub.

Aan het bankgeheim, fiscale faciliteiten en het zijn van goedkoop vlagland kleven risico's. Het kan ergernis opwekken bij grotere (OESO-)landen, die zich zorgen maken over het weglekken van belastinggelden of misbruik door de georganiseerde misdaad. Dit kan leiden tot economische sancties waar de ministaat weinig tegenover kan stellen. Veel ministaten hebben dan ook een 'broodheer' (vaak de voormalige kolonisator of het buurland) die het in internationaal verband enigszins voor hen opneemt, onder voorwaarde dat het economisch beleid de 'broodheer' niet schaadt. Zo is Frankrijk de 'broodheer' van Andorra en Monaco, Zwitserland van Liechtenstein, Italië van San Marino en Vaticaanstad, en het Verenigd Koninkrijk van zijn voormalige koloniën. Van staatkundige eenheiden die niet onafhankelijk zijn is het moederland vaak de 'broodheer': het Verenigd Koninkrijk van Jersey, Guernsey, Man en Gibraltar, en China sinds eind jaren 90 van Hong Kong en Macau. Ook wordt vaak de defensie door de broodheer behartigd.

Een aantal dwergstaten is hierdoor economisch succesvol geworden.

Europese dwergstaten

Europese dwergstaten zijn (gerangschikt naar aflopende grootte):

Andorra	468 km²
Malta	316 km²
Liechtenstein	160 km²
San Marino	61 km²
Monaco	2 km²
Vaticaanstad	0,44 km²

Een voorgestelde nieuwe dwergstaat is de Ordestaat van de Bektasji (0,11 km²).

Wel een staatkundige eenheid maar niet onafhankelijk zijn:

Åland	1580 km²	Finland
Faeröer	1399 km²	Denemarken
Man	572 km²	Verenigd Koninkrijk
Akrotiri en Dhekelia	254 km²	Verenigd Koninkrijk
Jersey	116 km²	Verenigd Koninkrijk
Guernsey	63 km²	Verenigd Koninkrijk
Gibraltar	6 km²	Verenigd Koninkrijk

Noord-Amerikaanse dwergstaten

Dominica	754 km²
Saint Lucia	620 km²
Antigua en Barbuda	442 km²
Barbados	420 km²
Saint Vincent en de Grenadines	389 km²
Grenada	344 km²
Saint Kitts en Nevis	261 km²

Wel staatkundige eenheden, maar niet onafhankelijk zijn:

Turks- en Caicoseilanden	948 km²	Verenigd Koninkrijk
Curaçao	444 km²	Koninkrijk der Nederlanden
Amerikaanse Maagdeneilanden	347 km²	Verenigde Staten
Kaaimaneilanden	264 km²	Verenigd Koninkrijk
Saint-Pierre en Miquelon	242 km²	Frankrijk
Aruba	180 km²	Koninkrijk der Nederlanden
Britse Maagdeneilanden	151 km²	Verenigd Koninkrijk
Montserrat	102 km²	Verenigd Koninkrijk
Anguilla	91 km²	Verenigd Koninkrijk
Sint-Maarten	54 km²	Frankrijk
Bermuda	53 km²	Verenigd Koninkrijk
Sint-Maarten	34 km²	Koninkrijk der Nederlanden
Saint-Barthélemy	21 km²	Frankrijk

Aziatische dwergstaten

Singapore	716 km²
Bahrein	665 km²
Maldiven	298 km²

Oceanische dwergstaten

Tonga	748 km²
Kiribati	717 km²
Micronesia	702 km²
Palau	459 km²
Tuvalu	26 km²
Nauru	21,1 km²

Wel staatkundige eenheden, maar niet onafhankelijk zijn:

Frans-Polynesië	4000 km²	Frankrijk
Guam	549 km²	Verenigde Staten
Noordelijke Marianen	264 km²	Verenigde Staten
Niue	260 km²	Nieuw-Zeeland
Cookeilanden	236 km²	Nieuw-Zeeland
Wallis en Futuna	200 km²	Frankrijk
Amerikaans-Samoa	199 km²	Verenigde Staten
Norfolk	36 km²	Australië
Tokelau	12 km²	Nieuw-Zeeland
Pitcairneilanden	5 km²	Verenigd Koninkrijk

Afrikaanse dwergstaten

Comoren	2235 km²
Mauritius	2040 km²
Sao Tomé en Principe	1001 km²
Seychellen	455 km²

Wel een staatkundige eenheid maar niet onafhankelijk zijn:

Mayotte	374 km²	Frankrijk
Sint-Helena	122 km²	Verenigd Koninkrijk

(Ter vergelijking: het eiland Texel heeft een oppervlakte van 170 km².)

Historische dwergstaten

Vrije stad Danzig	1920-1939	1966 km²
Republiek Gersau	1433-1798, 1814-1817	14,35 km²
Neutraal Moresnet	1816-1920	3,44 km²	(Condominium tussen Nederland/België en Pruisen)
Abdijvorstendom Thorn	±1150-1794	1,5 km²

Zie ook

• Lijst van landen naar oppervlakte
• Stadstaat
• Micronatie
• Dwergstaten en de Europese Unie
• Vrije rijksstad