Guyana

zie ook Guyana (doorverwijspagina), alsook Guyana (gebied) voor de grotere geografische regio

Guyana, officieel de Coöperatieve Republiek Guyana (Engels: Co-operative Republic of Guyana), is een land in het noorden van Zuid-Amerika, dat grenst aan Brazilië, Suriname en Venezuela. Guyana heeft grensgeschillen zowel met Suriname als met Venezuela.

Co-operative Republic of Guyana
(Details) (Details)
Basisgegevens
Officiële taal	Engels
Hoofdstad	Georgetown
Regeringsvorm	Semipresidentiële republiek
Staatshoofd	Irfaan Ali
Religie	christelijk 64%, hindoeïstisch 25%, islamitisch 7% (2012)[1]
Oppervlakte	214.969 km²[2] (8,4% water)
Inwoners	747.884 (2012)[3] 750.204 (2020)[4] (0000003490 3,5/km² (2020))
Overige
Volkslied	Dear Land of Guyana, of Rivers and Plains
Munteenheid	Guyaanse dollar (GYD)
UTC	−4
Nationale feestdag	23 februari
Web | Code | Tel.	.gy | GUY | 592
Voorgaande staten
Brits-Guiana  Guyana (1966-1970) 1966 (onafhankelijkheid) 1970 (uitroeping van de republiek)
Portaal    Landen & Volken

Geschiedenis

Monument van de slavenopstand in 1763

Stabroekmarkt in Georgetown

Het huidige land Guyana is in feite onderdeel van een groter gebied dat ook Guyana (of Guiana) wordt genoemd – naar het inheemse woord voor "land van vele wateren", en zich uitstrekt tot in Venezuela en Brazilië. Het huidige Guyana bestond in de 17e en 18e eeuw uit de vier Nederlandse koloniën Pomeroon, Essequebo, Demerara en Berbice. In 1763 kwamen de slaven van de kolonie Berbice onder leiding van de slaaf Cuffy in opstand in de slavenopstand van Berbice. Cuffy is een nationale held van Guyana. Na de napoleontische oorlogen werden de Nederlandse koloniën tijdens het Verdrag van Londen in 1814 overgedragen aan het Verenigd Koninkrijk, maar de onderhandelingen waren nog niet afgerond.^[5] De overname werd tijdens het Congres van Wenen bekrachtigd,^[6] en werd op 20 november 1815 officieel,^[7] met de Corantijn als nieuwe grensrivier met Suriname dat een Nederlandse kolonie bleef. De voormalige Nederlandse koloniën werden in 1831 samengevoegd tot Brits Guiana, en bestuurd door de Raad van Politie in Georgetown. Op 1 augustus 1834 werd de slavernij afgeschaft, negenentwintig jaar voor Suriname.

Net als later in Suriname, had de afschaffing van de slavernij in Guyana grote gevolgen. Deze leidde onder andere tot immigratie van veel contractarbeiders uit India die als koelies werk verrichtten op de suikerrietplantages. Op 5 mei 1838 arriveerden op plantage Highbury de eerste 250 contractarbeiders uit Calcutta (nu: Kolkata).^[8] Er kwamen in totaal ongeveer 239.000 contractarbeiders naar de kolonie.^[9] De voormalige Afrikaanse slaven trokken veelal naar de steden. Deze etnisch-culturele scheiding bestaat nog steeds en zorgt voor een turbulente politieke situatie.

Na de Tweede Wereldoorlog werd de People's Progressive Party (PPP) opgericht door de hindoe-tandarts Cheddi Jagan. In 1953 was Jagan zes maanden premier, maar moest, toen hij de arbeidswetgeving wilde moderniseren, onder druk van de Britse autoriteiten aftreden. De Britse gouverneur, Alfred Savage, verbood de jeugdafdeling van de PPP en stelde Cheddi Jagan tot 1957 onder huisarrest, vanwege zogenaamde "communistische activiteiten."

De PPP was bedoeld als multi-etnische partij, maar in 1957 scheidde de Afro-Guyaanse Forbes Burnham zich van de PPP af en richtte het People's National Congress (PNC) op.

In 1957 werd Jagan opnieuw minister-president en bleef aan tot 1964. Hoewel hij de verkiezingen van dat jaar won, gaf gouverneur Richard Luyt de formatie-opdracht aan Forbes Burnham van de PNC die een regering vormde met een kleine conservatieve, blanke partij.

Op 26 mei 1966 werd Guyana een onafhankelijke staat binnen het Britse gemenebest, met de Britse koningin Elizabeth II als staatshoofd. Op 2 januari 1969 vond de Rupununiopstand plaats in het zuiden van Guyana. De opstand werd geleid door Amerikaanse en Europese ranchers en gesteund door een gedeelte van de inheemse bevolking. De opstand werd twee dagen later onderdrukt door het leger en veel inheemsen vluchtten naar Brazilië en Venezuela.^[10] Op 19 augustus 1969 vond een gewapend conflict plaats tussen Suriname en Guyana over het Tigri-gebied waarbij geen doden of gewonden vielen, maar Kamp Tigri werd veroverd door Guyana.^[11][12]

Op 23 februari 1970 verklaarde premier Burnham Guyana tot een coöperatieve republiek. Burnham benadrukte het niet-gebonden karakter van de republiek en zijn streven om van het land een socialistische staat te maken. In de jaren '70 probeerde Forbes Burnham Guyana minder afhankelijk te maken van de Verenigde Staten, en hiervoor zocht hij toenadering tot de Sovjet-Unie en Cuba.

In 1978 was Guyana wereldnieuws door het bloedbad in Jonestown. Sekteleider Jim Jones van de Peoples Temple gaf zijn volgelingen opdracht om collectief zelfmoord te plegen na de moord op de Amerikaanse senator Leo Ryan.

De betrekkingen tussen de PNC-regering en de andere partijen, de Progressive People's Party van Jagan en de Working People's Alliance van Walter Rodney waren eind jaren zeventig en begin jaren tachtig bijzonder slecht. In 1979 werd de jezuïet en kritische journalist Bernard Darke vermoord. De oppositie wees met een beschuldigende vinger naar de regering die zij tevens beschuldigden van schendingen van de mensenrechten.

In 1980 werd een nieuwe grondwet aangenomen waarbij het ambt van premier qua macht werd ingeperkt en het uitvoerend presidentschap werd ingevoerd. Rodney deed mee met de verkiezingen, maar kwam bij een bomaanslag om het leven.^[13] In 2014 werd door een parlementair onderzoek geconcludeerd dat Rodney door de Staat was vermoord.^[14][15] Forbes Burnham won de verkiezingen in 1980, en werd nu president. In 1985 overleed Forbes Burnham en werd als president opgevolgd door Desmond Hoyte, tot dan toe premier. In december 1985 werd Hoyte tot president gekozen. In 1987 verklaarde hij dat de PNC geen marxistische partij was, maar een sociaaldemocratische partij. Sindsdien voer hij een gematigde koers.

In 1990 had Janet Jagan een bezoek gebracht aan Jimmy Carter, een voormalige president van de Verenigde Staten, en had hem gevraagd of hij ervoor kon zorgen dat de komende verkiezingen eerlijk zouden verlopen.^[16] In 1992 werden de eerste vrije en eerlijke presidentsverkiezingen gehouden. Deze werden gewonnen door Cheddi Jagan, de voorzitter van de PPP. Deze keuze wekte veel beroering bij PNC-militanten die voor rellen zorgden in de hoofdstad Georgetown. Jagan voerde een economisch beleid gebaseerd op vrijemarktprincipes. Jagan overleed in 1997. Premier Samuel Hinds volgde hem als interim-president en in december 1997 werd Janet Jagan, de weduwe van Cheddi Jagan, een geboren Amerikaanse, tot president gekozen. In augustus 1999 trad Janet Jagan om gezondheidsredenen af en werd Bharrat Jagdeo tot president gekozen.

Op 19 maart 2001 werd Bharrat Jagdeo tot president van de republiek herkozen.

In 2004 was er sprake van een ernstige politieke crisis toen een boer, George Bacchus, zei bewijs te hebben dat de minister van Binnenlandse Zaken Ronald Gajraj, betrokken zou zijn geweest bij de moord op 40 mensen.^[17] Op 24 juni 2004 werd Bacchus die als kroongetuige optrad in de rechtszaak in zijn slaap vermoord.^[18] Gajraj was gedwongen af te treden, maar is in 2005 door het onderzoekscommittee vrijgesproken.^[19]

Op 2 maart 2020 vonden verkiezingen plaats en werd er verkiezingsfraude geconstateerd,^[20] David Granger wilde zichzelf uitroepen als winnaar van de verkiezingen, maar werd door de rechtbank geblokkeerd.^[21] Vervolgens werd een hertelling van de stemmen geëist door de rechtbank.^[22] De hertelling duurde heel lang. Onder internationale druk en dreigementen met sancties werd uiteindelijk begonnen met de hertelling,^[23] en werd de fraude bewezen.^[24] Op 2 augustus 2020 werd Irfaan Ali ingezworen als president van Guyana.^[25]

Grensgeschillen met Venezuela

Essequiborivier

Het land heeft een geschil met Venezuela over de loop van de grens. In de 19e eeuw had Venezuela al een dispuut met de koloniale heersers. De Britten huurden in 1835 de van oorsprong Duitse ontdekkingsreiziger Robert Schomburgk in om de grens vast te leggen, de zogenaamde Schomburgk-lijn.^[26] Een oorlog dreigde maar in 1905 kwam een overeenstemming tot stand na internationale bemiddeling.^[26] In 2015 werd olie aangetoond voor de kust van Guyana en Venezuela heropende het grensconflict. Het legde eerst een claim op Pomeroon en Essequibo, het oostelijke grensgebied van Guyana ter grootte van ongeveer 80.000 km², en eiste vervolgens een groot deel van het kustwater waarmee Guyana bijna volledig van de zee zou worden afgesloten.^[26] De claims leidden tot spanningen en beide landen hebben militaire oefeningen gehouden om hun positie kracht bij te zetten.^[26]

In 2018 werd door Guyana een verzoek ingediend bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ) om zich te buigen over de kwestie.^[27] President Maduro heeft geweigerd het ICJ te erkennen.^[28] In 2019 werd door het Parlement van Venezuela onder leiding van Juan Guaidó een wet aangenomen waar in staat dat Essequibo van Venezuela is.^[29][30] Op 18 december 2020 werd de kwestie geaccepteerd door de ICJ. Venezuela verscheen niet en heeft tot 8 maart 2023 de tijd gekregen om een verweer in te dienen.^[31] Dit hield Venezuela niet tegen om in december 2023 een referendum te organiseren. Meer dan 95% van de bevolking stemde in met de bewering dat Essequibo, een 160.000 vierkante kilometer groot gebied in Guyana, eigenlijk tot Venezuela behoort^[32].

Grensgeschillen met Suriname

Zie Grenzen van Suriname en Tigri-gebied voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.

Tussen de rivieren de Nieuwe Rivier of Boven-Corantijn en de Coeroeni/Koetari ligt het Tigri-gebied dat door Guyana en Suriname wordt betwist. In 1969 werden Surinaamse werklieden door Guyana uit het gebied verdreven.^[11] Toen de Nederlandse regering weigerde de TRIS in te zetten, stuurde Suriname politieambtenaren, die voornamelijk bestonden uit voormalige soldaten,^[12] naar het gebied, en stichtten Kamp Tigri. Het kamp werd echter door Guyana veroverd. Sindsdien wordt het Tigri-gebied vanuit Guyana bestuurd.^[11][12]

Grensgeschillen van Guyana met Venezuela (rood) en Suriname (geel)

Ook de benedenloop en monding van de Corantijn werden betwist. Suriname beschouwde de linkeroever van de Corantijn als grens, terwijl Guyana het midden van de rivier als grens beschouwde. Een oplossing van dit laatste geschil werd urgent door Guyaanse olievondsten in de monding van de Corantijn. In 2000 werd een boorplatform, dat door de Canadese oliemaatschappij CGX werd gebruikt, door Surinaamse schepen weggesleept. Op 25 februari 2004 begon de regering van Guyana een geschillenprocedure en in de loop van 2006 werd het geschil voorgelegd aan het Internationaal Zeerechttribunaal (ITLOS) in Hamburg. Op 20 september 2007 stelde een commissie van het Permanent Hof van Arbitrage de jarenlang betwiste maritieme grens tussen Guyana en Suriname vast. De jurisdictie over de monding van de Corantijn en de wateren ten oosten van een lijn in een hoek van 10° ten opzichte van de kust werden aan Suriname toegewezen.

Geografie

Kaart van Guyana (CIA)
(Betwist gebied weergegeven als behorend tot Guyana.)

• Lengte landgrenzen: Brazilië 1.308 km, Suriname 836 km, Venezuela 789 km^[33]
• Kustlijn: 459 km^[33]
• Laagste punt: kustzone Atlantische Oceaan, < −2,75 meter^[34]
• Hoogste punt: Roraima, 2775 meter^[33]

Zie ook het Hoogland van Guyana

Bestuurlijke indeling

Zie Regio's van Guyana voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Guyana is ingedeeld in tien regio's, en zijn vernoemd naar de rivieren waartussen de regio zich bevindt. De regio's zijn verdeeld in gemeenten en bestuurd door Neighbourhood Democratic Councils of Municipal Councils in geval van towns of steden. Guyana kent één stad, Georgetown, en tien towns (2018).^[35]

Grootste plaatsen van Guyana

Nr	Naam	Regio	Bevolking (2012)
1	Georgetown	Demerara-Mahaica	118.363[36]
2	Linden	Upper Demerara-Berbice	27.277[36]
3	New Amsterdam	East Berbice-Corentyne	17.329[36]
4	Anna Regina	Pomeroon-Supenaam	11.793[36]
5	Corriverton	East Berbice-Corentyne	11.386[36]
6	Tuschen	Essequibo Islands-West Demerara	8.286[37]
7	Bartica	Cuyuni-Mazaruni	8.004[37]
8	Rose Hall	East Berbice-Corentyne	5.622[36]
9	Timehri	Demerara-Mahaica	4.433[37]
10	Parika	Essequibo Islands-West Demerara	4.385[37]

Bevolking

Spreiding bevolking (2012)

In 1960 telde Guyana zo'n 560.000 inwoners. Tot 1975 nam dit aantal nog toe naar 750.000, maar nadien is dit stabiel en schommelt al lange tijd rond dit niveau. Het geboorteoverschot is beperkt en door emigratie neemt het aantal inwoners licht af. Van de bevolking woont iets minder dan 30% in de steden.

Volkstellingsjaar	1911	1931	1946	1960	1970	1980	1991	2002	2012
Inwoners[38]	296.041	310.933	375.071	560.330	701.718	759.567	723.673	751.223	746.955

De Guyanezen bestaan uit meerdere volksgroepen. De grootste etnische groep zijn de Indiase Guyanezen, afstammelingen van contractarbeiders uit Brits-Indië (39,8%), gevolgd door de Afro-Guyanezen, afstammelingen van slaven uit Afrika (29,2%). De inheemse bevolking maakt 10,5% uit van Guyana^[1]:2 en bestaat uit: Akawaio, Arecuna, Karaïben, Lokono, Macushi, Patamona, Waiwai, Wapishana en Warau volken.^[39][40] De rest van de bevolking bestaat uit mensen van gemengde afkomst.

Etnische samenstelling van Guyana (2012)[1]:2
Indiaas-Guyaans			39,8%
Afro-Guyaans			29,2%
Gemengde afkomst			19,9%
Inheemse afkomst			10,5%
Overig			0,5%

De grootste religie in Guyana is het christendom (met name het protestantisme), gevolgd door het hindoeïsme. De islam heeft een kleinere groep aanhangers.^[1]

Het Engels is de officiële taal. Het Guyanees Creools, een Engelse creoolse taal, wordt echter het meest gesproken. Andere creoolse talen in Guyana waren het Skepi in Essequebo (aan de Essequibo) en Berbice-Nederlands in Berbice (aan de Berbice).

De levensverwachting bij geboorte was in 1960 60,3 jaar en dit is gestegen naar 66,5 jaar in 2015.

Politiek

De politiek in Guyana vindt plaats in een kader van een semipresidentiële representatieve democratische republiek, waarbij de president van Guyana regeringsleider is, en van een meerpartijenstelsel. De president wordt voor vijf jaren gekozen en er is geen limiet aan het aantal termijnen. De uitvoerende macht valt onder de verantwoordelijkheid van de overheid. De wetgevende macht berust bij zowel de President als de Nationale Vergadering.^[41]

Historisch is de politiek een bron van spanning in het land, en er zijn vaak gewelddadige rellen uitgebroken tijdens de verkiezingen. Tijdens de jaren 1970 en 1980 werd het politieke landschap gedomineerd door de People's National Congress. In 1992 werden de eerste 'vrije en eerlijke' verkiezingen gehouden onder toezicht van de Verenigde Staten,^[16] en de People's Progressive Party leidde vervolgens het land tot aan de verkiezingen van 2015. De twee partijen zijn voornamelijk georganiseerd langs etnische lijnen. De partijen botsen vaak op kwesties in verband met de toewijzing van middelen.

Mensenrechten

Guyana is het enige land in Zuid-Amerika waar homoseksualiteit, anale en orale seks bij wet verboden is.^[42] Op homoseksualiteit staat maximaal twee jaar gevangenisstraf, maar op sodomie (buggery) kan een levenslange gevangenisstraf worden opgelegd.^[43] In de praktijk wordt de wet niet meer uitgevoerd.^[44] Sinds 2018 is crossdressing toegestaan.^[45]

De doodstraf in Guyana is gehandhaafd bij wet (2021), maar wordt sinds 1997 niet meer uitgevoerd. In 2021 werden vier personen waaronder een vrouw ter dood veroordeeld.^[46][47]

Natuur

Kaieteurwaterval

Het grootste deel van Guyana is bedekt met tropisch regenwoud. In Guyana komen meer dan 900 vogelsoorten, 225 zoogdiersoorten, 880 reptielsoorten en meer dan 6500 planten- en boomsoorten voor. Dieren die in het land voorkomen zijn onder andere de jaguar, de capibara, de reuzenmiereneter, de harpij, de rotshaan, en de nationale vogel: de canjefazant.^[48][49] In 1955 begon David Attenborough zijn carrière als natuurdocumentairemaker in Guyana.^[50][51]

Guyana biedt een grote biodiversiteit. Het heeft hoogland oerwoud, savannes, moerassen, mangrovebossen, drasland, tepuis, en veel tropisch regenwoud. Meer dan 70% van de natuur is in ongerepte conditie. In 2014 had Guyana een Forest Landscape Integrity Index van 9.58/10.^[52]

In 2021 waren er in Guyana zes beschermde gebieden: het Iwokramabos, het nationaal park Kaieteur, het Kanukugebergte, Shell Beach, waar schildpadden hun eieren leggen, en Kanashen, een inheems en beschermd natuurgebied dat wordt beheert door de inheemse Waiwai.^[53]

Economie

De economische ontwikkeling van Guyana maakte een duidelijke ommekeer ten goede aan het begin van de jaren negentig. Na een decennium met lage economische groei, hoge inflatie en grote tekorten op de lopende rekening begon een periode van hoge economische groei die tot 1998 duurde. De financiële situatie verbeterde aanzienlijk, de inflatie daalde en de handelsbalans verbeterde al blijft deze structureel een tekort tonen. In 2006 en 2007 viel de hoge economische groei samen met een forse reductie van de netto staatsschuld, die halveerde als percentage van het bruto binnenlands product (bbp).

Jaar[54]	BBP (in miljarden US$)	BBP per hoofd (in US$)	BBP per hoofd (in US$, PPP)	Reële groei (% mut JoJ)	Inflatie (% mut JoJ)	Saldo overheids- begroting (in % BBP)	Netto staatsschuld (in % BBP)	Saldo lopende rekening (in % BBP)
1980	0,84	1102	2469	−2,1%	14,1%			−18,2%
1990	0,69	951	2832	−3,0%	64,3%			−23,5%
2000	1,50	2017	5434	−1,3%	6,1%	−2,2%	81,9%	−4,7%
2005	1,71	2306	6233	−1,9%	6,9%	−6,5%	79,4%	−5,7%
2010	2,89	3837	8357	4,4%	4,3%	−2,2%	38,7%	−6,5%
2015	4,28	5580	11.205	0,7%	-0,9%	−0,8%	38,2%	−3,4%
2020	5,47	6953	19.676	43,5%	1,2%	−7,8%	48,2%	−16,3%
2021	7,66	9707 (t)	24.632	20,0%	3,3%	−7,3%	38,5%	−25,9%
2022	14,53	18.353 (t)	42.661	62,3%	6,5%	−5,2%	23,6%	23,7%
2023 (t)	17,05	21.472	58.617	33,0%	4,5%	−5,7%	24,9%	20,2%

In 2020 was het bruto binnenlands product van Guyana US$ 5,5 miljard of US$ 6953 per hoofd van de bevolking. De belangrijkste economische activiteit in Guyana was de dienstensector gevolgd door de landbouw. In deze laatste sector werkt het grootste deel van de beroepsbevolking. In de polders van de kust liggen de rijstvelden, andere gewassen voedsel en fruit. Naast rijst is suiker een belangrijk landbouwproduct. Een groot deel van het land is bedekt met bos waardoor hout ook een belangrijk product is.

Bauxietfabriek in Linden

Verder is de mijnbouw belangrijk, al lange tijd wordt bauxiet geproduceerd en ook goud. In 1884 werd goud ontdekt in Mahdia,^[55] en in 1892 aan de Potarorivier.^[56] De ontdekkingen leidden tot een goldrush in het binnenland. Het zoeken naar goud en diamanten blijft belangrijk. In 2020 werd goud gepasseerd door olie als belangrijkste exportproduct, maar goud was verantwoordelijk voor 22% van de exportproducten met een totale waarde van US$ 657 miljoen.^[57] In 2022 waren er 310 officiële goudmijnen en 100 officiële diamantmijnen.^[58]

De bauxietindustrie was gedurende de 20e eeuw heel belangrijk. In de jaren 1960 was Guyana de vierde producent na de Sovjet-Unie, Jamaica en Suriname.^[59] Aan het begin van de 21e eeuw produceerden de mijnen bij Linden nog maar een geringe hoeveelheid vergeleken met de bloeiperiode.^[60] De bauxietmijnen in Kwakwani dreigden te sluiten in 2020,^[61] maar zijn in juni 2021 weer heropend.^[62] De mijnen van Ituni, de derde bauxietmijnplaats, werden in 1983 gesloten.^[63]

Exports in 2017 (voor de olievondsten)

Meer van recentere datum is aardolie. In 2015 werd 200 kilometer voor de kust van Guyana olie aangeboord door ExxonMobil in het Stabroek-blok.^[64] In de Liza-1 bron zit naar alle waarschijnlijkheid meer dan 700 miljoen vaten olie en in januari 2020 werd de eerste olie verscheept. De olie had tegen de dan geldende olieprijs een waarde van US$ 40 miljard.^[64] Medio 2018 verhoogde ExxonMobil de schatting van de oliereserves in het Stabroek-blok naar vier miljard vaten^[65] en begin 2020 werd dit verder verhoogd naar acht miljard vaten.^[66] In 2025 wordt een olieproductie van 750.000 vaten per dag verwacht.^[65] ExxonMobil heeft een belang van 45% in het blok, Hess Guyana 30% en het Chinese oliebedrijf CNOOC de laatste 25%.^[65]

Begin 2020 begon de olie te stromen en dit heeft geleid tot extra inkomsten. De economische groei steeg behoorlijk, maar het tekort op de lopende rekening is eerst fors verslechterd, met name door de invoer van kapitaalgoederen noodzakelijk voor de oliewinning, maar in 2022 omgeslagen in een overschot door de exportopbrengsten van de olie.

De overheidsinkomsten zullen door de oliewinning stijgen. De oliemaatschappijen krijgen aanvankelijk 75% van de olie-opbrengsten, na aftrek van de productiekosten, om hun investeringen terug te verdienen en de rest wordt gelijk verdeeld over de maatschappijen en de overheid.^[67] De overheid krijgt ook royalty's ter grootte van 2% van de opbrengst waarmee de totale opbrengst 14,5% wordt.^[67] Wanneer de investeringen zijn terugbetaald, waarschijnlijk tegen het einde van de jaren twintig, stijgt het aandeel van de overheid naar zo’n 52% van de olie-opbrengsten na aftrek van de kosten.^[67] In juni 2017 heeft Guyana zich aangemeld om deel te nemen aan de Extractive Industries Transparency Initiative (EITI),^[68] een wereldwijde standaard voor goed bestuur bij de winning van delfstoffen. In 2019 werd een Natural Resource Fund opgericht waar een deel van de inkomsten uit de oliewinning in gestort worden.^[69]

Het land had een structureel een groot tekort op de handelsbalans. De belangrijkste exportproducten zijn goud, bauxiet, rijst en suiker. De activiteit vissen wordt begunstigd door het continentaal plat, hierdoor de verkoop van garnalen in het buitenland. De import bestaat hoofdzakelijk uit olie- en olieproducten en kapitaalgoederen. Het tekort op de handelsbalans wordt deels goedgemaakt door de instroom van kapitaal van donoren en ontwikkelingshulp. In het laatste kwartaal van 2019 ging de olieproductie en export van start. In 2018 lag de totale exportwaarde van goederen op US$ 1,3 miljard en in 2023 was dit vertienvoudigd naar US$ 13,2 miljard, deze stijging werd vooral veroorzaakt door de olie.

In 2017 was de werkloosheid in het land 12%, de werkloosheid onder de jeugd ligt tweemaal zo hoog.^[67] De participatie van de vrouwen in de totale werkgelegenheid was 43,6% in 2017 (2012: 34,6%).^[67]

Volgens de CIA World Factbook leefde in 2006 35% van de bevolking van Guyana onder de armoedegrens.^[70] In 2015 stond Guyana op de 127e plaats (2010: 104) van de HDI index.^[67] De HDI-ranglijst bestaat uit totaal 188 landen.

In de jaren tachtig werkten veel Guyanezen als gastarbeiders in Suriname, maar in de jaren negentig groeide de economie van Guyana fors, en keerden de Guyanese arbeiders uit Suriname naar hun eigen land terug.

Sport

Providence Stadium

De populairste sport in Guyana is cricket. Guyana heeft geen nationaal team en is onderdeel van West-Indisch cricketelftal.^[71] Andere populaire sporten zijn voetbal, basketbal, volleybal, tafeltennis, boksen en hockey.^[72] Het Guyaans voetbalelftal vertegenwoordigt Guyana tijdens internationale wedstrijden zoals het WK, de CONCACAF Gold Cup en de Caribbean Cup. In 1948 werd het Nationaal Olympisch Committee opgericht en neemt Guyana deel aan de Olympische Spelen.^[72] Guyana heeft anno 2022 nooit deelgenomen aan de Winterspelen.^[73]

De belangrijkste algemene stadions zijn Providence Stadium bij Georgetown en het Synthetic Track and Field Facility in Leonora. Bourda (officieel Georgetown Cricket Club Ground) is een belangrijk cricketstadion.

Foto's

• 
  Georgetown vanuit de lucht
• 
  Strandhuis in Mabaruma
• 
  Savanne bij Santa Mission
• 
  Weg op het eiland Wakenaam
• 
  Lethem
• 
  Fort Kyk-over-al
• 
  Secretariaat van de Caricom
• 
  Hoofdweg tussen Linden en Lethem

Zie ook

• Guyana van A tot Z

Externe links

• Ministry of the Presidency of Guyana
• Officiële website van De Instantie van het Toerisme van Guyana
• (en) Bureau of Statistics Guyana
• (en) Worldbank Guyana

Mediabestanden

Zie de categorie Guyana van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

1. (en) Statistics Guyana, Final 2012 Census Compendium 2, 2012. Gearchiveerd op 7 maart 2023.
2. (en) Verenigde Naties 2013
3. (en) Laatste census 15 september 2012 (via V.N.)
4. Niet-officiële schatting CIA Factbook juli 2020, berekend door US Bureau of the Census (gearchiveerd)
5. (en) Wikisource, Anglo-Dutch Treaty of 1814, 13 augustus 1814. Gearchiveerd op 27 maart 2023.
6. (en) Office of the Historian, Foreign Service Institute , Guyana. Gearchiveerd op 19 juni 2023.
7. (en) British Empire, Berbice. Gearchiveerd op 2 oktober 2022.
8. (en) Guyana Times International, The history of Highbury, 14 juni 2013
9. (en) National Trust of Guyana, Highbury Monument
10. (en) Dennis Nichols, Guyanese Online, Guyana: The January 1969 Rupununi ‘Uprising’ recalled – 50 years later
11. Star Nieuws, Een halve eeuw Tigri, 19 augustus 2018. Gearchiveerd op 7 april 2023.
12. Evert Azimullah, De Ware Tijd via Nickerie.net, De overrompeling van post Tigri, 23 augustus 2005
13. (en) Senior army, police officers aided in killing Walter Rodney -prisoner testifies. Stabroek News (25 juni 2014). Gearchiveerd op 18 juli 2023. Geraadpleegd op 24 oktober 2020.
14. National Security Archive, The Walter Rodney Murder Mystery in Guyana 40 Years Later, 23 november 2021 (en)
15. Stabroek News, Rodney was victim of state-organised killing, PM Burnham had to have known –CoI finds, 20 February 2016 (en) . Gearchiveerd op 18 juli 2023.
16. (en) Jimmy Carter, Carter Center, Remembering Guyana's 1992 Elections, 2007. Gearchiveerd op 11 juni 2023.
17. (en) BBC, US suspends Gajraj visa, 5 februari 2004. Gearchiveerd op 22 juli 2022.
18. Kroongetuige in onderzoek doodseskader Guyana vermoord, nieuws.nl, 24 juni 2004
19. (en) Stabroek News, Ronald Gajraj dies, 16 december 2018. Gearchiveerd op 18 juli 2023.
20. (en) Stabroek News, Golding exposes electoral fraud at OAS meeting, 14 mei 2020. Gearchiveerd op 18 juli 2023.
21. (en) Stabroek News, Injunction secured against declaration of results, 5 maart 2020
22. (en) BBC News, Guyana election: Top court orders partial recount of votes, 12 maart 2020. Gearchiveerd op 6 februari 2023.
23. (en) Demerara Waves, US likely sanctions on Guyana politicians, electoral officials over unverified election results, 12 maart 2020. Gearchiveerd op 12 januari 2023.
24. (en) iNews Guyana, Region 4 election recount certified, exposes Mingo’s fraud, 10 juni 2020. Gearchiveerd op 27 januari 2023.
25. (en) Stabroek News, Irfaan Ali sworn in as President, 2 augustus 2020. Gearchiveerd op 18 juli 2023.
26. (en) Independent Guyana and Venezuela in bitter border dispute after oil discovery, 26 september 2015, geraadpleegd op 11 juli 2016
27. (en) Guyana Chronicle, Guyana wants ICJ to order Venezuela off Ankoko, 6 april 2018. Gearchiveerd op 15 april 2023.
28. (es) Efecto Cocuyo Venezuela no participará en procedimiento sobre Esequibo promovido por Guyana en La Haya, 18 juni 2018. Gearchiveerd op 8 april 2023.
29. (es) El Nacional, Asamblea Nacional ratificó la soberanía de Venezuela sobre el Esequibo, 1 oktober 2019. Gearchiveerd op 3 oktober 2022.
30. (en) Guyana South America, Venezuela’s National Assembly Nullifies 1899 Paris Award – Reasserts Claim Over the Essequibo. Gearchiveerd op 1 maart 2023.
31. (en) Internationaal Gerechtshof, ARBITRAL AWARD OF 3 OCTOBER 1899 (GUYANA v. VENEZUELA), 8 maart 2021, p.3
32. Venezolaans regime wint referendum over annexatie olierijk deel Guyana, De Tijd, 4 december 2023
33. (en) CIA World Factbook Guyana: geography, geraadpleegd op 1 augustus 2022
34. (en) Guyanese Online, Beautiful Buxton – by Francis Quamina Farrier, 31 juli 2021. Gearchiveerd op 28 november 2022.
35. (en) Stabroek News, Mahdia declared Guyana’s 10th town, 26 oktober 2018. Gearchiveerd op 18 juli 2023.
36. Bureau of Statistics, Guyana, Guyana Population and Housing Census 2012: Preliminary Report, p.23. Gearchiveerd op 31 maart 2023.
37. Statistics Guyana, 2012 Census. Gearchiveerd op 31 maart 2023.
39. (en) Guyana Chronicle, Amerindian Tribes of Guyana, 17 september 2010. Gearchiveerd op 30 september 2022.
40. (en) Ministry of Amerindian Affairs, Indigenous Nations. Gearchiveerd op 30 mei 2023.
41. (en) Grondwet (2012). Constitution of the Co-operative Republic of Guyana Act. Parlement van Guyana, Artikel 51. Gearchiveerd op 14 april 2023.
42. (en) Independent, LGBT relationships are illegal in 74 countries, research finds, 17 mei 2016. Gearchiveerd op 12 mei 2023.
43. (en) Laws of Guyana, Artikel 351-354
44. (en) iNews Guyana, The cry to scrap Anti – Buggery Laws is a ‘storm in a teacup’ – PPP’s Manzoor Nadir, 14 juni 2022. Gearchiveerd op 30 maart 2023.
45. (en) Stabroek News, CCJ rules in favour of Guyanese transgender women, 13 november 2018
46. (en) Amnesty International, Death Sentences and Executions 2021, 2021, pp.12-13
47. (en) The Death Penalty Project, Guyana’s Court of Appeal will today hear a landmark case that could see the death penalty abolished, 16 juni 2021. Gearchiveerd op 31 maart 2023.
48. (en) My Adventures across the World, Wildlife in Guyana. Gearchiveerd op 4 februari 2023.
49. (en) iNews Guyana, Canje River to be promoted as a tourist destination, 11 november 2019. Gearchiveerd op 30 september 2022.
50. (en) BBC, Episode 1 Zoo Quest to Guiana. Gearchiveerd op 21 juli 2022.
51. (en) Independent, On David Attenborough’s 95 birthday, look at these soothing images of him with animals, 8 mei 2021. Gearchiveerd op 5 december 2022.
52. (en) An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm, 2017, Bio Science #67(6), pp.534–545. Gearchiveerd op 26 januari 2023.
53. (en) Protected Areas Trust, National Protected Areas System
54. (en) IMF Data and Statistics, WEO april 2024: Guyana, geraadpleegd op 7 augustus 2024
55. (en) Guyana Chronicle, People, places…Mahdia: A tourism ‘beauty parlour’ crying out for development, 10 november 2012. Gearchiveerd op 30 september 2022.
56. (en) The Diggings, Potaro District Gold Mine. Gearchiveerd op 23 juli 2022.
57. (en) Observatory of Economic Complexity Guyana, 2020. Gearchiveerd op 13 mei 2023.
58. (en) The Diggings Guyana. Gearchiveerd op 23 juli 2022.
59. (en) Country studies, History of the Economy. Gearchiveerd op 2 juni 2023.
60. (en) Enid Joaquin, Kaieteur news online Bauxite mining in Linden…Economic and environmental impact, 12 maart 2017. Gearchiveerd op 11 juli 2022.
61. (en) Department of Public Information, Kwakwani residents urged to pursue opportunities beyond bauxite, 6 april 2021. Gearchiveerd op 7 april 2021.
62. (en) Stabroek News Testy RUSAL management back on board at BCGI, 18 juni 2021. Gearchiveerd op 18 juli 2023.
63. (en) Guyana Chronicle Bauxite industry collapsed while PNC was in office, 12 juli 2002
64. (en) Bloomberg Exxon’s Guyana Oil Discovery May Be 12 Times Larger Than Economy, 21 juli 2015, geraadpleegd op 11 juli 2016
65. (en) ExxonMobil Increased estimate for Guyana’s Stabroek Block to 4 Billion Barrels, 23 juli 2018, geraadpleegd op 24 juli 2018. Gearchiveerd op 24 juli 2018.
66. (en) Forbes Massive Guyana Oil Find Continues To Grow, 27 januari 2020, geraadpleegd op 28 januari 2020
67. (en) IMF Guyana: 2018 Article IV Consultation, 16 juli 2018, geraadpleegd op 26 juli 2018. Gearchiveerd op 26 juli 2018.
68. (en) EITI Guyana EITI candidature application, 18 augustus 2017, geraadpleegd op 25 juli 2018. Gearchiveerd op 26 juli 2018.
69. (en) Guyana Natural Resources Fund, geraadpleegd op 5 augustus 2024
70. (en) CIA World Factbook: Population below poverty line
71. (en) Caricom, West Indies Cricket Board. Gearchiveerd op 1 juni 2023.
72. (en) Department of Public Information, Co-operative Republic of Guyana National Sports Policy (NSP), februari 2019. Gearchiveerd op 12 augustus 2022.
73. (en) Olympedia, Guyana

Landen in Zuid-Amerika

 Argentinië ·  Bolivia ·  Brazilië ·  Chili ·  Colombia ·  Ecuador ·  Guyana ·  Paraguay ·  Peru ·  Suriname ·  Uruguay ·  Venezuela

Frans overzees departement:	Frans-Guyana
Overzees gebied van het Verenigd Koninkrijk:	Falklandeilanden ·  Zuid-Georgia en de Zuidelijke Sandwicheilanden

Gemenebest van Naties (voorheen: Britse Gemenebest)

Antigua en Barbuda · Australië · Bahama's · Bangladesh · Barbados · Belize · Botswana · Brunei · Canada · Cyprus · Dominica · Fiji · Ghana · Grenada · Guyana · India · Jamaica · Kameroen · Kenia · Kiribati · Lesotho · Malawi · Maleisië · Malta · Mauritius · Mozambique · Namibië · Nauru · Nieuw-Zeeland · Nigeria · Oeganda · Pakistan · Papoea-Nieuw-Guinea · Rwanda · Saint Kitts en Nevis · Saint Lucia · Saint Vincent en de Grenadines · Salomonseilanden · Samoa · Seychellen · Sierra Leone · Singapore · Sri Lanka · Swaziland · Tanzania · Tonga · Trinidad en Tobago · Tuvalu · Vanuatu · Verenigd Koninkrijk · Zambia · Zuid-Afrika

Unie van Zuid-Amerikaanse Naties

 Bolivia ·  Guyana ·  Suriname ·  Venezuela

Verklaring van Cusco · Oprichtingsverdrag · Bank van het Zuiden

Caricom (Caribische Gemeenschap)

 Antigua en Barbuda ·  Bahama's ·  Barbados ·  Belize ·  Dominica ·  Grenada ·  Guyana ·  Haïti ·  Jamaica ·  Montserrat ·  Saint Kitts en Nevis ·  Saint Lucia ·  Saint Vincent en de Grenadines ·  Suriname ·  Trinidad en Tobago