Probleemschaak
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedia
In een schaakprobleem is een schaakstelling gegeven, waarbij de oplosser meestal de opdracht krijgt het spel te winnen.
Soms wordt gevraagd in een bepaald aantal zetten mat te geven. Afhankelijk van het aantal benodigde zetten spreekt men van een tweezet, driezet of meerzet. Soms is het aantal zetten niet gegeven en is het voldoende een stelling te bereiken die overduidelijk gewonnen is. Ook komt het voor dat de opdracht is materiaal te winnen of remise te bereiken.
Er zijn ook speciale genres, zoals retrogradeproblemen, waarbij de oplosser moet reconstrueren hoe een bepaalde stelling ontstaan is, of zelfmatten, waarbij zwart streeft naar verlies en zijn opponent zelfs dwingt om mat te geven. Kenmerkend is steeds, dat het probleemoplossing zich in een nauwkeurig bepaald schema ontwikkelt.
In composities kan een van de partijen een enorme overmacht aan materiaal hebben. Sommige partijspelers vinden dat bezwaarlijk, maar voor de problemist doet het niet ter zake. Gecomponeerde stellingen kunnen totaal afwijken van wat in praktische partijen voorkomt, maar ze moeten wel kunnen ontstaan vanuit de beginstelling van een schaakpartij. Een schaakopgave die op een partijstelling lijkt, wordt wel gekarakteriseerd als een 'natuurlijke stelling'.
In oudere, romantische schaakproblemen was er wel vaak extra materiaal aanwezig. In de negentiende eeuw werkte men graag met opstellingen die aanleiding gaven om composities aan te duiden als 'De Leeuw' of 'De Turkse sabel'.
Meestal wordt de opgave zo geformuleerd dat de witspeler aan zet is en het probleem moet oplossen. Dus bijvoorbeeld "Wit geeft mat in drie zetten" of "Wit aan zet wint materiaal". Dit aantal heeft betrekking op het aantal zetten van degene die aan de beurt is: bij een mat in drie doet wit maximaal drie zetten en zwart twee. Is het probleem ontleend aan een werkelijk gespeelde partij, dan kan het zijn dat de zwartspeler het probleem moet oplossen. In de oplossing worden de zetten vanaf 1 genummerd. Ook dat kan anders zijn als het probleem uit een werkelijk gespeelde partij komt.