Loading AI tools
bordspel Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Catan, tot 2014 De kolonisten van Catan,[1] is een bordspel voor 3 tot 6 spelers, bedacht door Klaus Teuber en uitgebracht in 1995. Het origineel werd uitgebracht in Duitsland door Franckh-Kosmos Verlags-GmbH & Co. onder de naam Die Siedler von Catan. Het spel heeft diverse prijzen gewonnen, waaronder die van Spiel des Jahres 1995, Deutscher Spielepreis 1995 en de Origins Award 1996.
| (De kolonisten van) Catan | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Aantal spelers | 3-4 (standaard) 5-6 (met uitbreiding) | |||
| Leeftijd | 10+ (uitbreidingen 12+) | |||
| Speelduur | ±75 minuten (langer met uitbreidingen) | |||
| Uitgever | 999 Games (Nederland, België) Kosmos (Duitsland) Asmodee (Engeland, VS) Capcom (Japan) | |||
| Auteur | Klaus Teuber | |||
| Vormgever | Karin Späth | |||
| Onderscheidingen | Speelgoed van het jaar 1999 Spiel des Jahres 1995 Deutscher Spiele Preis 1995 Origins Award 1996 | |||
| ||||
Catan is waarschijnlijk het eerste van een hele reeks Duitse bordspellen dat ook buiten Duitsland populair is geworden. Het is vertaald in het Deens, Engels, Frans, Grieks, Hongaars, Italiaans, Japans, Nederlands, Noors, Portugees, Koreaans, Russisch, Sloveens, Spaans, Tsjechisch en Zweeds. Teubers originele spelontwerp omvatte het standaardspel en de eerste uitbreiding Zeevaarders; deze zijn echter een voor een op de markt gebracht, omdat het spel door de uitgever anders te complex werd bevonden. Het standaardspel en de uitbreidingen zijn te combineren tot verschillende zogenaamde scenario’s, bijvoorbeeld De Nieuwe Wereld. Een en ander is in België en Nederland verkrijgbaar via 999 Games, in de Verenigde Staten via Mayfair games, in Japan via Capcom en via Kosmos in Duitsland.
Catan was de eerste typische designer game die buiten Europa relatief populair werd, en wordt wel de "doorbraak" van deze spellensoort genoemd.[2] Het oorspronkelijk Duitse spel is in minstens 25 talen vertaald.[3]
Catan is vermoedelijk mede populair geworden doordat het spel en de regels eenvoudig te leren zijn, maar daarna is er nog veel uitdaging in het uitdenken van tactieken en strategieën. Het spel heeft een aantal eigenschappen waardoor het geschikt is om met het hele gezin te spelen. Niemand wordt tijdens het spel geëlimineerd en spelers kunnen stap voor stap naar een bereikbaar doel toewerken, zoals het bouwen van een stad op een bepaalde plaats. Het feit dat ieder spel weer anders is (doordat het bord variabel is) zorgt ervoor dat het spel niet zo snel verveelt. Verder is het zo dat degene die als eerste een bepaald aantal overwinningspunten bereikt het spel wint. Door deze overwinningsconditie kan het spel nooit eindeloos duren in tegenstelling tot de populaire klassiekers Risk en Monopoly, waar het spel pas is afgelopen als een speler de andere spelers heeft uitgeschakeld.
Catan kan volgens talloze varianten gespeeld worden, op 23 officiële en geteste landkaarten, die zijn gemaakt met het standaardspel en de uitbreidingen.
Uitgangspunt van het spel is dat de spelers kolonisten zijn op het eiland Catan. Op de 21 zeekaarten kunnen de spelers ook andere eilanden verkennen. Tijdens het spel ontvangen de spelers grondstoffen, waarmee ze straten, schepen (alleen op zeekaarten), dorpen en steden kunnen bouwen. Ze kunnen ook ontwikkelingskaarten kopen, die verdere vooruitgang van de beschaving voorstellen. De totale vooruitgang wordt weergegeven door overwinningspunten, die op diverse manieren verdiend kunnen worden. De grondstofopbrengsten worden bepaald door twee zeszijdige dobbelstenen (zie voor details hieronder). Een speler wint door als eerste in zijn eigen beurt hardop, en met recht, te zeggen dat hij het benodigde aantal overwinningspunten, heeft verzameld. Dit benodigde aantal punten varieert per bord, zoals vermeld in de bovenstaande lijst. Uiteraard kan men voor meer of minder benodigde overwinningspunten kiezen, afhankelijk van de beschikbare speeltijd.
Het belang van de dobbelstenen lijkt af te nemen met het vaardiger worden van de speler. De beste spelers hebben laten zien dat ze iets meer dan de helft van hun spellen kunnen winnen, over lange perioden gemeten.[bron?]
Het standaardbord (III-IV) bestaat uit 37 zeskantige land- en zeetegels.
Officiële regels voor het opbouwen van het bord
Bij modernere versies bestaat het standaardbord uit 19 zeskantige landtegels en zes lange zeetegels met aan één kant een rechte zijde, waarop ook alle havens zijn afgebeeld, zoals te zien is op de foto. De opbouw is dan net zoals boven, maar dan worden eerst de zes zeetegels neergelegd met de rechte zijde naar buiten, zodat deze een regelmatige zeshoek vormen. Daarbinnen worden dan op bovengenoemde wijze de 19 zeskantige landtegels geplaatst. Daarna worden er op bovengenoemde manier getallenfiches op geplaatst.
Iedere landtegel (behalve de woestijn) levert een specifieke grondstof op voor spelers die een dorp of een stad hebben gebouwd aan deze tegel. Wanneer de twee dobbelstenen worden gegooid, geeft elke landtegel die het nummer draagt dat overeenkomt met het totaal van de dobbelstenen opbrengsten. Elk dorp aan deze tegel(s) geeft 1 grondstof, elke stad 2. Omdat er met twee dobbelstenen wordt gegooid, is het waarschijnlijk dat landtegels met de nummers 6 en 8 de meeste opbrengsten zullen genereren, en die met 2 en 12 de minste. Hoe groter het getal op de fiches gedrukt staat, hoe hoger de waarschijnlijkheid dat het getal gegooid wordt. De twee getallen die volgens de regels van de kansberekening het vaakst gegooid zullen worden, 6 en 8, zijn rood gedrukt. De grondstoffenkaarten die spelers bezitten, dienen voor andere spelers altijd zichtbaar te zijn. Het gaat echter alleen om het aantal kaarten, dit is informatie die altijd eerlijk gegeven moet worden als ernaar wordt gevraagd. Welke grondstoffen de spelers precies hebben hoeft niet bekendgemaakt te worden.
Aan het begin van elk spel voor 3 of 4 spelers, zijn er in de bank 19 kaarten van elke grondstofsoort; in een spel voor 5 of 6 spelers 24. Door naar de bank (zie hierboven) te kijken, kunnen spelers ongeveer zien hoeveel kaarten van elke grondstof er in het spel zijn. Als er op een gegeven moment niet genoeg grondstofkaarten zijn om alle spelers uit te betalen, worden de grondstoffen verdeeld op basis van de beurt totdat de kaarten op zijn, op is op.
De landtegels en de bijbehorende grondstoffen:
Aan het begin van het spel staat er een zwarte struikroverfiguur op de woestijntegel. Wanneer er zeven wordt gegooid moet de speler die aan de beurt is de struikrover verplaatsen. De speler moet dan, als dat tenminste mogelijk is, van een van de spelers die een dorp of een stad heeft aan de tegel waar de struikrover naartoe verplaatst is een grondstof stelen. Deze regel geldt ook als een speler die aan de beurt is een ridderkaart uitspeelt. Ook dan moet deze speler de struikrover verplaatsen en indien mogelijk een grondstof stelen. De tegel met de struikrover levert geen grondstoffen op zolang hij daarop staat. De struikrover heeft geen invloed op de werking van havens.
Wanneer een zeven wordt gegooid in een spel voor 3-4 spelers, moeten degenen die meer dan 7 grondstoffen op handen hebben de helft (afgerond naar beneden) teruggeven aan de bank. De officiële regels zeggen dat dezelfde regel geldt in een spel voor 5-6 spelers, maar dat alle spelers aan het eind van iedere beurt mogen kopen wat ze maar willen (dorpen, steden, schepen, kaartjes) tijdens een tussentijdse bouwronde na iedere beurt (andere acties dan kopen zijn niet toegestaan). Veel speelgroepen hanteren echter een niet-officiële variant, waarbij er geen tussentijdse bouwronde plaatsvindt. Bij deze variant geldt de regel van het afleggen van de helft van de grondstofkaarten af te leggen pas bij 10 kaarten of meer.
Aan het begin van het spel gooit elke speler met de dobbelstenen. De speler die het hoogst heeft gegooid is als eerste aan de beurt. Daarna volgen de andere spelers op volgorde van zitplaats, met de klok mee. Analyse van de statistische gegevens van een groot aantal gespeelde potten Catan heeft aangetoond dat de winstpercentages opgedeeld naar startpositie, maximaal 2 procentpunten verschillen van het totale winstpercentage. Met andere woorden: het spel is zeer evenwichtig, zodat in ieder spel elke speler grofweg dezelfde kans heeft om te winnen, onafhankelijk van de startpositie. Het kan wel zijn dat een bepaalde speler bijvoorbeeld vaker wint als hij als eerste een dorp mag plaatsen dan wanneer hij als derde aan de beurt is; dit verschilt per speelstijl.
Wanneer het bord klaar op tafel ligt, ligt er tussen elke twee tegels een pad. Straten mogen alleen op deze paden geplaatst worden, behalve op een pad tussen twee zeetegels. Op dezelfde manier mogen schepen geplaatst worden, behalve op een pad tussen twee landtegels en alleen op andere kaarten (zie de lijst onder 1) dan de standaardkaarten. Driesprongen zijn daar waar drie tegels bij elkaar komen. Dorpen en steden mogen alleen op deze driesprongen worden gebouwd. Aangezien er aan elke driesprong drie tegels grenzen, spreidt de invloed van een dorp of stad zich uit over elk van deze tegels. Tussen dorpen en steden (of ze nu van jezelf zijn of van een andere speler) moet altijd minimaal één vrije driesprong blijven. Deze regel staat bekend als de afstandsregel. Om iets te kunnen bouwen op het eiland Catan, moet een speler bepaalde bouwkosten betalen(zie verderop bij Verdere uitbreiding). Elke speler ontvangt een kaart waarop deze bouwkosten vermeld staan.
Aan het begin van het spel mag iedere speler twee dorpen plaatsen. Beide dorpen mogen op een willekeurige driesprong geplaatst worden, rekening houdend met de afstandsregel. Aan beide dorpen mag een straat (op het land) of een schip (op zee) geplaatst worden. Volgens de door het gooien met de dobbelsteen vastgestelde spelervolgorde plaatst elke speler één dorp met daaraan vast een schip of een straat. Daarna, in omgekeerde volgorde het tweede dorp met straat/schip. Elke speler krijgt voor het laatst geplaatste dorp maximaal drie grondstoffen, de eerste oogst van de drie tegels die aan dit dorp grenzen. Als één of meerdere van deze drie tegels uit zee of woestijn bestaat, krijgt de speler hiervoor geen grondstof. Veel spelers vinden het handig om hun tweede dorp zo te kiezen dat ze aan het begin van het spel een straat in handen hebben (klei en hout), een ontwikkelingskaart (graan, erts en wol) of het merendeel van een stad (twee ertsen en een graan).
Elke spelerbeurt bestaat uit de volgende mogelijke acties. Deze acties kunnen alleen in de hier gegeven volgorde worden uitgevoerd.
In praktijk worden vaak de volgende regels gehanteerd.
De Catan wereldkampioenschappen 2002-2003 hanteerden licht gewijzigde regels.
* Belangrijke beperking: een nieuw gebouwde haven kan pas gebruikt worden in de beurt nádat hij gebouwd is.
Het bouwen van een straat kost een hout en een klei. Straten die gebouwd worden na de startopstelling moeten altijd aan bestaande straten of dorpen van de eigen kleur worden gelegd. Er mag niet over een dorp of stad van een tegenstander gebouwd worden. Ze mogen niet worden verplaatst of teruggenomen op hand. Elke speler heeft 15 straten tot zijn beschikking. Als deze allemaal zijn opgebruikt, is er geen manier om aan nieuwe te komen.
Inbegrepen bij Zeevaarders. Een schip kost een hout en een wol. Schepen mogen alleen gebouwd worden aan bestaande schepen of dorpen van de eigen kleur. Om aan een schip een straat te bouwen of omgekeerd, moet er altijd een eigen dorp tussen staan. Net als bij straten mag niemand schepen bouwen over een dorp of stad van een tegenstander. Een keer per beurt mag de speler die aan de beurt is het laatste schip van een open rij schepen (dat wil zeggen, zonder dorp aan het einde) verplaatsen, naar iedere andere plek waar hij volgens de regels een nieuw schip zou mogen bouwen. Op kaarten die met de uitbreiding Zeevaarders gebouwd worden (alle behalve de standaard kaarten), heeft een speler 15 schepen tot zijn beschikking. Ook hier geldt: op is op.
Een dorp kost een hout, een graan, een klei en een wol. Dorpen mogen alleen worden gebouwd aan de straten en schepen van dezelfde speler. Een nieuw dorp kan uitbreiding betekenen van het aantal landtegels waaraan de speler woont, en van het aantal getalfiches dat opbrengsten oplevert. Bij het bouwen van een dorp moet altijd rekening worden gehouden met de afstandsregel. Elke speler heeft vijf dorpen tot zijn beschikking. Als een speler ze allemaal op het bord heeft staan, kan hij alleen een nieuw dorp bouwen als hij eerst een van zijn bestaande dorpen omzet in een stad.
Een stad kost twee graan en drie erts. Spelers mogen alleen van een bestaand dorp een stad maken. Een dorp wordt opgewaardeerd tot een stad, net zoals bij Monopoly de spelers een huis kunnen opwaarderen tot een hotel. Vaak biedt het bouwen van een stad op een goede driesprong de beste mogelijkheid om de productie van grondstoffen te vergroten. In een beurt zijn er geen limieten aan het bouwen en het opwaarderen van dorpen tot steden. Iedere speler heeft vier steden tot zijn beschikking. Ook hier geldt: op is op.
Een ontwikkelingskaart kost een graan, een erts en een wol. Een ontwikkelingskaart die geen overwinningspunt is, mag op elk moment in de eigen beurt worden uitgespeeld, in de eerste beurt volgend op het moment van aankoop. Overwinningspunten mogen onmiddellijk na aankoop worden uitgespeeld en tellen in tegenstelling tot andere kaarten niet mee voor de regel die bepaalt dat er in één beurt slechts één ontwikkelingskaart uitgespeeld mag worden. Daarom heeft het totaal geen zin om overwinningspunten uit te spelen vóór het moment dat je het spel kunt winnen.
Aan het begin van een spel voor 3 of 4 personen bestaat de stapel van 25 ontwikkelingskaarten uit: 14 x ridder, 5 x overwinningspunt, 2 x monopolie, 2 x stratenbouw en 2 x uitvinding. Met 5 of 6 spelers zijn er 34 ontwikkelingskaarten: 20 x ridder, 5 x overwinningspunt, 3 x monopolie, 3 x stratenbouw en 3 x uitvinding. Elke ontwikkelingskaart kan een keer worden uitgespeeld en wordt daarna open op tafel gelegd. Uitgespeelde ontwikkelingskaarten gaan dus niet terug naar de bank. Als er geen ontwikkelingskaarten meer in de bank zijn, gaat het spel gewoon door, er kunnen alleen geen kaarten meer gekocht worden. Een ontwikkelingskaart mag nooit verhandeld worden.
De eerste speler die zijn derde ridder uitspeelt krijgt de kaart 'Grootste Riddermacht'. De kaart is twee overwinningspunten waard. Wanneer een andere speler een ridder uitspeelt en daardoor een grotere riddermacht krijgt dan degene die de kaart in zijn bezit heeft, krijgt deze onmiddellijk de kaart en de bijbehorende twee punten. Let op: de kaart blijft dus in het bezit van de eerste speler als een andere evenveel ridders heeft uitgespeeld. Alleen de speler die de kaart 'Grootste Riddermacht' in zijn bezit heeft krijgt de twee overwinningspunten. De speler die deze dus eerst had raakt ze weer kwijt.
De eerste speler die een aaneengesloten route van minstens vijf straten (en/of schepen) heeft, krijgt de kaart 'Langste Handelsroute'. De kaart is twee overwinningspunten waard. Wanneer tijdens het spel een andere speler een langere route bouwt dan de bezitter van de kaart, neemt hij onmiddellijk de langste handelsroute en de bijbehorende twee punten over. Let op: de kaart blijft dus in het bezit van de eerste speler als een ander een even lange handelsroute heeft gebouwd.
De handelsroute kan verbroken worden als een andere speler een dorp in deze route bouwt. Als dit tot gevolg heeft dat twee spelers een even lange langste handelsroute hebben, gaat de kaart 'Langste Handelsroute' terug naar de bank, totdat een speler de kaart (terug)wint.
Indien de langste handelsroute verbroken wordt, kan het gebeuren dat de speler die de kaart nu in handen krijgt 10 of meer overwinningspunten heeft. Iemand kan echter alleen in de eigen beurt winnen. Als een andere speler eerder 10 overwinningspunten of meer haalt is deze de winnaar van het spel.
Inbegrepen bij Kooplieden & Barbaren. De eerste speler die minstens drie havenpunten heeft, krijgt de kaart 'Havenmeester'. De kaart is twee overwinningspunten waard. Wanneer tijdens het spel een andere speler meer havenpunten heeft dan de bezitter van de kaart, neemt hij onmiddellijk de havenmeester en de bijbehorende twee punten over.
Eén overwinningspunt per stuk zijn waard:
Twee punten waard zijn:
Op sommige kaarten levert het bouwen van een dorp op een nieuw eiland of het bouwen van handelsroutes een extra overwinningspunt op. Het spel wordt met een bepaald aantal overwinningspunten gewonnen (zie het overzicht).
De volgende spellen, uitbreidingssets en andere Catan-gerelateerde producten zijn in Nederland uitgegeven:
In 2005 zijn er nog zes kleine uitbreidingen verschenen:
Als iemand alle zes de uitbreidingen gekocht had, kon diegene gratis een zevende miniscenario aanvragen:
Er zijn ook een aantal aparte Catan-gerelateerde spellen uitgebracht. Deze spellen worden los gespeeld. Er zijn er meer dan in deze lijst, maar hiervan zijn er nog geen Nederlandse uitgaven. (zie Duits)
De kolonisten van Catan: het kaartspel (1996) – dit is een kaartspel voor twee personen.
Het kaartspel heeft diverse themasets (uitbreidingssets):
Vergeleken met het Catan bordspel ligt in het Catan kaartspel een veel grotere nadruk op tactiek. In het Catan bordspel neemt het samen spelen namelijk een grote rol in, maar in het Catan kaartspel niet omdat er maar twee spelers zijn. In tegenstelling tot het bordspel begint iedere speler met maar 1 straat. Wel krijgt elke speler 2 dorpen die door de straat worden verbonden.
Door het gooien van de getallendobbelsteen worden grondstoffen vergaard. Hiermee worden straten, dorpen en steden gebouwd om een grotere grondstoffenopbrengst te krijgen. Het verschil is dat dit alles op vierkante kaarten is uitgebeeld. Daarnaast zijn er de handkaarten en de gebeurtenisdobbelsteen. De handkaarten kunnen vergeleken worden met de kaarten uit de uitbreiding 'Steden en Ridders' van het spel voor drie en vier spelers. Deze vormen een grote set additionele gebouwen, eenheden en acties. Met deze kaarten kunnen grondstoffenopbrengsten verhoogd worden, handelsmogelijkheden verbeterd, gebouwen afgebroken en veel meer. De toevoeging van deze kaarten maakt het mogelijk het spel te beïnvloeden en deze voegen het tactische element toe. De gebeurtenisdobbelsteen heeft vijf iconen: roofoverval, goed jaar, de molen, riddertoernooi en gebeurtenis (deze laatste staat op twee zijden). In veel gevallen zorgen de bijbehorende acties voor een grondstoffenwinst of -verlies voor (een van) beide spelers.
De Vorsten van Catan (2010) – dit is een vernieuwde versie van het Kaartspel.
Er zijn twee themasets:
Sinds 2017 heet De Vorsten van Catan "Catan: Het duel".
(De kolonisten van) Catan: het snelle kaartspel is een kaartspel voor 2 tot 4 spelers dat maar 30 minuten duurt. Ook in dit kaartspel bouw je straten, dorpen en steden en zet je ridders in. Steden kunnen op verschillende manieren uitgebreid worden. Verder kun je met de andere spelers of met de markt en de gedekte stapel grondstoffen ruilen. Straten en ridders kunnen echter door de andere spelers afgepakt worden. Zo zijn ook behaalde overwinningspunten niet altijd zeker. Het bouwen van een kerk of een stadsmuur kan echter bescherming bieden.
(De kolonisten van) Catan: het dobbelspel (2008) is een dobbelspel voor 1 tot 4 personen. Met behulp van een voorgetekend speelveld en zes dobbelstenen moeten de spelers punten proberen te halen. De interactie tussen de spelers ontbreekt in deze Catan-versie en het spel duurt korter. De spelregels zijn beperkter en het lijkt in enkele opzichten op Yahtzee, waar ook met een groot aantal dobbelstenen punten behaald moeten worden. Op het internet zijn sinds de uitgave van het spel enkele varianten te vinden, eveneens bedacht door Klaus Teuber. Je kan ook extra scorebloks kopen, zonder heel het spel opnieuw te moeten kopen. Het spel wordt gespeeld met speciale Catan-dobbelstenen met daarop afbeeldingen van de grondstoffen, maar kan ook met gewone dobbelstenen worden gespeeld. Elke grondstof wordt dan gekoppeld aan een getal dat overeenkomt met het aantal gegooide ogen van de dobbelsteen.
Er zijn ook 2 varianten voor kinderen.
Vanaf 4 jaar is er:
En voor de kinderen die Kinderen van Catan ontgroeid, is er vanaf 7 jaar:
Er zijn ook een aantal gratis (freeware) varianten op het spel voor de computer beschikbaar:
Voor het 10-jarig bestaan van Catan bracht 999 Games ook 3 extra edities uit:
Deze spellen zijn nog niet in het Nederlands vertaald.
De spellen zijn bij vrijwel iedere speelgoed- en spellenwinkel te koop, en in sommige boekhandels. Ze zijn ook verkrijgbaar via veel internetwinkels.
Eerst elk jaar en sinds 2008 elke twee jaar wordt er een wereldkampioenschap Catan gehouden. De winnaars van de afgelopen jaren waren:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
