Geschiedenis

Geschiedenis is onder meer de vakdiscipline die zich bezighoudt met de studie van chronologische ordening van gebeurtenissen in het verleden, zich daarbij baserend op een kritisch onderzoek van bronnen.

Geschiedenis in de ruime betekenis is ook alles wat volgens mondelinge of schriftelijke overlevering in het verleden heeft plaatsgevonden, dus ook alle fenomenen die verandering ondergaan, met of zonder de mens. Een geschiedenis kan ook een verhaal zijn, met al of niet chronologische ordening van gebeurtenissen en handelingen (acties) door al of niet fictieve personages. Verhalen zijn zo het object van onderzoek in de narratologie.

Geschiedenis wordt gebaseerd op een grote diversiteit aan bronnen, zoals geschreven en gedrukte bronnen, interviews (mondelinge geschiedenis) en ongeschreven bronnen uit de archeologie. Sommige benaderingen zijn in de ene periode gebruikelijker dan in de andere. De periode van de gebeurtenissen uit de tijd vóór het schrift staat bekend als de prehistorie. Een voorbeeld is de geschiedenis van de Aarde.

De geschiedenis kent allerlei deelterreinen die op verschillende onderwijsinstellingen worden onderwezen, waaronder:

agrarische geschiedenis
architectuurgeschiedenis
economische geschiedenis
bedrijfsgeschiedenis
boekgeschiedenis
ecologische geschiedenis
gendergeschiedenis
geschiedenis van de filosofie
geschiedenis van het christendom
geschiedenis van internationale betrekkingen
godsdienstgeschiedenis
historische demografie
historische geografie
ideeëngeschiedenis
institutionele geschiedenis
intellectuele geschiedenis
kerkgeschiedenis
krijgsgeschiedenis
kunstgeschiedenis
literatuurgeschiedenis
maritieme geschiedenis
mentaliteitsgeschiedenis
militaire geschiedenis
geschiedenis van de klassieke muziek
geschiedenis van de populaire muziek
onderwijsgeschiedenis (historische pedagogiek)
rechtsgeschiedenis
sociale geschiedenis
theoretische geschiedenis
transnationale geschiedenis
vaderlandse geschiedenis
vrouwengeschiedenis
wetenschapsgeschiedenis
Cultuurgeschiedenis

Disciplines binnen de geschiedenis

Mythologie is een onderwerp dat bestudeerd wordt door historici, maar ook door antropologen.
Agrarische geschiedenis
Genealogie
Historiografie
Monografie
Mediëvistiek
Stadsgeschiedenis
Economische geschiedenis
Boekgeschiedenis
Kunstgeschiedenis
Psychohistorie

Geschiedenis per onderwerp

Geschiedenis per locatie

Geschiedenis per werelddeel:
Afrika – Antarctica – Australië – Azië – Europa – Noord-Amerika – Midden-Amerika – Zuid-Amerika – Oceanië
Geschiedenis per land:
Afghanistan – België – Bhutan - Bulgarije – Birma - China – Cyprus – Denemarken – Duitsland – Engeland – Egypte – Frankrijk – Griekenland – Hongarije – Ierland – Indonesië – Irak – Israël – Italië – Japan – Letland – Litouwen – Mexico – Myanmar - Nederland – Noorwegen – Polen – Rusland – Suriname – Turkije – Verenigd Koninkrijk – Verenigde Staten – Vietnam

Archeologie (oudheidkunde); de studie naar de overblijfselen van oude culturen
Chronologie (tijdrekenkunde); de studie voor het lokaliseren van gebeurtenissen in de tijd
Codicologie de studie van samengebonden manuscripten in een codex gezien als materieel voorwerp
Cryptografie (geheimschrift); de studie van het ontcijferen van geheimschriften
Epigrafie (opschriftkunde); de studie van inscripties die zijn aangebracht op steen of andere harde materialen
Faleristiek de studie van de vorm en de geschiedenis van de ridderorden én andere onderscheidingen
Hagiografie (heiligenleven); de studie van biografieën van (christelijke) heiligen
Heraldiek de studie van de betekenis van wapenschilden
Metrologie de studie van meting (maten, meetprocessen en meetfouten)
Onomastiek (naamkunde); de studie van de betekenis, de oorsprong en de verspreiding van namen
Numismatiek (muntkunde); de studie van alle tastbare vormen en geschiedenis van geld
Oorkondeleer de studie van het ontstaan, de vorm en geschiedenis van oorkonden
Paleografie de studie (het bestuderen en ontcijferen) van oude handschriften en archiefstukken
Sigillografie (zegelkunde); de studie van zegels die als waarborg voor de echtheid van documenten gebruikt zijn
Vexillologie (vlaggenkunde) de studie die zich bezighoudt met vlaggen
Mathematiek (wiskunde) de studie van patronen en structuren

Nederland

Het vak geschiedenis wordt in Nederland op de verschillende onderwijsinstellingen verschillend onderwezen:

Bij geschiedenis op de basisschool staat het verhaal van de geschiedenis centraal. Belangrijke gebeurtenissen en personen worden daarbij in een breder kader geplaatst.
In het voortgezet onderwijs is het geschiedenisonderwijs vooral toegespitst op het aanleren van historische vaardigheden en wordt de kennis verder uitgediept. In de theoretische leerweg van het vmbo ligt de nadruk op het opdoen van kennis en in het vwo bij het aanleren van de vaardigheden. Met ingang van 2007 werd in Nederland de geschiedenis in het basis- en voortgezet onderwijs cyclisch gebracht. Leerlingen krijgen de geschiedenis dan driemaal geleerd (basisonderwijs - onderbouw - bovenbouw), waarbij de diepgang telkens groter wordt. De leidraden hierbij vormen de tien tijdvakken met 49 kenmerkende aspecten en de canon van de geschiedenis met 50 gebeurtenissen en personen die elke Nederlander zou moeten kennen.
Op universitair niveau is geschiedenis een volwaardige studierichting, veelal binnen de letterenfaculteit. Daarnaast zijn er op hoger beroepsonderwijs (hbo) en universitair niveau lerarenopleidingen geschiedenis.

Vlaanderen

In het Vlaamse basisonderwijs worden geschiedkundige thema's weleens besproken binnen het vak wero (wereldoriëntatie). In Vlaanderen is geschiedenis een vak in de meeste studierichtingen van het secundair onderwijs. Afhankelijk van de gekozen studierichting krijgen de leerlingen één of twee lesuren geschiedenis per week. In alle ASO-richtingen is geschiedenis een verplicht vak. Ook in de meeste TSO en KSO-richtingen wordt geschiedenis onderwezen.

In het vak geschiedenis wordt de (westerse) wereldgeschiedenis chronologisch overlopen, beginnende bij de prehistorie en het Oude Nabije Oosten in het eerste jaar en de geschiedenis van de twintigste eeuw in het zesde (laatste) jaar. In elk leerjaar wordt dus een ander tijdvak onder de loep genomen:

Eerste jaar: prehistorie en Oude Nabije Oosten
Tweede jaar: de klassieke oudheid (Romeinen en Grieken)
Derde jaar: de middeleeuwen
Vierde jaar: de nieuwe tijd (16de-18de eeuw)
Vijfde jaar: de nieuwste tijd en eerste helft van de twintigste eeuw (19de-eeuw-1945)
Zesde jaar: de geschiedenis van de rest van de twintigste eeuw tot heden (1945-heden)

Aan de universiteit kan de academische bachelor Geschiedenis gevolgd worden. Aan de hogescholen is er ook een opleiding voor geschiedenisleerkracht op professioneel bachelorniveau.

Periodiseringen

Over het algemeen wordt voor de geschiedenis van de Oude Wereld de volgende globale indeling van tijdsperioden aangehouden:

De prehistorie: voor 2000 v.Chr.
het oude nabije oosten: 2000 voor Chr. - 800 v.Chr.
klassieke oudheid 800 v.Chr. - 500
De middeleeuwen: 500 - 1500
de vroegmoderne tijd : 1500 - 1800
de moderne tijd: 1800 - 1945
De eigentijdse geschiedenis (nu tijd): 1945-heden

In het Belgisch onderwijssysteem (vanaf secundair onderwijs) wordt de volgende indeling in tijdvakken gehanteerd:

De prehistorie: tot 3500 v.Chr.
De stroomculturen (Oude Nabije Oosten): 3500 v.Chr. tot 800 v.Chr.
De klassieke oudheid: 800 v.Chr. tot 500
De middeleeuwen: 500-1500
De Vroegmoderne tijd: 1500-1750
De Moderne tijd: 1750-1945
de Hedendaagse geschiedenis: 1945-nu

Of

De prehistorie: tot 3500 v.Chr.
De oudheid: 3500 v.Chr. tot 500
De middeleeuwen: 500-1450
De vroegmoderne tijd: 1450-1750
De moderne tijd: 1750-1945
De eigen tijd: 1945-nu

Of

De prehistorie: tot 3000 v.Chr.
De oudheid: 3000 v.Chr. tot 500 n.Chr.
De middeleeuwen: 500-1500
De vroegmoderne tijd: 1500-1800
De moderne tijd: 1800-nu

Of (specifiek)

De prehistorie: tot 3500 v.Chr.
Het Oude Nabije Oosten: 3500 v.Chr. tot 800 v.Chr.
De klassieke oudheid: 800 v.Chr. tot 476
De middeleeuwen: 476 tot 1492
De vroegmoderne tijd: 1492 tot 1789
De moderne tijd: 1789 tot 1945
De eigen tijd: 1945 tot nu

Of

De prehistorie: tot 3300 v.Chr.
De oudheid: van 3300 v.Chr. tot 476 n.Chr.
De middeleeuwen: van 476 n.Chr. tot 1453 n.Chr./1492 n.Chr.
De vroegmoderne tijd: van 1453 n.Chr./1492 n.Chr. tot 1789 n.Chr.
De moderne tijd: van 1789 n.Chr. tot 1945 n.Chr.
De eigen tijd: van 1945 n.Chr. tot nu

De gebeurtenissen

3500 v.Chr. (1): Het ontstaan van het schrift
800 v.Chr.: De stichtingsdatum van Rome^[bron?]
476 n.Chr.: Val van het West Romeinse Rijk
1453 n.Chr.: Val van het Oost Romeinse Rijk
1492: De ontdekking van Amerika
1789: Het begin van de Franse Revolutie
1945: Het einde van de 2de wereldoorlog

In het Nederlandse basis- en voortgezet onderwijs wordt tegenwoordig een indeling in tien tijdvakken gehanteerd:

Tijd van jagers en boeren (~prehistorie): tot 3000 v.Chr.
Tijd van Grieken en Romeinen (~oudheid): 3000 v.Chr. tot 500
Tijd van monniken en ridders (~vroege middeleeuwen): 500-1000
Tijd van steden en staten (~hoge en late middeleeuwen): 1000-1500
Tijd van ontdekkers en hervormers (~renaissance/Reformatie): 1500-1600
Tijd van regenten en vorsten (~Gouden Eeuw): 1600-1700
Tijd van pruiken en revoluties (~Verlichting): 1700-1800
Tijd van burgers en stoommachines (~industrialisatie): 1800-1900
Tijd van de wereldoorlogen (eerste helft twintigste eeuw): 1900-1950
Tijd van televisie en computer (tweede helft twintigste eeuw): 1950-nu

Jaren en eeuwen
365 dagenschema
Westerse geschiedenis: Prehistorie – protohistorie - oudheid – middeleeuwen – renaissance – verlichting – nieuwste tijd
Prehistorie van Sub-Saharaans Afrika: Early Stone Age – Middle Stone Age – Later Stone Age
Precolumbiaanse geschiedenis: Lithische periode – Archaïsche periode – Formatieve periode – Klassieke periode – Postklassieke periode
De klassieken

Portaal Geschiedenis

Werken van of over dit onderwerp zijn te vinden op de pagina Hoofdportaal:Geschiedenis op Wikisource.

Geschiedenis

Disciplines binnen de geschiedenis

Geschiedenis per onderwerp

Geschiedenis per locatie

Nederland

Vlaanderen

Periodiseringen

Disciplines binnen de geschiedenis

Geschiedenis per onderwerp

Geschiedenis per locatie

Nederland

Vlaanderen

Periodiseringen

Deelterreinen

Hulpwetenschappen van de geschiedenis

Geschiedenis als leervak

Perioden

Historische lijsten

Lijsten van A tot Z

Zie ook