Loading AI tools
onderorde uit de orde schubreptielen Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Sauria of sauriërs is de naam die sinds 1802 gebruikt is voor een groot aantal verschillende taxa die allemaal gemeen hadden dat ze de hagedissen omvatten. Tegenwoordig is het begrip nog steeds in gebruik voor een clade van reptielen: de kroongroep van de Diapsida. Met mogelijke uitzondering van de schildpadden zijn alle moderne reptielen, inclusief de vogels, sauriërs.
Sauria | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
De agame Phrynocephalus mystaceus (hier in dreighouding) behoort tot de Sauria | ||||||
Taxonomische indeling | ||||||
| ||||||
Clade | ||||||
Sauria Gauthier, 1984 | ||||||
Phoenicolacerta laevis | ||||||
Afbeeldingen op Wikimedia Commons | ||||||
Sauria op Wikispecies | ||||||
|
Oorspronkelijk duidde het begrip Sauria ook al zo'n vrij ruime groep aan en dat is de reden dat veel in de negentiende eeuw benoemde uitgestorven groepen reptielen een naam hebben die eindigt op ~sauria. Vanaf 1898 is er echter een periode geweest dat het begrip heel eng werd opgevat voor alleen de hagedissen. De van elkaar afwijkende betekenissen hebben vaak voor verwarring gezorgd.
In 1800 bedacht de Franse natuurvorser Alexandre Brongniart in zijn publicatie Essai d'une classification naturelle des reptiles de naam Sauriens voor alle reptielen — waaronder indertijd nog de amfibieën werden begrepen — die geen sterk afwijkende vorm hadden: de slangen, de schildpadden en de kikkers werden dus van het begrip uitgesloten maar de hagedissen, salamanders en krokodillen waren Sauriens. Zijn collega Pierre André Latreille maakte er datzelfde jaar nog in zijn Histoire naturelle des salamandres de France précédée d'un tableau méthodique des autres reptiles indigènes een Latijnse term van: de Saurii. Die laatste vorm werd echter niet overgenomen door Georges Cuvier die het Frans als wetenschapstaal wilde bevorderen. Dat stelde in 1802 de vergelijkend anatoom James Macartney voor een probleem, die gevraagd was een voorwoord te schrijven bij, en een taxonomische tabel op te stellen voor, de Engelse vertaling van Cuviers Leçons d'anatomie comparée uit 1801. Macartney latiniseerde Sauriens tot Sauria en werd zo de officiële naamgever van het begrip. In taxonomische naamlijsten wordt zijn eigen naam overigens meestal fout gespeld als "McCartney"of "MacCartney".
In het begin van de negentiende eeuw werden vele groepen van uitgestorven reptielen ontdekt. Die werden meestal bij de Sauria ondergebracht en kregen vaak een naam die op ~sauria eindigde. Het bekendste voorbeeld daarvan zijn wel de Dinosauria die in 1842 door Richard Owen werden benoemd.
Het woord Sauriens was afgeleid geweest van het Klassiek Griekse σαύρα, "hagedis". "Sauria" betekent echter niet letterlijk "hagedissen": het is niet het meervoud van σαύρα of een gelatiniseerd saurus maar het is een collectivum dat in het Latijn de meervoudsvorm ~ia heeft ondanks dat er geen enkelvoud *saurium bestaat. In andere talen werd dit dan vertaald met een directe afleiding vanuit Sauriens — zelf gevormd vanuit een Latijns suffix ~iani — wat in het Engels saurians opleverde en in het Duits Saurier; het laatste is in het Nederlands overgenomen als "sauriërs", enkelvoud "sauriër".
In de loop van de negentiende eeuw werd het steeds duidelijker dat de salamanders en krokodillen, ondanks een zekere oppervlakkige gelijkenis, eigenlijk niet nauw verwant waren aan de hagedissen. De laatste kregen van Owen in 1842 de aparte naam Lacertilia. Door het gemeengoed worden van de evolutietheorie op het eind van de negentiende eeuw was er geen behoefte meer aan een begrip dat allerlei niet-verwante groepen combineerde. Hoewel "sauriër" nog wel toepassing vond als een vage term om enig voorwereldlijk reptiel mee aan te duiden kon het technische begrip Sauria alleen nog gebruikt worden voor de hagedissen en hun directe verwanten. Ironisch genoeg had men ondertussen begrepen dat dit de slangen waren — een groep die Brongniart juist had uitgesloten — en zo werd met Sauria uiteindelijk de groep van hagedissen inclusief slangen aangeduid. Daarvoor bestond echter al een begrip: Squamata.
In 1898 publiceerde Hans Friedrich Gadow een werk waarin het proces van begripsvernauwing haar logische eindpunt vond en de term Sauria alleen nog de hagedissen aanduidde en dus samenviel met het begrip Lacertilia van Owen: A Classification Of Vertebrata. Deze betekenis van de term werd al snel zeer algemeen: veel onderzoekers noemden rond het midden van de twintigste eeuw de hagedissen officieel Sauria. Het bereik van de term was echter niet zeer constant en deze werd vaak naast Lacertilia toegepast: soms duidde men met Sauria dan een groep aan die iets ruimer was en ook allerlei uitgestorven vormen omvatte, soms juist een engere groep van de "echte" hagedissen.
Het begrip duidde in ieder geval hagedissen in traditionele zin aan, dus exclusief de slangen. Omdat de slangen zijn ontstaan uit hagedissen, was deze groep echter parafyletisch: een groep die niet alle nakomelingen omvat. In de jaren zeventig begon men dat als een probleem te ervaren en werd het begrip Sauria steeds minder gebruikt. Tegelijkertijd werd men gevoeliger voor de prioriteit en geschiedenis van termen: de naam Lacertilia als aanduiding voor de hagedissen alleen is eerder bedacht en Sauria had oorspronkelijk een wel heel andere inhoud. Wil men nog naar de parafyletische groep hagedissen verwijzen dan gebruikt men tegenwoordig meestal weer de naam Lacertilia, hoewel het gebruik van Sauria in de zin van Gadow nog wel voorkomt.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.