Cartagena (Spanje)
gemeente in de Spaanse regio Murcia Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
gemeente in de Spaanse regio Murcia Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Cartagena is een stad en havenplaats in het oosten van Spanje, in de regio Murcia, aan de Middellandse Zee. De stad heeft 214.759 inwoners (1 januari 2016). De kust wordt de Costa Cálida genoemd. De stad is omringd door een muur met daarin acht poorten. De natuurlijke haven is een zeer diepe baai waaraan de voornaamste marinebasis van Spanje ligt. Twee vooruitstekende kapen, met daarop vestingen, beschermen de stad. Bezienswaardig zijn de kathedraal Santa María Veja uit de dertiende eeuw en het uitzicht vanaf de ruïne Castillo de la Concepción.
Gemeente in Spanje | |||
---|---|---|---|
Situering | |||
Autonome regio | Murcia | ||
Provincie | Murcia | ||
Coördinaten | 37° 37′ NB, 0° 59′ WL | ||
Algemeen | |||
Oppervlakte | 560,19 km² | ||
Inwoners (1 januari 2016) |
214.759 (383 inw./km²) | ||
Burgemeester | Noelia Arroyo (PP) | ||
Provincie- en gemeentecode |
30.016 | ||
Website | Officiële website | ||
cartagena.es | |||
Detailkaart | |||
De gemeente in de regio Murcia | |||
Foto's | |||
Uitzicht op Cartagena | |||
|
De stad werd in de derde eeuw v.Chr. gesticht door Hasdrubal de Schone, een legeraanvoerder uit Carthago. De stad werd Qart chadast (Nieuwe Stad) genoemd, net als Carthago.
Oorspronkelijk was Carthago een Fenicische kolonie of nederzetting. Nadat de oorspronkelijke Fenicische plaatsen als Tyrus, Sidon en Byblos echter overheerst werden door andere volkeren, begon het evenwicht van de Fenicische cultuur en de Fenicische machtssfeer sterk naar het westen van de Middellandse Zee te verschuiven, met Carthago als nieuw centrum hiervan. Cartagena was onderdeel van de verdere verbreiding van deze invloedssfeer naar het westen toe.
Tijdens de Tweede Punische Oorlog in 209 v.Chr. veroverden de Romeinen onder Scipio Africanus de stad. Ze ging onder de naam 'Carthago Nova' (Nieuw Carthago) deel uitmaken van het Romeinse Rijk. Hiervan is de naam Cartagena van afgeleid. Etymologisch gezien is in de naam Carthago Nova zowel het woord nieuw in het Fenicisch, als in het Latijn aanwezig, wat dubbelop kan lijken, maar het niet is, want het Latijnse 'nova' werd toegevoegd om het te onderscheiden van Carthago in Noord-Afrika.
Gedurende de Moorse tijd droeg de stad onder meer de naam 'Qartayanna', en bezat het een grote mate van autonomie. Het was een zelfstandig vorstendom dat later werd verenigd met Aragon.
Voor de stichter van de stad, Hasdrubal de Schone, werd in 1968 een borstbeeld opgericht. Cartagena heeft een archeologisch museum waar vooral objecten uit de Romeinse tijd getoond worden die bij opgravingen zijn gevonden.
De stad Cartagena is gevestigd in Spanje, in het zuidoosten van het Iberisch schiereiland, en heeft de coördinaten 37° 36' NB, 0° 59' WL. De gemeente heeft een oppervlakte van 560 km².
De gemeente Cartagena is een groot hellend vlak van het NW naar het ZO. De gemeente is in het noorden begrensd door de promenade van El Albujón, in het zuiden en het oosten door de Middellandse Zee en in het westen door de heuvels van Cabezos del Pericón en Sierra de las Victorias.
De dominante materialen in de samenstelling van deze bergen zijn veelal van metamorfe (leisteen, marmer etc.) en sedimentaire (kalksteen) aard. De vlakte van Campo de Cartagena zelf bestaat uit sedimentair materiaal dat voornamelijk voortkomt uit recente oorsprong, aangezien de Campo de Cartagena opgestegen is uit de zee gedurende het Plioceen. Ten slotte zijn er ook overblijfselen van recente vulkanische activiteit verspreid over de Campo de Cartagena.
Het historische centrum van de stad wordt omringd door vijf kleine heuvels (Molinete, Monte Sacro, Monte de San José, Despeñaperros (stijgende / uitgerekte honden) en Monte de la Concepción), die oorspronkelijk deel uitmaakten van een schiereiland. Dit gebied werd omringd door een zee bekend onder de naam Mar de Mandarache en de huidige baai. Dankzij de baai beschikt het havengebied over een opening naar de Middellandse Zee. Deze opening wordt natuurlijk beschermd door de uitlopers van San Julian en Galeras, aangezien deze heuvels de ingang van havenstad flankeren. Ter uitbreiding van de stad werd de oude binnenzee, Mar de Mandarache in het begin van de twintigste eeuw opgevuld.
De stedelijke ruimte wordt begrensd of doorkruist door verschillende waterlopen, waarvan sommige, zoals de Rambla de Benipila, gekanaliseerd werden in de achttiende eeuw. De meeste van deze waterlopen staan het grootste gedeelte van het jaar droog, maar door hevige waterval kunnen er in enkele dagen overstromingen plaatsvinden. De laatste maal dat dit gebeurde was in september 2009.
Rond de stad ligt een brede vlakte, die in het noorden en noordwesten begrensd wordt door de oostelijke uitlopers van de Cordilleras Béticas, bestaande uit de pre-kustgebergte (Carrascoy, El Puerto, Los Villares, Columbares en Escalona), en in het zuiden en zuidwesten door de vlaktes en de bergketens van de kustlijn (El Algarrobo, Sierra de la Muela, Pelayo, Gorda, Sierra de la Fausilla en la Sierra minera de Cartagena-La Unión, met als uiterste uitsteeksel in de Middellandse Zee, Cabo de Palos).
De Campo de Cartagena wordt gevormd door de gemeenten van Cartagena, La Unión, Fuente Alamo de Murcia, Los Alcázares, Torre Pacheco, San Javier, San Pedro del Pinatar en een gedeelte van de gemeente Murcia.
In de vlakte van de Campo de Cartagena vinden we vulkanische overblijfselen, onder meer de Cabezo Negro de Tallante, El Carmolí, El Cabezo Beaza en de eilanden in de Mar Menor.
De grenzen van de gemeente Cartagena wordt bepaald door de volgende gemeenten: Torre-Pacheco, Murcia, Los Alcázares, La Unión, Fuente Álamo de Murcia, Mazarrón en San Javier.
Klimaat van Cartagena is als een warm steppeklimaat, waarbij de zee een verzachtende invloed heeft over het weer. De zon schijnt er 325 dagen, met gemiddelde jaarlijkse temperatuur van 20 °C. Januari is de koudste maand (gemiddelde 12 °C) ; augustus, de warmste maand, heeft als gemiddelde temperatuur 28 °C.
Een regelmatig voorkomend weerverschijnsel aan het einde van de zomer, wordt Gota fria genoemd: hevige regens en windhozen welke vaak voor schade zorgen.[1]
Een weerverschijnsel, dat eenmaal om de vijftig jaar voorkomt, is sneeuwval. De laatste keer dat dit gebeurde, was op 18 januari 2017.[2]
Het grondgebied bezit, ondanks de intense en eeuwenlange mijnbouw, het toerisme en de industrie, een bijzondere natuurlijke rijkdom en diversiteit met een hoge mate van inheemse flora. Een belangrijk deel van zijn grondgebied is wettelijk beschermd.
Het kustgebergte van Cartagena kent een van de grootste botanische biodiversiteit van het Iberisch schiereiland. Men vindt er zowel Europese als Afrikaanse soorten. Opmerkelijk zijn de vele soorten die alleen aanwezig zijn aan de zuidelijke kust van Spanje (Murcia en Almería in het bijzonder) en in Noord-Afrika. De Tetraclinis is een typisch voorbeeld: een cipres die alleen groeit in Noord-Afrika, Malta en Cartagena.
Er is een grote waardevolle inheemse flora, waarvan een aantal planten ernstig met uitsterven bedreigd is, zoals de Evergreen van Cartagena, de Rabogato uit de Mar Menor, de Zamarilla van Cartagena, kamille uit Escombreras, de Astragalus nitidiflorus, de Narcissus tortifolius en de Cistus heterophyllus van Cartagena.
Onder de diersoorten bevinden zich enkele bedreigde soorten, zoals de slechtvalk, de oehoe, de steenarend, de havikarend, de Moorse landschildpad, de grote hoefijzerneus en de Aphanius iberus, een vis die voorkomt in het zuidoosten van Spanje. Op de berg Roldán werd de aanwezigheid van de gewone kameleon geconstateerd. Het is nog niet duidelijk of het gaat om een inheemse soort of dat hij werd ingevoerd.
Naast de bovenstaande diersoorten treft men ook de flamingo, de vos, het konijn, de das, de marter, de genetkat en de wilde kat aan. Het everzwijn komt hier ook vaak voor.
Er zijn tal van beschermde natuurparken in en in de nabijheid van de gemeente Cartagena:
Het gebied bestaat uit bergformaties, parallel aan de zee lopend, en richting oosten glooien naar het vlakste deel van het park, de Salinas del Rasall, het lager gelegen natte gedeelte van het park. Men vindt hier verschillende geologische materialen en structuren: fossiele duinen, kliffen, stranden, kalkstenen, sedimentaire gesteenten en metamorfe gesteenten zoals leisteen en fylliet.
De Salinas del Rasall is een lager gelegen nat gebied en het karakteristieke van zo'n omgeving bestaat uit zout, kwelders en riet en met de fauna voornamelijk bestaande uit watervogels en kustvogels. Hier leeft de Aphanius iberus, een inheemse vis beschermd wegens het gevaar van uitsterven.
Voorts vormen de kanalen en geulen in de ravijnen een ander opmerkelijk ecosystemen. Deze omgeving, met een hoge relatieve vochtigheid, is gastheer van plantensoorten die elders niet zouden overleven zoals de oleander, Scirpus holoschoenus[3] en ook een aantal geïsoleerde exemplaren van tamarisk.[4] In minder steenachtige kanaalbedden treft men riet, rus en de vijgenboom aan.
De geulen en ravijnen zijn gebieden waar broedvogels, als de bijeneter en de torenvalk leven. Naast deze tijdelijke inwoners worden vele kleine vogels aangetrokken door de overvloed aan muggen en andere insecten.
De bescherming blijkt een uitstekende manier te zijn om het zeemilieu te beschermen en kansen te creëren voor de regeneratie van het visbestand. Rijkdom, schoonheid en diversiteit van de zeebodem van Cape Tiñoso maakten dit gebied een van de Spaanse bestemmingen te zijn voor duikers. Bedrijven die zich bezighouden met deze activiteit bevinden zich in het centrum van La Azohía.
Een rots enkele meters onder het wateroppervlakte dicht bij het Isla Grosa, was eeuwenlang een probleem voor de navigatie. Op de zeebodem liggen dan ook talrijke wrakken van Fenicische en Romeinse oorsprong, waarvan de belangrijkste dateert uit de vijfde eeuw voor Christus. Dit Fenicische schip zonk met een lading tin, lood, Punische artikelen en een assortiment van slagtanden van de Afrikaanse olifant met Fenicische inscripties. De totale lading van deze scheepswrakken, die rondom Isla Grosa, werden gevonden, is te zien in het Nationaal Museum van Onderwaterarcheologie in Cartagena.
Het 19 vierkante kilometer grote zeereservaat Cabo de Palos en Islas Hormigas ligt tussen de vuurtoren van Cabo de Palos en het eiland Hormigas. Hier is een grote biologische diversiteit; met een nog intacte zeebodem. Bijzonder zijn de grote zeegrasvelden en de koraalkolonies. Door de beperkte diepte is de plaat een groot gevaar voor de scheepvaart. Sinds 1995 is de plaat beschermd om de flora en fauna van het gebied te behouden en de visstand weer op peil te krijgen. Dankzij de schoonheid en de goede conservatie van de zeebodem is dit gebied een van de favoriete bestemmingen voor duikers in Spanje.
Las Palomas is een klein eiland, op 6 kilometer zuidwest van de haven van Cartagena en op 1 kilometer van de dichtstbijzijnde kust. Het is een guur en steenachtig gebied waar veel vogels hun nest bouwen. Bij archeologisch onderzoek (2007-2008) werden verscheidene scheepswrakken rond het eiland gevonden.
Het eiland Escombreras (4 ha) bestaat uit een steile rots en is beschermd natuurgebied. Het heeft een kleine pier, een strand en wat oude gebouwen. Er zijn wat archeologische vondsten, waaronder resten van een Griekse tempel (ter ere van Herakles). Hierom staat het eiland ook bekend onder de naam Heracles. Men trof ook resten van zoutproductie en industriële activiteit uit de Romeinse tijd. Nog oudere overblijfsels van de Feniciërs werden aangetroffen.
Een beetje verder ligt het gebergte Sierra Espuña.
Dankzij de strategische ligging aan de Middellandse Zee is Cartagena bewoond sinds de oudheid door verschillende beschavingen, die allemaal hun stempel gedrukt hebben op het rijke culturele erfgoed.
De status van de stad Carthago Nova werd in het jaar 44 v.Chr. verhoogd tot de rang van een Romeinse kolonie onder de naam Colonia Iulia VRBs Carthago Nova (CVINC). Onmiddellijk, tijdens de regering van Imperator Caesar Augustus werd een ambitieus proces van romanisering en verstedelijking van de stad opgestart. Zo zou de stad uitgroeien tot een van de mooiste van het Romeinse Rijk. Ook vandaag nog kunnen verschillende monumenten uit de Romeinse architectuur bezocht worden.
De bouw van het theater begon in de late eerste eeuw voor Christus. Het is het meest bezochte monument van de regio Murcia. Tegenover het theater staan de ruïnes van de kathedraal van Onze Lieve Vrouw Hemelvaart, die bekendstaat als Santa María la Vieja. Deze kathedraal, daterend uit de late dertiende eeuw, werd gedeeltelijk verwoest tijdens de Spaanse Burgeroorlog. In juli 2008 werd het Museo Teatro Romano de Cartagena geopend, dienstdoende als ingang van het Romeinse theater van Cartagena. Het gebouw werd ontworpen door architect Rafael Moneo en toont verschillende details van het theater, die gevonden zijn tijdens opgravingen en herstellingen aan het gebouw. Op 11 januari 1999 werd het theater uitgeroepen tot Bien de Interés Cultural.
Het Forum Romanum van Carthago Nova stond in het centrum van de stad, op de kruising van de hoofdwegen (El cardo en El decumano) en tussen de bergen van Cerro de la Concepción (waar zich het amfitheater bevindt) en de Asdrubalis Arx (hedendaags Cerro del Molinete genoemd). Het forum werd gebouwd op ongeveer de huidige plaats van San Francisco en is op dit moment slechts gedeeltelijk opgegraven. De monumenten die in het forum tot nu toe zijn blootgelegd zijn:
In 2008 werd de uitgebreide opgraving van de zuidhelling gelanceerd. Men ontdekte verschillende baden in een thermisch complex, een arena en een luxewoning van een stadsmagistraat. De meerderheid van de materialen van deze drie plaatsen, en andere materialen gevonden in opgravingen en die betrekking hebben op het Romeinse forum van Carthago Nova zijn tentoongesteld in het Stedelijk Archeologisch Museum.
Als beschermingsmuren bestaat er nog de Punische Muur, gebouwd in 227 v.Chr. tijdens de oprichting van de stad. Dit is een van de weinige overblijfselen van het verleden van de Carthaagse stad. De Byzantijnse muren zijn daarentegen opgeslagen in de kelder van het Stedelijk Archeologisch Museum.
Voorts blijft één huis uit de Romeinse tijd, de Casa de la Fortuna, gebouwd tijdens de eerste eeuw v.Chr. De mozaïeken en muurschilderingen in het huis zijn behouden gebleven.
Op het hoger liggend gedeelte van de stad, in het verlengde van het amfitheater, bevindt zich het Castillo de la Concepción, dat gebouwd werd in de dertiende eeuw. Het is voor publiek te bezoeken, de geschiedenis van Cartagena wordt er in beeld gebracht. Rond dit gebouw bevindt zich het Torrespark, aangelegd in het begin van de twintigste eeuw na de sloop van de huizen die zijn gelegen waren op de heuvel Cerro de la Concepción. Ten oosten van La Concepción ligt het Castillo de los Moros, een moorse fort gebouwd tussen 1773 en 1778.
Naast het Castillo de la Concepción kunnen volgende belangrijke kastelen en burchten bezocht worden: Atalaya, San Julian, Galeras en Moren.
De Campus Muralla del Mar, het gewezen maritieme ziekenhuis, is een van de eerste gebouwen die na transformatie van de stad tot de belangrijkste Spaanse marinebasis in de Middellandse Zee gebouwd werd. Het is nu de thuisbasis van de Polytechnische Universiteit van Cartagena. Vlakbij ligt El Pabellón de Autopsias, waar ze vroeger de anatomie onderwezen.
Andere barokke of neoclassicistische gebouwen van militaire oorsprong zijn de verdedigingsmuur Muralla de Carlos III, de zeevaartschool Escuela de Guardiamarinas, het gebouw van de kapitein (Capitania) (opgericht in 1740 en later gewijzigd op verschillende punten), de kazerne Arsenal en vooral voor de kazerne het Parque de Artíllería, dat het het Militaire Museum huisvest.
De Basílica de la Caridad, gebouwd in de negentiende eeuw, is een van de belangrijkste gebouwen van de stad, samen met de tempel gewijd aan de patroonheilige van de stad, Virgen de la Caridad. Het gebouw wordt gedomineerd door een grote koepel, en herbergt een grote hoeveelheid vschilderijen en sculpturen uit de Spaanse en Italiaanse barok alsook schilderijen van Manuel Ussel de Guimbarda. Verder zijn er nog barokke en neoklassieke kerken zoals Carmen, Santo Domingo en Santa María de Gracia.
Ook noemenswaardig is de vuurtoren van Cabo de Palos.
Veel modernistische gebouwen die gebouwd zijn in de stad, behoren tot de belangrijkste van deze streek. Deze modernistische gebouwen uit de late negentiende en vroege twintigste eeuw, toen de bourgeoisie werd geïnstalleerd in de stad als gevolg van de groei van de mijnbouw, benadrukken de rijkdom van deze tijd. Als belangrijkste gebouwen ontworpen door de architect Víctor Beltrí y Roqueta en behorend tot de art nouveaukunststroom, kunnen genoemd worden:
Ten slotte zijn er nog:
Typisch voor het gebied in de Campo de Cartagena zijn de traditionele windmolens. Gebouwd gedurende de achttiende en negentiende eeuw bevinden de meeste zich tegenwoordig in een deplorabele staat. De molens werden gebruikt voor vier doeleinden: meelmaalderij, zoutmaalderij, persen van oliën waaronder olijfolie en waterwinning. Specifiek kenmerk van deze molens zijn de wieken: deze voeren de driehoekige vorm van het zeil van een zeilschip. Ze werden allemaal geklasseerd als cultureel erfgoed. Enkele werden al gerestaureerd: de oude meelmolen van Zabala,[9] de molen La Puebla en de molens uit de deelgemeentes La Palma, Pozo Estrecho en Alumbres.
Het aanbod aan musea in Cartagena is heel divers. Deze musea hebben voornamelijk betrekking op de verschillende aspecten van de geschiedenis van de stad.
In het Nationaal Museum van Onderwaterarcheologie [10] (ARQUA) bevindt zich naast tijdelijke exposities ook de bestendige expositie over onderwater acheologie en scheepsbouw. Het gebouw bevindt zich naast de jachthaven van de stad.
Het Gemeentelijk Archeologisch museum[11] bevindt zich aan de Calle Ramón y Cajal 45, enkele meters van het commercieel centrum El Corte Inglés. In dit museum bevinden zich alle belangrijke stukken uit de omgeving vanaf de prehistorie tot aan de moderne tijd.
Het Museo Teatro Romano de Cartagena,[12] waarvan de ingang zich tegenover het stadhuis (Palacio Consistorial de Cartagena) bevindt, huisvest alle overblijfselen die opgegraven werden tijdens de restauratie van het Romeins amfitheater.
Schuilkelders van de Spaanse Burgeroorlog.[13] Met een capaciteit van 5500 plaatsen gaven ze bescherming tegen de luchtaanvallen uitgevoerd door de troepen van Franco. Bekend zijn de bombardementen die plaatsvonden in de middag van 25 november 1936, de "bombardementen van vier uur", uitgevoerd door het Duitse Condor Legioen.
Het Historische Militair Museum[14] bevindt zich in het Artillerie-Arsenaal aan de Plaza General López Pinto naast het Koninklijk Park. De kazerne werd in opdracht van Koning Karel III gebouwd tussen 17 maart 1777 en 25 augustus 1786. Het museum bezit artilleriestukken, luchtafweerkanonnen, kustgeschut en een hoeveelheid munitie. Ten slotte bevindt zich er de grootste collectie aan miniatuur modellen, die opgenomen is in het Guinness Book of Records.
In het Regionaal Museum voor Moderne Kunst (MURAM)[15] worden tijdelijke exposities georganiseerd. Het museum bevindt zich in het Palacio de Aguirre, gelegen aan de Plaza de la Merced, 16.
Het Maritiem museum van Cartagena[16] is gelegen in een van de bijgebouwen van de Maritieme kazerne.
Museum van de schrijvers[17] Carmen Conde (Cartagena, 1907-Majadahonda, 1996), die ook de eerste vrouw in de Real Academia Española was en oprichtster van de Universiteit van Cartagena en van Antonio Oliver Balmás (Cartagena, 1903-Madrid, 1968)
Het glasmuseum[18] bevat een tentoonstelling van glazen gebruiksmiddelen die door de Santa Lucia glasfabriek (1834-1955) geproduceerd werden.
Het centrum van de stad wordt overheerst door de haven, maar binnen de stadsgrenzen ligt een deel van La Manga del Mar Menor. Het andere deel behoort tot de gemeente San Javier. Met de stranden in het binnenland wordt zo de Mar Menor gevormd. Cartagena bezit ook een deel van de kust aan de Middellandse Zee. De volgende stranden werden gecertifieerd als kwaliteitsstranden door het ICTO (Instituto para la Calidad Turística Española): Cala Cortina, Islas Menores, Playa Honda, Mar de Cristal, Cala del Pino, Cavanna, Barco Perdido, El Galúa, Levante en La Gola.
Belangrijke investeringen zijn gedaan om het water dat van de bergen komt, op te vangen. Dit leidde ertoe dat de Campo de Cartagena getransformeerd werd in een landbouwgebied. Op dit moment is 36.112 hectare gewijd aan akkerland. De belangrijkste gewassen zijn citroenen (2475 ha), amandelen (1668 ha), meloenen (1218 ha) en sla (1230 ha) (Gegevens van 2006. Ministerie van Landbouw en Water).
Traditioneel bestaat de industriële activiteit in de stad overwegend uit de chemische industrie, de scheepsbouw, de voedingsmiddelenindustrie, de drankenindustrie en de tabaksector.
In de vallei Escombreras bevindt zich het hart van de chemische industriële activiteit. De olieraffinaderij Repsol YPF heeft een dagelijkse capaciteit van 220.000 vaten. Toen dit gebied te klein werd, werd het industrieterrein Los Camachos ontwikkeld. De lokale kleine bedrijven zijn meer geconcentreerd rond het industrieterrein Cabezo Beaza.
In de scheepsbouw is nog één firma actief in de haven, Navantia, het voormalige Bazán. Deze firma is gespecialiseerd in de bouw van oorlogsschepen. Deze industrie startte op in de achttiende eeuw toen het leger zich in de "Arsenal" vestigde.
Wat betreft de drankenindustrie is de stad bekend om de zoete likeur Cuarenta y tres (Licor 43), die tegenwoordig naar ruim zestig landen wordt geëxporteerd.
In het havengebied worden de volgende activiteiten uitgeoefend:[19]
Ten oosten van de haven ligt het punt Cabo de Palos. Het bestaat uit een klein uitstekend gebergte dat in de Middellandse Zee terug boven het waterspiegel komt ter hoogte van de eilanden genaamd "islas Hormigas". Aangezien het een drukke vaarroute is om af te draaien naar Valencia en Barcelona, heeft men er een vuurtoren geplaatst. Reeds in de oudheid stond er op die plek een tempel ter ere van Baäl Hammon, later geïdentificeerd door de Romeinen als Saturnus. In 1554, als gevolg van de intensiteit van de aanvallen van piraten op de Spaanse Middellandse Zeekust, besliste keizer Karel V om er een uitkijktoren met de naam van Torre de San Antonio te bouwen. In de tijd van Filips II van Spanje, werd bij het ontwikkelen van een compleet systeem van kustverdediging een zeshoekige toren gebouwd. Deze werd voltooid in 1578. Ondanks het feit dat deze toren zich nog in een zeer goede staat bevond, werd hij in 1862 gesloopt en werden de stenen gebruikt bij de bouw van de huidige vuurtoren. Het werk aan de nieuwe vuurtoren werd in 1864 voltooid.
Het belang van toerisme neemt toe. Belangrijke troeven zijn de nabijheid van de kust en het archeologische erfgoed van de stad. Verder werd een orgaan ter promotie van het toerisme onder de naam Puerto de Culturas opgericht. Een belangrijk actiepunt was het aantrekken van cruiseschepen.
Op dit moment heeft Cartagena, na de hoofdstad van de regio, het grootste aantal kamers (5366). Het heeft ook vier campings met een capaciteit van 8192 personen.
Verschillende duizenden militairen zijn gelegerd in Cartagena. Vandaag de dag zijn dat onder andere de volgende regimenten en militaire functies:
Net als alle andere Spaanse gemeenten, wordt Cartagena bestuurd door zijn eigen gemeenteraad, bestaande uit 27 raadsleden die om de vier jaar democratisch gekozen worden tijdens gemeenteraadsverkiezingen.
De eerste lokale verkiezingen werden gehouden in 1979. Sindsdien heeft Cartagena acht burgemeesters gekend: drie van de Socialistische Partij (PSOE), een van de Partido Cantonal (PCAN), de eerste vrouwelijke burgemeester Pilar Barreiro (PP), die vijf termijnen regeerde, opgevolgd door José López van Movimiento Ciudadano. Daarna volgde weer twee vrouwen met Ana Belén Castejón (eerst PSOE, daarna onafhankelijk) en Noelia Arroyo (PP).
Legislatuur | Naam | Politieke partij |
---|---|---|
1979-1983 | Enrique Escudero de Castro | PSOE |
1983-1987 | Juan Martínez Simón | PSOE |
1987-1991 | Antonio Vallejo Alberola | PCAN |
1991-1995 | José Antonio Alonso Conesa | PSOE |
1995-1999 | Pilar Barreiro Álvarez | PP |
1999-2003 | Pilar Barreiro Álvarez | PP |
2003-2007 | Pilar Barreiro Álvarez | PP |
2007-2011 | Pilar Barreiro Álvarez | PP |
2011-2015 | Pilar Barreiro Álvarez | PP |
2015-2017 | José López Martínez | Movimiento Ciudadano regeert met PSOE |
2017-2019 | Ana Belén Castejón | PSOE regeert met Movimiento Ciudadano |
2019-2021 | Ana Belén Castejón | Onafhankelijk (uitgesloten uit PSOE) regeert met PP |
2021-2023 | Noelia Arroyo | PP regeert met Onafhankelijk (uitgesloten uit PSOE) |
2023- | Noelia Arroyo | PP minderheidskabinet met 10 van de 27 zetels |
Het meest bekende gerecht wordt "arroz caldero" genoemd. Het is een gerecht op basis van rijst, vis en schaaldieren. Van de vis en de schaaldieren wordt een bouillon gemaakt. Dit gebeurt na toevoeging van verschillende kruiden, die kunnen wisselen naargelang de smaak. Zo kan er saffraan, paprikapoeder, gember, viskruiden of zelfs curry toegevoegd worden. Eens de bouillon gereed, wordt daarin de rijst gekookt.
Daarnaast heb je nog de "michirones", een stoofpot op basis van gedroogde tuinbonen waaraan meestal ham, chorizoworst en laurier worden toegevoegd. Het gerecht wordt meestal in een aardewerk schaal gepresenteerd.
Andere typische gerechten zijn konijn geserveerd met rijst, konijn met knoflook, gepekelde vis en nagerechten zoals "arrope" (een snoepje gemaakt met gedroogde vijgen), "tocinillos de cielo" (desert gemaakt van gekaramelliseerd eigeel en suiker, compact en diepgeel van kleur) en "pan de Calatrava" (een soort pudding).
Cartagena is bekend om de zoete likeur Cuarenta y tres (Licor 43), die naar ruim 60 landen wordt geëxporteerd.
Tot de typische dranken behoren de "asiático", waarvan de ingrediënten koffie met Licor 43, Brandy en gecondenseerde melk zijn, de "láguena", een mengsel van anijslikeur en zoete wijn en de "reparo", op basis van Brandy en zoete wijn.
In de bakkerij zijn de "crespillos", een gezouten en knapperig rond gebak van tarwebloem, erg gekend. Evenals de "empanadillas", waarvan deze gevuld met tonijn en ei en de gefrituurde het populairst zijn. Ook bekend zijn de lokale "exploradores", gebakken vleespasteitjes bestrooid met poedersuiker. De meest populaire gebakjes zijn de "suspiros" , gemaakt van geklopt eiwit en suiker bij voorkeur poedersuiker, waaraan aroma's kunnen worden toegevoegd, of vanille, hazelnoot of amandelen. Deze gebakjes inspireerden de componist Antonio Álvarez Alonso toen hij de Paso doble genaamd "Suspiros de España" componeerde. Daarnaast zijn er nog twee gebakjes, die tijdens een korte periode in het jaar gefabriceerd worden. Vooreerst de "cordiales", die enkel rond Kerstmis gefabriceerd worden. Ze worden gemaakt door een deeg te maken van gemalen amandelen, engelenhaar, suiker, ei en citroenschil. Daarnaast zijn er nog de "rollicos de San Antón", gefabriceerd voor de feesten van de beschermheilige, San Antonio Abad, op 17 januari. Hun meest representatieve ingrediënt is anijs, dat wordt toegevoegd tijdens de bereiding van het deeg.
Momenteel zijn er vijf universiteiten gevestigd in Cartagena: de Polytechnische Universiteit van Cartagena of UPCT (la Universidad Politécnica de Cartagena), Sint-Antonius Katholieke Universiteit of UCAM (la Universidad Católica San Antonio), Nationale Universiteit van het Onderwijs op afstand of UNED (la Universidad Nacional de Educación a distancia), de Internationale Universiteit Menéndez Pelayo of UIMP (la Universidad Internacional Menéndez Pelayo) en de Universiteit van Murcia of UM (Universidad de Murcia).
De Polytechnische Universiteit van Cartagena of UPCT (la Universidad Politécnica de Cartagena) is een openbare universiteit met technologische opleidingen en opleiding voor de vorming van toekomstige ondernemers. Het werd opgericht in 1998 na de fusie van verschillende centra, die cursussen verzorgden op de campus van Cartagena. Volgende opleidingen worden er verzorgd:
De UCAM (la Universidad Católica San Antonio), gevestigd in hoofdstad Murcia, opende in oktober 2014 een campus in Cartagena, in de wijk genaamd Los Dolores gelegen ten Noorden van de stad. De Campus is gevestigd in een voormalige militaire kazerne, wiens restauratie in 2006 begon. Op de campus van Cartagena worden de volgende richtingen gedoceerd: Rechtsgeleerdheid, Psychologie, Fysiotherapie, Verpleegkunde, Opvoedkunde, Leraar Basisonderwijs, Sport en Toerisme. Jose Luis Mendoza, voorzitter van de UCAM, heeft aangekondigd om in de toekomst nog andere richtingen in te voeren.
De regionale hoofdvestiging van UNED in Murcia is gevestigd aan de Calle Ingeniero de la Cierva in Cartagena.
De zetel van de UIMP (la Universidad Internacional Menéndez Pelayo) is gevestigd in Madrid. Het is een openbare universiteit met vestigingen in Santander, Valencia, Barcelona, Cartagena, Cuenca, Luis Seoane Foundation (La Coruña), Granada, Huesca, Sevilla, La Línea de la Concepción en Santa Cruz de Tenerife. In Cartagena is het UIMP gehuisvest in het gebouw van de Kamer van Koophandel, Industrie en Navigatie van Cartagena. Dit gebouw is gelegen aan de Muelle de Alfonso XII in een mooie omgeving in het centrum van de stad.[21]
De UM (Universidad de Murcia) organiseert in Cartagena de opleidingen tot kleuterleider, onderwijzer lager onderwijs, arbeidsrelaties en HR en verpleegkunde.
Deze viering had een diepgewortelde populariteit, vooral gedurende de tweede helft van de negentiende eeuw, maar werd verboden aan het einde van de Burgeroorlog. Met het herstel van de democratie en vooral na 1981, won het Carnaval weer aan interesse en vanaf toen werden ze als van Regionaal Toeristisch Belang verklaard. Het evenement dat een week duurt, bestaat uit parades en een wedstrijd waar de mooiste kostuums gekozen worden.[22]
Zoals in de meeste belangrijke steden van Spanje worden er in de week voor Pasen verschillende processies georganiseerd. Deze starten in de vroege ochtend van Goede Vrijdag, het feest van de patroonheilige van de stad (de Maagd van de Liefde), tot Paaszondag. Elke dag is er een processie.
De Raad van het Broederschap van de Heilige week (La Junta de Cofradía de la Semana Santa) bestaat uit vier penitentiaire broederschappen: Makos, Californios, Risen en Socorro. De twee eerste broederschappen organiseren zelfs tijdens verschillende dagen processies.
De Heilige Week van Cartagena werd van internationaal toeristisch belang verklaard in 2005.
De 'epicentrum' van de Heilige Week in Cartagena is de kerk van Santa María de Gracia, een tempel van de achttiende eeuw, die nooit werd voltooid en bovendien zwaar werd getroffen tijdens het begin van de Spaanse Burgeroorlog in 1936. Het is gelegen aan de Calle de Aire, in het oude gedeelte van de stad.[23]
Cartageneras zijn een flamenco vorm uit de cantes de las minas stijl (NL: zang uit de mijnen). Ze ontstonden uit de oud folkloristische fandangostijlen. De basis van deze specifieke vorm ligt in de traditionele fandangos uit het gebied van de mijnen van Cartagena (Murcía), Zuid-Spanje.
Dit evenement is een festival gewijd aan verschillende muziekgenres van een bepaald land. Dit festival wordt sinds 1995 elk jaar tijdens de maand juli georganiseerd. Naast de muziek worden er verschillende alternatieve activiteiten georganissers zoals film, literatuur en tentoonstellingen gewijd aan het gastland.[24]
"Cartageners en Romeinen" is een festival dat sinds 1990 georganiseerd wordt tijdens de tweede helft van september. Deze feesten werden van Nationaal Toeristisch Belang verklaard.
Ze bestaan uit massa evenementen, die de historische gebeurtenissen uitbeelden die in de stad plaatsgrepen tijdens de Tweede Punische Oorlog. De gebeurtenissen die worden herinnerd zijn de stichting van de stad door de Carthaagse generaal Hasdrubal de Schone, de doorsteek van Hannibal naar Rome en de grote strijd voor de verovering van de stad door de Romeinse generaal Scipio Africanus in 209 voor Christus. Gedurende 10 dagen worden verschillende theatrale acts georganiseerd met zelfs een strijd tussen gladiatoren en wagenrennen.[25]
Het festival werd opgericht in 1980 en overspoelt de stad vanaf einde oktober tot en met begin december met de beste traditionele en avant-garde jazzmuziek. Het wordt samen met het jazzfestival van San Sebastián en het Vitória Jazz Festival beschouwd als een van het beste in Spanje. Prestigieuze musici zoals Cassandra Wilson, Patti Smith, Rufus Wainwright en Bill Evans hebben reeds deelgenomen.[26]
Het International Film Festival van Cartagena, ook wel bekend als FICC, is een internationaal filmfestival dat plaatsvindt sinds 1972 in de stad Cartagena. Het is het oudste filmfestival in de regio Murcia. Het festival wordt jaarlijks gehouden tijdens de maand november.[27]
De ontsluiting van de stad is goed, aangezien het aanbod van vervoermiddelen veelzijdig is en kwalitatief goed te noemen.
Op de Lijst van Spaanse autosnelwegen vinden we twee autoroutes die de stad doorkruisen
Aanduiding | Benaming | Traject |
---|---|---|
AP-7 | Autopista del Mediterráneo | Crevillent – Cartagena |
A-30 | Autovía de Murcia | Albacete – Murcia – Cartagena |
In de buurt van Cartagena zijn er zelden files te bemerken op deze autosnelwegen.
Cartagena heeft een openbaar bus bedrijf genaamd Urban Transport Cartagena SA, afgekort TUCARSA. De openbare concessie werd verleend aan de commerciële onderneming ALSA.[28]
Het stadsbestuur van Cartagena ondertekende in 2007 een samenwerkingsovereenkomst met het Agentschap voor Energie Management in de regio Murcia (ARGEM) voor het gebruik van biodiesel in het openbaar vervoer om zo de schadelijke uitstoot met ongeveer 14 ton te verminderen. Dit initiatief, dat deel uitmaakt van het Europese project Bio-NETT, kende haar operationele start in maart 2008.
De busdiensten, die verzorgd worden binnen de regio, zijn:
Vanaf het busstation van de stad, dat zich aan de Avenida Trovero Marín bevindt, zijn er regelmatige buslijnen met de andere grote stedelijke centra in de regio en Spanje, evenals een aantal buitenlandse steden. De commerciële bedrijven die hier hun busdiensten aanbieden zijn ALSA, Lycar (naar Almería, Vera en Cuevas de Almanzora) en Costa Azul (naar Alicante, Los Alcázares, Elda en El Pilar).[30]
In Cartagena zijn er twee treinstations, één bestemd voor het conventionele spoor en één bestemd voor het smalspoor (Ferrocarriles de Vía Estrecha, afgekort FEVE), die de stad verbindt met Los Nietos aan de Mar Menor.
Wat het conventionele spoor betreft, biedt de Spaanse spoorwegen Red Nacional de los Ferrocarriles Españoles, afgekort RENFE, naast twee regionale treinen naar Murcia en Valencia slechts twee binnenlandse verre bestemmingen naar Madrid (Altaria treinen) en Barcelona (Talgo-treinen) aan en één internationale bestemming Montpellier (Talgo-treinen).
De dichtstbijzijnde luchthaven was gelegen in San Javier, ongeveer twintig kilometer van Cartagena. Deze basis verzorgde zowel militaire als burgervluchten. Vanaf januari 2019 verhuisde de luchthaven naar Corvera, ongeveer dertig kilometer van Cartagena. TUIfly verzorgt verschillende vluchten per week naar de luchthaven van Antwerpen en Charleroi.
Op honderd kilometer afstand is er de luchthaven van Alicante. Verschillende luchtvaartmaatschappijen bieden vluchten naar België en Nederland aan. Zo verzorgt TUIfly verschillende vluchten per week naar de luchthavens van Antwerpen, Brussel, Charleroi, Luik en Oostende. Daarenboven verzorgt Ryanair verschillende vluchten per week naar de luchthavens van Charleroi, Maastricht en Eindhoven. Voorts verzorgt Transavia vluchten op de luchthaven van Schiphol, Rotterdam en Eindhoven. Ten slotte verzorgen Vueling Airlines en KLM vluchten op Schiphol.
De haven van Cartagena kent geen vaste oversteekdiensten, maar verschillende cruiseschepen doen de haven aan.
Cartagena CF, opgericht in 1919, Cartagena FC, opgericht in 1940 en FC Cartagena, opgericht in 1995, speelden tot en met seizeon 2024-2025 respectievelijk 7, 8 en 8 seizoenen in de Segunda División A. FC Cartagena maakt sinds seizoen 2020/21 weer deel uit van dit tweede niveau van het Spaanse voetbal. Cartagena FC had geen eerste ploeg tijdens het seizoen 2022/23 en op 4 juli 2023 werd er met Mar Menor FC een samenwerkingsakkoord getekend. Daardoor verhuisde de ploeg uit San Javier voor minstens vijf seizoenen naar Cartagena. De ploeg ging verder onder de naam Racing Cartagena Mar Menor.[31]
Het zaalvoetbal is erg populair in de stad Cartagena. Futsal Cartagena heeft na seizoen 2023-2024 in totaal 22 seizoenen gespeeld in de Eerste Divisie, het hoogste niveau in Spanje. De club werd opgericht in 1993 en op het einde van het seizoen 2023-2024 werd de ploeg Spaans kampioen. Voor het ogenblik draagt de ploeg de naam Jimbee Cartagena. Vanaf 1998 tot en met 2012 speelden ze op het hoogste niveau, maar toen volgde met een vijftiende plaats de degradatie. Na vier seizoenen gespeeld te hebben op het tweede niveau van het Spaanse zaalvoetbal, werd de ploeg tweede achter het filiaal van El Pozo Murcia, zodat de ploeg van het seizoen 2016-2017 weer actief is in de Primera División de Futbol Sala. Het eerste seizoen bevond de ploeg zich constant in de veilige zone van het behoud, maar op het einde werd het nog best lastig en eindigde de ploeg op de veertiende plaats, net genoeg voor de redding. Na de reguliere competitie 2020-2021 kon de ploeg met een vierde plaats zich voor de eerste keer plaatsen voor de play offs van 8 ploegen, maar in de eerste ronde werd de ploeg reeds uitgeschakeld. Hetzelfde scenario, maar dan met een vijfde plaats in de eindrangschikking, voltrok zich het seizoen 2021-2022.
Het seizoen 2022-2023 werd gekenmerkt door de deelname aan de finale van de Copa del Rey. De beker ging echter verloren na een 3-4 verlies tegen FC Barcelona.[32] Dankzij deze bekerfinale speelde de ploeg op 7 januari 2024 de Super Copa de Espana. Wat vorig jaar niet lukte, gebeurde nu wel met FC Barcelona met 2-1 te verslaan.[33]
Hetzelfde jaar kreeg de club van 21 tot en met 24 maart 2024 voor het eerste maal in hun geschiedenis de kans om the eind tornooi van de Copa del Rey te organiseren. De deelnemende ploegen waren de acht best geplaatste ploegen na de heenronde, zijnde Jimbee Cartagena, ElPozo Murcia, Barça, Movistar Inter, Osasuna Magna, Manzanares, Jaén en Mallorca Palma Futsal.[34] Op het einde van dat seizoen werd de ploeg voor de eerste maal Spaans kampioen. Ze waren vijfde geëindigd tijdens de reguliere competitie, waarvan de acht eersten zich voor de play offs plaatsen. Eerst werd Inter FS Madrid twee keer verslagen, waarna FC Barcelona tweemaal verslagen werd. Zo kwamen ze in de finale streekgenoot El Poza Murcia tegen. De ploeg die als eerste drie wedstrijden won, kon zich kampioen noemen. Cartagena won de twee eerste uitwedstrijden met 1-2, derde wedstrijd te Cartagena bleef steken op een 3-3 gelijkspel waarna Murcia met penalties won en de vierde wedstrijd won Cartagena thuis met 5-2. Dit houdt in dat de ploeg kan deelnemen aan de UEFA Futsal Champions League. De eerste ronde heeft vanaf 22 tem 27 oktober 2024 plaats in België.[35]
UCAM Cartagena Tenis de Mesa is, wat het vrouwentafeltennis betreft, een van de belangrijkste ploegen uit Europa. Het is de enige club uit de stad die deelgenomen heeft aan een Europese competitie. In 2010 behaalde ze voor de tweede maal een tripel: kampioen van Spanje, de Spaanse beker en Europees kampioen. De volledig erelijst ziet er als volgt uit
Ook de mannen, UCAM-Floymape Cartagena genaamd, speelt reeds verschillende jaren in de Superdivisión Masculina. Ze participeerden reeds meerdere malen aan de eindronde die de landskampioen moet aanduiden.
Na een rijke traditie vanaf de jaren zestig met CB Proexinca Cartagena, dat tijdens zijn glorieperiode uitkwam in de tweede afdeling, verdween de ploeg in de jaren negentig. Achteraf trachtten CB Mare Nostrum en CAB Cartagena de draad weer op te nemen. Vanaf het seizoen 2017-2018 speelt UPCT Club Basket Cartagena weer terug op het vierde niveau van het Spaans basketbal (Liga EBA oftewel Liga Española de Baloncesto Amateur) en Estudiantes Cartagena op het vijfde niveau (Primera División de Baloncesto).
Vanaf seizoen 2020-2021 zou CAB Cartagena onder de koepel van voetbalclub FC Cartagena komen en als F.C. Caragena-C.B. door het leven gaan.[42] Deze professionalisering leverde onmiddellijk zijn vruchten af. Na de reguliere competitie kon de ploeg zich kwalificeren voor de play ups. Tijdens deze nacompetitie over drie wedstrijden, gaat de winnaar naar de liga LEB Plata. Ook de tweede plaats geeft recht op een barragewedstrijd tegen de tweede van de andere reeks. De eerste wedstrijd had plaats op 13 mei en werd met 75-57 gewonnen tegen Ciudad de Huelva. Ook de daaropvolgende wedstrijd werd op 14 mei vrij gemakkelijk gewonnen met 72-56 van de B-ploeg van Estudiantes Madrid. De laatste wedstrijd werd gespeeld op 15 mei tegen AEA Solidaria Llucmajor en moeizaam met 71-65 gewonnen. De promotie naar het derde niveau van het Spaans basketbal was daarmee een feit. Het eerste seizoen 2021-2022 in de LEB Plata werd een succes. De ploeg kon zich voor de eindronde plaatsen, maar de promotie ging verloren. Zelfde scenario tijdens het tweede seizoen 2022-2023. Op het einde van het seizoen 2023-2024 werd het team kampioen van de Oostelijke groep en speelde de finale tegen de winnaar van de Westelijke groep, CB Zamora. De thuiswedstrijd ging nog met 60-69 verloren, maar de uitwedstrijd te Zamora werd met 78-94 gewonnen, waardoor de promotie naar de LEB Oro (Liga Española de Baloncesto Oro), het tweede Spaanse niveau, een feit was.[43]
Einde seizoen 2022-2023 kon een tweede ploeg van de stad, Estudiantes Cartagena haar promotie afdwingen naar de Liga EBA, het vierde niveau van het Spaans basketbal.[44]
De stad Cartagena kende het elite volleybal met UPCT Escáner Cartagena, dat vijf seizoenen op het hoogste niveau gespeeld heeft. De ploeg heeft zelfs de play-offs voor de titel betwist met een verdienstelijke zesde plaats in 2004. De club verdween op het einde van dat jaar als gevolg van financiële problemen en een gebrek aan subsidie.
Acheraf waren er nog een aantal teams die streden op lagere niveaus, zoals Club Polideportivo Mediterráneo (voorheen bekend onder de naam Club Voleibol Talasur Cartagena), totdat deze ploeg zich in 2010 tijdelijk teruggetrokken heeft als gevolg van financiële problemen. De ploeg speelt voor het ogenblik op regionaal niveau.
Bij de vrouwen kon AD El Algar-Surmenor meedoen op het tweede niveau van het Spaanse volleybal, todat het in 2010 afstand moest doen van het professioneel volleybal wegens economische problemen. Sindsdien vertoeft de ploeg in de regionale categorieën. Op het einde van het seizoen 2015-2016 werd de ploeg kampioen en keerde zo vanaf seizoen 2016-2017 terug naar het tweede niveau van het Spaanse volleybal (Superliga Femenina 2).[45] Tijdens seizoen 2018-2019 werd de promotie weer afgedwongen en zo speelt de ploeg vanaf seizoen 2019-2020 in de Superliga Femenina, het hoogste niveau van het Spaanse vrouwen volleybal. De ploeg had voordat de coronapandemie uitbrak, haar behoud reeds verzekerd.
Vanaf seizoen 2020-2021 zou de ploeg onder de koepel van voetbalploeg FC Cartagena komen.[46] De ploeg zou vanaf dat moment onder de naam F.C. Cartagena-Algar Surmenor opereren. Deze professionalisering kon echter niet beletten dat de ploeg als laatste eindigde en zo vanaf seizoen 2021-2022 weer aantrad in de Superliga Femenina 2.
UCAM Atletismo Cartagena vertegenwoordigt de stad bij tijdens de Spaanse clubwedstrijden. De mannen doen dit in de División de Honor[47] en de vrouwen in de Primera División.[48]
Na jaren hun reeks van de Segunda División Nacional overvleugeld te hebben, maar zonder de promotie tijdens de eindronde afgedwongen te hebben, speelt CAB Cartagena vanaf seizoen 2020-2021 in de Primera División Nacional. Dit is na de Liga ASOBAL en de División de Plata het derde niveau van de Spaanse handbalcompetitie. De ploeg kwam vanaf dit seizoen onder de koepel van de voetbalclub FC Cartagena, en zou voortaan als F.C. Cartagena CAB door het leven gaan.[49]
Het jacht 'Enewtec' uit Cartagena heeft in 2023 en 2024 de overwinning behaald tijdens de regatta categorie ORC 4 van de "Trofeo SM La Reina - Regata Homenaje a la Armada - Copa Almirante Marcial Sánchez-Barcaíztegui". Het handelt om een internationale wedstrijd, die in de wateren van Valencia gehouden wordt.[50]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.