Loading AI tools
Nederlands kolonie-curator Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Adriaen Roothaes (ook wel Adriaan Roothaas) (Haarlem, < 1620 - voor de kust van Ceylon, 1672) was een zeeman die vocht in de Slag bij Livorno. Daarna was hij admiraal in dienst van de VOC, en van 1661 tot 1672 commandeur van Galle in Ceylon.
In de jaren veertig van de 17de eeuw was Roothaes vermoedelijk actief in de koopvaardij met een eigen schip dat hij de Roode Haas had genoemd. In 1651, ingehuurd door de Admiraliteit van Amsterdam, voer hij met dit schip in de vloot van eerst Joris van Cats en daarna Jan van Galen die Noord-Afrikaanse zeerovers bestreed in de Middellandse Zee. Na het uitbreken van de Eerste Engelse Zeeoorlog in mei 1652 streed die vloot tegen de Engelsen.
Als gevolg van de Vrede van Munster in 1648, die een einde maakte aan de Tachtigjarige Oorlog en aan het Spaanse embargo uit 1621 op Nederlandse schepen, hadden de Nederlanders weer toegang gekregen tot de handel op Italië en de Levant. Door hun lage vrachtprijzen verdrongen zij snel de Engelsen, die in de tussentijd die handel waren gaan domineren.[1] Deze rivaliteit mondde uit in de Slag bij Livorno op 14 maart 1653. De vloot van Van Galen had de rijkgeladen Engelse retourvloot uit Smyrna in het nauw gedreven bij de Italiaanse stad Livorno. Een Engels eskader dat te hulp kwam werd vervolgens verslagen. Hierbij schoot het schip van Roothaes samen met het vlaggenschip van Van Galen het Engelse schip Bonaventure in brand. Uiteindelijk werden drie Engelse schepen buitgemaakt en twee vernietigd. De Engelsen verdwenen hierna goeddeels uit de Middellandse Zee.[1]
Na de dood van Van Galen, die in de zeeslag gewond was geraakt, en het vertrek van Cornelis Tromp en Jacob de Boer met de oorlogsschepen voerde Roothaes het bevel over de gewapende koopvaarders, hoewel hier twijfels over bestonden bij de vroedschap van Amsterdam. Deze achtte in september 1653 Roothaes 'wel een goedt eerlyck man, maer niet van soodanigen qualibre als de zaeck ende toestandt is vereyschende' en stelde voor Cornelis Tromp of anders Pieter de Bitter van de VOC er naar toe te sturen.[2]
Roothaes moet dit gebrek aan vertrouwen hebben gelogenstraft, want in 1654 werd hij door de Admiraliteit beloond met een gouden keten met penning omdat hij vele malen blijk had gegeven van moed en beleid en met zijn tochtgenoten dertien Engelse schepen had veroverd.[3]
Kort daarna nam Roothaes dienst bij de VOC en vertrok in december 1654 als kapitein van het schip Phoenix naar Batavia, waar hij op 19 juni 1655 aankwam.[4] In 1656 was hij commandeur van de vloot van Gerard Hulft bij de verovering van Colombo in Ceylon op de Portugezen.[5] Pieter de Bitter was vice-commandeur. Roothaes zorgde er bij Tuticorin voor dat Portugese schepen uit Goa het belegerde Colombo niet konden bereiken.
In november zeilde hij met een vloot naar Goa om die stad te blokkeren. In mei 1657 ging hij via Galle in Ceylon weer terug naar Batavia, waar hij in juli aankwam. Drie dagen na zijn aankomst kreeg hij het bevel over de vloot die Goa in het seizoen '57/58 moest blokkeren[6], met Pieter de Bitter weer als vice-commandeur. Op 2 augustus vertrok de vloot van negen grote schepen, met Roothaes weer op de Phoenix, en in totaal 300 kanonnen en 900 zeelieden, naar Goa, gevolgd door Rijcklof van Goens met nog zeven schepen.[7] Goa werd ieder jaar tijdens het vaarseizoen geblokkeerd om het de Portugezen onmogelijk te maken de stad over zee te bevoorraden vanuit Lissabon. Toen de vloot op 10 september bij Goa aankwam bleken echter net vijf dagen tevoren drie grote galjoenen uit Portugal de haven te zijn binnengelopen.
Terwijl Roothaes met een aantal schepen voor Goa bleef liggen ging Van Goens met het grootste deel van de vloot naar Ceylon om daar Mannar en Jaffna op de Portugezen te veroveren, en ze daarna zowel van de Coromandelkust als de Malabarkust te verdrijven. Deels om de peperhandel in handen te krijgen en deels om te voorkomen dat ze van daaruit zouden proberen Ceylon terug te veroveren. Van Goens was hiertoe als commissaris, admiraal en veldoverste[8] van de westerkwartieren[9] benoemd. Roothaes was onderbevelhebber.
Deze strategie werkte goed. In 1658 versloeg Roothaes een Portugese vloot die vanuit Goa naar het belegerde Jaffna wilde varen om de stad te ontzetten. Een van de grootste galjoenen, de San Tomas, werd in brand gezet. Het nieuws hierover was voor de Portugezen in Jaffna aanleiding om zich over te geven.[5] Hiermee kwam een eind aan hun 150-jarige aanwezigheid op Ceylon.
Roothaes zou in totaal vijf keer admiraal van de blokkadevloot zijn, waarbij het vaak een race was tussen de schepen uit Portugal en die uit Batavia wie het eerst op de rede van Goa was. Daarna was het zaak de Portugezen te weerhouden hun door Van Goens aangevallen landgenoten in Ceylon te hulp te schieten. De blokkades door Roothaes waren een belangrijke factor in de verovering door de VOC van zowel het noorden van Ceylon als later van de Malabarkust van India op de Portugezen. Roothaes was daarbij niet zozeer een tactisch vlootvoogd maar een 'vechtcommandeur' die graag de aanval zocht. Een confrontatie met de vijand noemde hij een 'contredans met hem dansen'.[6]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.