Sintrale Kommisje Skûtsjesilen

De Sintrale Kommisje Skûtsjesilen ([sɪn’tra:lə ko’mɪsjə/kə’mɪsjə ’skutsjəsilən]^?) (afgekort SKS, Nederlands: Centrale Commissie Skûtsjezeilen) is in 1945 opgericht als organisatie van de jaarlijkse zeilwedstrijden op de Friese wateren met historische vrachtzeilschepen

SKS skûtsjesilen in Eernewoude in 2005.

Algemeen

Polygoonjournaal uit 1952 over het skûtsjesilen.

Skûtsjesilen bij Grouw in het bioscoopjournaal van 3 augustus 1957

Tot 1945 werd er bij het skûtsjesilen gezeild in diverse watersportplaatsen, maar was er geen overkoepelende organisatie. Daarom is de Sintrale Kommisje Skûtsjesilen (SKS) ontstaan. De SKS heeft in de loop der jaren steeds meer centrale taken gekregen, terwijl de plaatselijke wedstrijden nog steeds worden georganiseerd door lokale wedstrijdcommissies (onder SKS-vlag). De SKS regelt onder meer de jurering tijdens de wedstrijden, de afzetting van het wedstrijdveld, de start en finish (met een startschip) en de meeste contacten met de media. Wijzigingen in het algemeen reglement (onder andere wat betreft de originaliteit van de schepen) hebben de afgelopen jaren nogal eens voor opschudding gezorgd.

De SKS hecht ook aan vaste tradities, zo wordt er in de eerste twee weken van de bouwvakvakantie volgens een vast wedstrijdschema gezeild en vindt er op de vrijdag voorafgaand aan de wedstrijden de loting plaats in Grou voor De Veenhoop en Eernewoude (in verband met aangemeerde start met startnummers). Vanaf 2013 wordt volgens onderstaand schema gezeild.^[1]

Dag	1e week	2e week
Zaterdag	Grou	Stavoren
Maandag	De Veenhoop (Drachten)	Woudsend
Dinsdag	Eernewoude	rustdag / inhaaldag (Woudsend)
Woensdag	Terhorne	Lemmer (organisatie: Leeuwarden)
Donderdag	Langweer	Lemmer
Vrijdag	Elahuizen	Sneek

Op zondag wordt er niet gezeild.

Deelnemers SKS

Sinds 1973 wordt er met een vaste groep van veertien skûtsjes aan het SKS-kampioenschap deelgenomen. Oorspronkelijk met dertien plaatselijke commissie skûtsjes en een privéschip, de d'Halve Maen van Philips Drachten. Tegenwoordig is de d'Halve Maen ook in een stichting ondergebracht. De zeiltekens van de commissies staan vast. De skûtsjes worden van tijd tot tijd vervangen, meestal gaat dit gepaard met een naamswijziging van het schip.

In 2013 kwam er een einde aan de 40-jarige samenwerking tussen stichting Bolswarder Skûtsje en de Familie Meeter (de eigenaren van het skûtsje en houders van de SKS-startlicentie). De familie Meeter vaart vanaf 2014 voor Akkrum.^[2][3][4]

Plaats	Naam Skûtsje	Bouwjaar	Zeilteken
Akkrum	Eildert Sietez	1910	PM (gestileerd in vorm van zeil op skûtsje)
Drachten	Twee Gebroeders (D)	1913	D
Drachten	D'Halve Maen	1912	Halve maan
Eernewoude	Twee Gebroeders (E)	1930	E
Grou	Doarp Grou	1909	G
Heerenveen	Gerben van Manen	1915	H
Huizum (Leeuwarden)	It Doarp Huzum	1925	M (met daardoor een L)
Joure	Oeral Thús	1923	J
Langweer	De Jonge Jan	1911	Zwaan
Leeuwarden	Rienk Ulbesz	1915	Leeuw
Lemmer	Lemster Skûtsje	1930	L
Sneek	Sneker Pan	1913	Waterpoort
Stavoren	Súdwesthoek	1923	SWH
Woudsend	Klaas van der Meulen	1911	W

Voorheen

Plaats	Naam Skûtsje	Bouwjaar	Zeilteken
Bolsward	Bolsward	1910	B (met daarin P en M)

SKS-kampioenen

Commissies

Aantal	Commissie	Kampioen in
17	Heerenveen	1963, 1964, 1965, 1968, 1974, 1975, 1976, 1977, 1981, 1990, 1992, 1993, 1994, 1997, 2006, 2008, 2010
17	Grou	1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1967, 1972, 2000, 2001, 2005, 2009, 2014, 2017, 2018, 2019, 2023, 2024
11	Sneek	1973, 1984, 1995, 1996, 2002, 2003, 2007, 2011, 2012, 2013, 2016
04	Eernewoude	1956, 1957, 1982, 1983
04	Lemmer	1966, 1986, 1988, 2022
03	Woudsend	1985, 1989, 1991
03	Bolsward	1978, 1987, 2004
02	Langweer	1969, 1980
02	Huizum	1970, 1971
02	Leeuwarden	1998, 1999
01	Stavoren	1979
01	Joure	2015
	privé	1945, 1946, 1947, 1948, 1949, 1950, 1951, 1952, 1953, 1954, 1955

Voor 1956 waren het particuliere schippers die deelnamen aan het skûtsjesilen, vanaf 1956 kwamen er steeds meer plaatselijke commissies die een skûtsje kochten en tegen elkaar in het strijdperk traden. Sommige schippers die eerder als particulier meededen, zeilden vanaf 1956 voor een plaatselijke commissie (o.a. Klaas van der Meulen, Ulbe Zwaga, Jan van Akker en Berend Mink).

Schippers

Schipper	Skûtsje	Aantal	Commissie	Kampioen in
Klaas van der Meulen	Twee Gebroeders (Salvarda)	4	privé	1945, 1947, 1951,1954
Ulbe Zwaga	1) Twee Gebroeders (Zwaga) 2) Doarp Grou	4 7	privé Grou	1946, 1948, 1949, 1950 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1967, 1972
Jan Sytema	De Jonge Jan	1	privé	1952
Tjitte Jansz. Brouwer	De Jonge Jan	1	privé	1953
Jan van Akker	Twee Gebroeders (van Akker)	1	privé	1955
Berend Mink	De Nijverheid	2	Eernewoude	1956, 1957
Siep van Terwisga	Gerben van Manen	3	Heerenveen	1963, 1964, 1965
Rintje Ritsma	Lemster Skûtsje	1	Lemmer	1966
Tjitte Lammertsz. Brouwer	Gerben van Manen	6	Heerenveen	1968, 1974, 1975, 1976, 1977, 1981
Rienk Ulbesz. Zwaga	1) Twee Gebroeders (Zwaan) 2) Súdwesthoek	1 1	Langweer Stavoren	1969 1979
Lodewijk Meeter	It Doarp Huzum	2	Huizum	1970, 1971
Jan van Akker	Sneker Pan	2	Sneek	1973, 1984
Siete Meeter	Bolsward	2	Bolsward	1978, 1987
Lammert Ulbesz. Zwaga	Twee Gebroeders (Zwaan)	1	Langweer	1980
Jeen Ulbesz. Zwaga	Emanuel	2	Eernewoude	1982, 1983
Keimpe Klaasz. van der Meulen	Klaas van der Meulen	1	Woudsend	1985
Jelle Reijenga	Lemster Skûtsje	2	Lemmer	1986, 1988
Teake Klaasz. van der Meulen	Klaas van der Meulen	2	Woudsend	1989, 1991
Tjitte Sietsesz. Brouwer	Gerben van Manen	5	Heerenveen	1990, 1992, 1993, 1994, 1997
Douwe Jzn. Visser	Sneker Pan	9	Sneek	1995, 1996, 2002, 2003, 2007, 2011, 2012, 2013, 2016
Ulbe Rienksz. Zwaga	Rienk Ulbesz	2	Leeuwarden	1998, 1999
Berend J. Mink	Doarp Grou	2	Grouw	2000, 2001
Eildert Sietesz. Meeter	Bolsward	1	Bolsward	2004
Douwe Azn. Visser	Doarp Grou	8	Grouw	2005, 2009, 2014, 2017, 2018, 2019, 2023, 2024
Pieter Sietsesz. Brouwer	Gerben van Manen	3	Heerenveen	2006, 2008, 2010
Dirk Jan Reijenga	Oeral Thús	1	Joure	2015
Albert Jzn. Visser	Lemster Skûtsje	1	Lemmer	2022

Vleugelklassement

Het Vleugelklassement^[5] is de ranglijst van de meest succesvolle schippers aller tijden. Dit klassement is gebaseerd op het aantal eerste, tweede en derde plaatsen dat een schipper heeft behaald tijdens officiële SKS-wedstrijden (kampioenschappen). Een eerste plaats levert drie punten op, een tweede plaats twee punten en een derde plaats één punt. Schippers die geen punten hebben behaald zijn niet opgenomen in dit overzicht.

Eindklassementen (2000-2024)

N.B. Bolsward t/m 2013, Akkrum vanaf 2014

jaartal	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2022	2023
Bolsward/Akkrum	6	7	4	10	1	5	12	8	5	4	5	5	3	6	6	4	6	4	3	4	12	6	9
Drachten	13	14	8	3	5	10	10	9	12	9	11	6	8	4	12	13	5	12	10	10	10	12	14
d’Halve Maen	9	6	10	5	6	6	4	3	10	8	13	12	6	10	9	12	10	8	9	7	11	11	8
Eernewoude	7	9	9	11	11	11	11	6	7	7	4	8	4	5	3	7	2	6	6	6	6	5	13
Grouw	1	1	6	6	4	1	3	4	3	1	6	2	2	2	1	3	3	1	1	1	2	1	1
Heerenveen	5	10	3	8	2	4	1	2	1	2	1	3	9	8	14	9	11	2	2	2	4	3	2
Huizum	12	12	11	14	14	14	14	12	14	13	14	14	14	14	13	14	14	7	7	5	7	7	7
Joure	11	3	disq	12	7	7	6	11	4	6	2	4	5	3	5	1	6	disq	11	9	8	8	6
Langweer	10	8	7	7	12	13	9	7	11	14	12	10	13	9	8	2	9	13	14	14	3	10	12
Leeuwarden	3	4	disq	9	13	12	7	14	9	11	8	13	11	11	10	10	12	11	5	8	5	4	3
Lemmer	2	11	2	2	8	2	8	5	6	5	9	11	7	7	4	8	4	5	4	3	1	2	4
Sneek	4	2	1	1	3	3	2	1	2	3	3	1	1	1	2	6	1	3	12	12	8	9	5
Zuidwesthoek	14	13	12	13	10	9	13	13	13	12	10	7	12	13	7	11	8	9	8	11	13	14	11
Woudsend	8	5	5	4	9	8	5	10	8	10	7	9	10	12	11	5	13	10	13	13	14	13	10

• In 2002 zijn Joure en Leeuwarden gediskwalificeerd wegens overtreding van het wedstrijd- en originaliteitsklassement (Formule 2000).
• In verband met de zeilformule heeft Langweer in 2017 de wedstrijd bij Stavoren verlaten en verder in dat jaar niet meer deelgenomen aan de competitie.
• In 2017 is het skûtsje van Joure (na 2 wedstrijden) uitgesloten van de overige wedstrijden, omdat het mastbeslag niet voldeed aan de eisen van het Originaliteitsreglement.
• In 2020 en 2021 is het skûtsjesilen niet doorgegaan als gevolg van de coronamaatregelen.

Literatuur

Toelichting

In de loop der jaren is een groot aantal boeken over het skûtsjesilen uitgebracht. Het eerste skûtsjeboek verscheen al in 1958 (met een Engelstalige samenvatting). Bij het veertigjarig jubileum van de SKS in 1985 werd een boekje uitgebracht waarin alle onderdelen van het skûtsje (van trommelstok tot vingerling) werden omschreven. Toen de SKS 50 jaar bestond, verscheen er een uitgebreid boek met veel historische gegevens over de skûtsjes, de schippers en de wedstrijden.

In 2004 werd er een boek uitgebracht waarin alle uitslagen zijn opgenomen vanaf het begin van de negentiende eeuw (voor prijs en eer). De meeste skûtsjes die nu aan de wedstrijden deelnemen zijn gebouwd tussen circa 1900 en 1930. Die skûtsjes vierden een eeuw later hun jubileum (bijvoorbeeld Heerenveen, Drachten en Woudsend) wat in een aantal gevallen gepaard ging met een jubileumboek.

Het skûtsjesilen was tot circa 1955 een strijd tussen beroepsschippers die vaak een armoedig bestaan leden. In een aantal boeken wordt het leven van deze schippers en hun gezinnen beschreven. Sommige skûtsjes zijn meermalen van eigenaar gewisseld. Ook daarover zijn boeken geschreven met foto's van vroeger en nu.

Dit overzicht is niet volledig, er zijn nog meer boeken verschenen die niet in dit overzicht staan.

Literatuurlijst

• Lieuwe Pietersen (1958). Skûtsjesilen. Drachten: Drukkerij Laverman N.V.
• Hans Bakker (1971). Bonkige skûtsjes, bondige schippers (geschiedenis van het skûtsjesilen in Friesland). Leeuwarden: Miedemapers.
• Hylke Speerstra (1973). De laatste echte schippers (binnenvaart onder zeil). Bussum: Unieboek b.v.
• Wim Klein en Harm Hollema (1981). 25 Jier Earnewâldster Skûtsje.
• Albert van Akker, Albert van Keimpema (1985). Skûtsjes van trommelstok tot fingerling. Leeuwarden: Sintrale kommisje skûtsjesilen.
• Johan Salverda, (1986). Van turfvaart tot volksvermaak (met opkomst en bloei van het skûtsjesilen). Drachten/Leeuwarden: Friese Pers Boekerij b.v.
• Rienk Wegener Sleeswijk, Eelke Lok, Gosse Blom (1995). SKS skûtsjesilen. (Schippers, kommissies, skûtsjes en wedstrijden van de Sintrale Kommisje Skûtsjesilen). Leeuwarden: Hedeby publishing.
• Klaas Jansma, Johannes van der Kooi en Marten Sandburg (1996). Skûtsjesilen (over bouwers, schippers en wedstrijden). Leeuwarden: Friese Pers Boekerij.
• Klaas Jansma (2000). Hoop doet leven; het verhaal van Pieter Brouwer 1904-1985. Leeuwarden: PENN & Partners/Utjouwerij Frysk en fry.
• Hylke Speerstra en Anne Tjerkstra (2002). Heil om Seil (skippersferhalen mei tekeningen fan Anne Tjerkstra). Leeuwarden: Friese Pers Boekerij.
• Klaas Jansma (2004). Met geveegde kont; schippers en skûtsjes terug naar de oorsprong. Leeuwarden: PENN & partners.
• Gosse Blom (2004). Om priis en eare (útslaggen fan it skûtsjesilen). (pdf) Leeuwarden: Fryske akademy/PENN Communicaties.
• Frits Jansen en Klaas Jansma (2005). Van Zwaluw tot Roek. Het verhaal van een skûtsje. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
• Atsje Bruinsma e.a. (2006). Trendsetters oan it fuottenein (50 jier Earnewâldster skûtsje).
• Klaas Jansma (2007). Voor eigen risico, leed en onvrede, maar kampioen! (Gerben van Maanen, Heerenveen). Leeuwarden: PENN uitgeverij.
• Jelle Kuipers en Koos Rademakers (2007). Van Ambulant tot Zwaluw. De Friese ijzervloot geregistreerd. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
• Klaas Jansma (2008). Lemster skûtsje. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
• Klaas Jansma (2009). Kleine encyclopedie van het skûtsjesilen. Leeuwarden: PENN uitgeverij/ Friese Pers boekerij.
• Gosse Blom (2010). Het skûtsjesilen, een inleiding. Leeuwarden: Bornmeer.
• Klaas Eildert Meeter en Hilda Talsma-Krottje (2010). De Jonge Jan; de Poep en de Sytema’s. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
• Eildert Lzn. Meeter (2010). Van scheepsrat tot huisjeskloot. Ware verhalen van een Meeter. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
• J. de Hoop en Klaas Jansma (2011). Troch de wyn (1862-2012) Leeuwarden: PENN uitgeverij.
• Eildert Lzn. Meeter (2012). 50 jaar met de kop er voor. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
• Anne Roel van der Meer en Bonne Stienstra (2012). Skûtsjebloed; 14 bijzondere schippersportretten. Grou: Louise.
• Eelke Lok e.a. (2012). Het familieskûtsje “Klaas van der Meulen” 1912-2012 . Woudsend: Stichting skûtsje Klaas van der Meulen.
• Hattum Hoekstra (2013). De Twee Gebroeders van Drachten (1913-2013) – Honderd jaar hardzeilen. Drachten: Stichting het Drachtster skûtsje De Twee Gebroeders.
• Klaas Jansma (2014). De leeuw is los; 100 jaar Rienk Ulbesz. Leeuwarden: uitgeverij PENN.
• Frits Jansen, Klaas Jansma en Martsje de Jong (2016). Van schroot naar vloot. Leeuwarden: PENN uitgeverij.
• Frits Jansen i.s.m. Eildert Lzn. Meeter (2018). Meeter na Meeter. 50 jaar Stichting Vriendenclub Huzumer Skûtsje 1968-2018
• Diverse auteurs (2020), Der moat syld wurde! 75 jaar Sintrale Kimmisje Skûtsjesilen (1945-2020)

Bronnen, noten en/of referenties

• Officiële website

---

1. Wedstrijdenreeks SKS per 2013 aangepast
2. Einde aan Bolswarder Skûtsje
3. Akkrum nieuwe thuishaven
4. Het mysterieuze ’vijftiende skûtsje’
5. Vleugelklassement SKS op website SKS