Boekenbon Literatuurprijs

De Boekenbon Literatuurprijs (tot 2020 bekend als BookSpot Literatuurprijs, tot 2018 als ECI Literatuurprijs en voor 2014 als AKO Literatuurprijs) is de literatuurprijs van de onafhankelijke Stichting Jaarlijkse Literatuurprijs voor fictie en non-fictie. De stichting telt zes leden met Winnie Sorgdrager als voorzitter en benoemt elk jaar een onafhankelijke jury.^[1]

Boekenbon Literatuurprijs
Uitgereikt door	Stichting Jaarlijkse Literatuurprijs voor Fictie en Non-fictie
Alternatieve titel(s)	BookSpot Literatuurprijs ECI Literatuurprijs AKO Literatuurprijs Generale Bank Literatuurprijs (G)prijs Fortis Literatuurprijs
Land	Nederland,  België
Eerst uitgereikt	1987
Officiële website
Portaal    Literatuur

Boeken die verschenen tussen 1 juli van het jaar waarin de prijs wordt uitgereikt en 1 juli van het voorgaande jaar kunnen genomineerd worden. Tot en met 2019 werd de prijs drieëndertig keer toegekend; zes keer (18%) aan een vrouw en zevenentwintig keer (82%) aan een man.

Vanwege het hoge prijzengeld is de Boekenbon Literatuurprijs naast de Libris Literatuur Prijs en de Fintro Literatuurprijs de belangrijkste literatuurprijs voor Nederlandstalige literatuur.

Geschiedenis

In 1986 werd de AKO Literatuurprijs ingesteld door de Nederlandse winkelketen AKO, onderdeel van uitgeversbedrijf Audax, waarmee het bedrijf het lezen van literatuur wil bevorderen en de belangstelling voor boeken wil vergroten. Van 1987 tot en met 1996 werd de prijs onder die naam uitgereikt.

Van 1997 tot en met 1999 werd de prijs gesponsord door de Belgische Generale Bank. In die periode heette de prijs Generale Bank Literatuurprijs of de (G)prijs.^[2] Na de overname van de Generale Bank door Fortis werd de naam in 1999 Fortis Literatuurprijs, maar onder die naam is de prijs nooit uitgereikt.

In 2000 werd boekhandelketen AKO weer sponsor en werd de naam tot en met 2014 weer AKO Literatuurprijs. Vanaf 2015 sponsort de online boekenwinkel ECI en werd de naam ECI Literatuurprijs.^[3][4]

In 2016 werd een Lezersprijs geïntroduceerd in samenwerking met het NRC Handelsblad en De Standaard. Deze kranten stellen een jury samen van 25 lezers uit Nederland en 25 uit Vlaanderen. Onder leiding van Peter Vandermeersch, voorzitter van de lezersjury, kiezen zij hun eigen winnaar uit de door de vakjury geselecteerde shortlist. De Lezersprijs bestaat uit een bedrag van 10.000 euro. Het eerste jaar was Martin Michael Driessen de winnaar van de Lezersprijs die in 2016 ook de ECI Literatuurprijs won.^[5]

Van 2017 tot 2019 ontvingen ook alle genomineerden een bedrag. (Te weten 5000 euro.)

In maart 2018 werd de naam gewijzigd in BookSpot Literatuurprijs omdat de sponsor ECI werd herdoopt tot BookSpot.^[6] Tijdens de Bookspot-periode werden een aantal veranderingen doorgevoerd. Behalve de verbreding van de prijs werd de jury die eerst alleen uit beroepsrecensenten uit Nederland en Vlaanderen bestond aangevuld met boekverkopers.^[7] De juryvoorzitter was vaak uit het openbare leven afkomstig, met name uit de politiek.

In 2019 werd de prijs verbreed met een aparte literatuurprijs voor non-fictieboeken (met als eerste winnaar de slavist Sjeng Scheijen. De prijzen bestonden elk uit een bedrag van 50.000 euro en een sculptuur.

Binnen een week na het uitreiken van de prijs in 2019 werd bekend, dat het contract van de stichting met de boekenwebwinkel Bookspot niet verlengd zal worden, en dat de stichting op zoek moet naar een nieuwe sponsor.^[7] Begin maart 2020 werd bekendgemaakt dat de prijs minimaal 5 jaar gesteund wordt door de Boekenbon b.v., een dochterorganisatie van de Coöperatieve Koninklijke Boekverkopersbond. De naam van de prijs wordt gewijzigd naar Boekenbon Literatuurprijs. De prijzen voor fictie en non-fictie worden weer samengevoegd tot één prijs voor het beste literaire boek van het jaar.^[8]

Winnaars

• 
  J. Bernlef, winnaar van de eerste AKO-literatuurprijs in 1987.
  Foto: Rob Bogaerts, 1979, Nationaal Archief.
• 
  Geerten Meijsing, AKO-literatuurprijs 1988.
  Foto: Rob C. Croes, 1988, Nationaal Archief
• 
  Margriet de Moor, AKO-literatuurprijs 1992.
  Foto: 1992.
  Foto: Heike Huslage-Koch, Frankfurter Buchmesse, 2016.
• 
  Arnon Grunberg, AKO-literatuurprijs 2000 en 2004.
  Foto: Heike Huslage-Koch, Frankfurter Buchmesse, 2016.
• 
  Jeroen Brouwers, AKO-literatuurprijs 2001, ECI-literatuurprijs 2015.
  Foto: Michiel Hendryckx, 2010.
• 
  Doeschka Meijsing, AKO-literatuurprijs 2008.
  Foto: Chris van der Heijden, 2011.
• 
  Marente de Moor, AKO-literatuurprijs 2011.
  Foto: Hans Weingartz, 2010.
• 
  Wessel te Gussinklo won in 2019 de BookSpot Literatuurprijs en in 2021 de Boekenbon Literatuurprijs

1987-1996: AKO Literatuurprijs

Jaar	Land	Winnaar	Nominatie	Juryvoorzitter
1987		J. Bernlef - Publiek geheim	H.C. ten Berge - Het geheim van een opgewekt humeur Inez van Dullemen - Het gevorkte beest Hermine de Graaf - Aanklacht tegen onbekend Frans Kellendonk - Mystiek lichaam J. Ritzerfeld (ps. van Oscar Timmers) - Zee van Marmer	Hans Van Mierlo
1988		Geerten Meijsing - Veranderlijk en wisselvallig	Remco Campert - Eetlezen W.F. Hermans - Een heilige van de horlogerie Tip Marugg - De morgen loeit weer aan Willem van Toorn - Een leeg landschap Jacq Vogelaar - Terugschrijven	Joop den Uyl & Hedy d'Ancona
1989		Brigitte Raskin - Het koekoeksjong	J. Bernlef - Vallende ster Rudy Kousbroek - De onmogelijke liefde Margriet de Moor - Op de rug gezien Hélène Nolthenius - Een man uit het dal van Spoleto Leo Pleysier - Wit is altijd schoon	Erik Jurgens
1990		Louis Ferron - Karelische nachten	Christine D'haen - Zwarte sneeuw Atte Jongstra - De psychologie van de zwavel Gerrit Komrij - Humeuren en temperamenten Joost Niemöller - Wraak Frans Pointl - De kip die over de soep vloog	Arie van der Zwan
1991		P.F. Thomése - Zuidland	Adriaan van Dis - Het beloofde land Patricia De Martelaere - Littekens Geerten Meijsing - Altijd de vrouw Michel van der Plas - Mijnheer Gezelle Anne Vegter - Verse bekken	Frits Bolkestein
1992		Margriet de Moor- Eerst grijs dan wit dan blauw	Nico Dros - Noorderburen Eric de Kuyper - Grand Hotel Solitude Nelleke Noordervliet - Het oog van de engel Jacq Vogelaar - De dood als meisje van acht Joost Zwagerman - Vals licht	Wim Duisenberg[9]
1993		Marcel Möring - Het grote verlangen	Hella Haasse - Heren van de thee Kristien Hemmerechts - Kerst en andere liefdesverhalen Harry Mulisch - De ontdekking van de hemel Willem Jan Otten - De wijde blik Paul de Wispelaere - Het verkoolde alfabet	Mark Eyskens
1994		G.L. Durlacher - Quarantaine	Patricia De Martelaere - Een verlangen naar ontroostbaarheid Nicolaas Matsier - Gesloten huis Rascha Peper - Rico's vleugels F. Springer - Bandoeng-Bandung Frida Vogels - De harde kern	Frans Andriessen
1995		Connie Palmen - De vriendschap	Kees van Beijnum - Dichter op de Zeedijk Geertrui Daem - Een vader voor Elizabeth Adriaan van Dis - Indische Duinen Tijs Goldschmidt - Darwins hofvijver A.F.Th. van der Heijden - Asbestemming	Paula D'Hondt
1996		Frits van Oostrom - Maerlants wereld'	Rudy Kousbroek - Terug naar Negri Pan Erkoms Charlotte Mutsaers - Paardejam Willem Otterspeer - Bolland Manon Uphoff - Begeerte Leon de Winter - Zionoco	Henk Vonhoff

1997-1999: Generale Bank Literatuurprijs

Jaar	Land	Winnaar	Nominatie	Juryvoorzitter
1997		A.F.Th. van der Heijden - Onder het plaveisel het moeras	Elsbeth Etty - Henriëtte Roland Holst A.F.Th. van der Heijden - Het Hof van Barmhartigheid Arthur Japin - De zwarte met het witte hart Marcel Möring - In Babylon K. Schippers - Poeder en wind	Marcel van Dam
1998		Herman Franke - De verbeelding	Frank Bleker & Ruud Elmendorp - Zwart glas H.M. van den Brink - Over het water Willem Brakman - Ante Diluvium Frans Denissen - De gigolo van Irma Ideaal Stefan Hertmans - Steden	Jan Hoet
1999		Karel Glastra van Loon - De passievrucht	Oscar van den Boogaard - Liefdesdood Joris Note - Kindergezang Maria Stahlie - Zondagskinderen Frank Westerman - De graanrepubliek Henk van Woerden - Een mond vol glas	Aad Nuis

2000-2014: AKO Literatuurprijs

Jaar	Land	Winnaar	Nominatie	Juryvoorzitter
2000		Arnon Grunberg - Fantoompijn	Bas Heijne - De wijde wereld Paul Koeck - De bloedproever Doeschka Meijsing - De tweede man Thomas Rosenboom - Publieke werken Allard Schröder - Grover	Wilfried Martens
2001		Jeroen Brouwers - Geheime kamers	Stefan Hertmans - Als op de eerste dag Gerrit Krol - De vitalist Willem G. van Maanen - Een huis van lief en leed Geerten Meijsing - Dood meisje Harry Mulisch - Siegfried	Schelto Patijn
2002		Allard Schröder - De hydrograaf	Paul Claes - De Kameleon Renate Dorrestein - Zonder genade Léon Hanssen - Sterven als een polemist; Menno ter Braak, deel twee 1930-1940 Frank Westerman - Ingenieurs van de ziel	Louis Tobback
2003		Dik van der Meulen - Multatuli: leven en werk van Eduard Douwes Dekker	Hella Haasse - Sleuteloog Marek van der Jagt - Gstaad 95-98 Mensje van Keulen - Het andere gezicht Thomas Rosenboom - De nieuwe man (roman)|De nieuwe man Arjan Visser - De laatste dagen	Wim Kok
2004		Arnon Grunberg - De asielzoeker	J. Bernlef - Buiten is het maandag Hafid Bouazza - Paravion Pam Emmerik - Het wonder werkt Kees 't Hart - Ter navolging Ilja Leonard Pfeijffer - Het grote baggerboek	Paul Rosenmöller
2005		Jan Siebelink - Knielen op een bed violen	Arnon Grunberg - De joodse messias Patricia De Martelaere - Het onverwachte antwoord Wanda Reisel - Witte liefde Frank Westerman - El Negro en ik Tommy Wieringa - Joe Speedboot	Hans Dijkstal
2006		Hans Münstermann - De Bekoring	Stefan Brijs - De engelenmaker Joris Note - Hoe ik mijn horloge stuksloeg Frits van Oostrom - Stemmen op schrift Dimitri Verhulst - De helaasheid der dingen Christiaan Weijts - ART. 285b	Laurentien Brinkhorst
2007		A.F.Th. van der Heijden - Het schervengericht	Arnon Grunberg - Tirza Willem G. van Maanen - Heb lief en zie niet om Dimitri Verhulst - Mevrouw Verona daalt de heuvel af Frank Westerman - Ararat Joost Zwagerman - Transito	Gerlach Cerfontaine
2008		Doeschka Meijsing - Over de liefde	Machiel Bosman - Elisabeth De Flines Tomas Lieske - Dünya Chris De Stoop - Het Complot Van België Bianca Stigter - De Ontsproten Picasso Leon de Winter - Het Recht Op Terugkeer	Wim Deetman (346 boeken)
2009		Erwin Mortier - Godenslaap	Joris van Casteren - Lelystad Joke van Leeuwen - Alles nieuw Carolina Trujillo - De terugkeer van Lupe García Christiaan Weijts - Via Cappello 23 Tommy Wieringa - Caesarion	Guy Verhofstadt (390 boeken)
2010		David Van Reybrouck - Congo: een geschiedenis	Kees van Beijnum - Een soort familie Oscar van den Boogaard - Meer dan een minnaar Tom Lanoye - Sprakeloos Koen Peeters - De bloemen Willem Jan Otten - Onze Lieve Vrouwe van de Schemering	Femke Halsema
2011		Marente de Moor - De Nederlandse maagd	Jeroen Brouwers - Bittere bloemen Peter Buwalda - Bonita Avenue Arnon Grunberg - Huid en Haar Marja Pruis - Kus me, straf me P.F. Thomése - De weldoener	Ernst Hirsch Ballin
2012		Peter Terrin - Post mortem	Stephan Enter - Grip Arnon Grunberg - De man zonder ziekte Mensje van Keulen - Liefde heeft geen hersens Elvis Peeters - Dinsdag Anton Valens - Het boek Ont	Jozias van Aartsen
2013		Joke van Leeuwen - Feest van het begin	Martin Bossenbroek - De Boerenoorlog Jan Brokken - De Vergelding Wouter Godijn - Hoe ik een beroemde Nederlander werd Ilja Leonard Pfeijffer - La Superba Allard Schröder - De dode arm	Patrick Janssens
2014		Stefan Hertmans - Oorlog en terpentijn	Wessel te Gussinklo - Zeer helder licht Guus Kuijer - De Bijbel voor ongelovigen (2) Tom Lanoye - Gelukkige Slaven K. Schippers - Voor Jou Frank Westerman - Stikvallei	Job Cohen

2015-2017: ECI Literatuurprijs

Jaar	Land	Winnaar	Nominatie	Juryvoorzitter	Lezersprijs
2015		Jeroen Brouwers - Het hout	Stephan Enter - Compassie Mark Schaevers - Orgelman Inge Schilperoord - Muidhond P.F. Thomése - De onderwaterzwemmer Annelies Verbeke - Dertig dagen	Andrée van Es	/
2016		Martin Michael Driessen - Rivieren	Arnon Grunberg - Moedervlekken Bert Natter - Goldberg Tonnus Oosterhoff - Op de rok van het universum Connie Palmen - Jij zegt het Marja Pruis - Zachte riten	Louise Fresco	Martin Michael Driessen - Rivieren
2017		Koen Peeters - De mensengenezer	Huub Beurskens - Eindeloos eiland Daniël Rovers - De waren Marijke Schermer - Noodweer Peter Terrin - Yucca Annelies Verbeke - Halleluja	Thom de Graaf	Koen Peeters - De mensengenezer

2018-2019: BookSpot Literatuurprijs

Jaar	Land	Winnaar	Nominaties	Jury	Lezersprijs
2018		Tommy Wieringa - De heilige Rita	Suzanna Jansen - Ondanks de zwaartekracht Peter Middendorp - Jij bent van mij Arjen van Veelen - Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken Peter Verhelst - Voor het vergeten Aukelien Weverling - In alle steden	Jos Geysels, voorzitter[1] Sofie Gielis Sebastiaan Kort Jelle van Riet Daan Stoffelsen Jeroen Vullings	Tommy Wieringa - De heilige Rita
2019		fictie Wessel te Gussinklo - De hoogstapelaar non-fictie Sjeng Scheijen - De avant-gardisten. De Russische Revolutie in de kunst, 1917-1935	fictie Peter Buwalda - Otmars zonen Nicolien Mizee - Moord op de moestuin Marente de Moor - Foon Manon Uphoff - Vallen is als vliegen non-fictie Thomas Rueb - Laura H. : het kalifaatmeisje uit Zoetermeer Lieve Joris - Terug naar Neerpelt Maaike Meijer - Hemelse mevrouw Frederike : biografie van F. Harmsen van Beek (1927-2009) Mirjam van Hengel - Een knipperend ogenblik : portret van ­Remco Campert	Jan Dertaelen Maite Karssenberg Sebastiaan Kort Maartje Kroonen Daan Stoffelsen Jelle Van Riet Jeroen Vullings	Peter Buwalda - Otmars zonen

2020-2024: Boekenbon Literatuurprijs

Jaar	Land	Winnaar	Nominaties	Jury
2020		Oek de Jong - Zwarte schuur	Marcel Möring - Amen Koen Sels - Gloria Stephan Enter - Pastorale Charlotte Van den Broeck - Waagstukken	Jan Dertalen Sofie Gielis Sebastiaan Kort Daan Stoffelsen Jeroen Vullings Jeroen Kans
2021		Wessel te Gussinklo - Op weg naar De Hartz	Esther Gerritsen - De terugkeer Tobi Lakmaker - De geschiedenis van mijn seksualiteit Chris De Stoop - Het boek Daniel Peter Terrin - Al het blauw	Winnie Sorgdrager (voorzitter) Jozefien Van Beek Jan Dertaelen Miriam Piters Ronnie Terpstra Dominique van Varsseveld Jeroen Vullings Jeroen Kans
2022		Anjet Daanje - Het lied van ooievaar en dromedaris	Auke Hulst - De Mitsukoshi Troostbaby Company Donald Niedekker - Waarachtige beschrijvingen uit de permafrost Carmien Michels - Vaders die rouwen Niña Weijers - Zelf doen	Guy Verhofstadt (voorzitter) Jozefien Van Beek Jeroen Dera Miriam Piters Wim Oosterlinck Dominique van Varsseveld Ronnie Terpstra
2023		Jan Vantoortelboom - Mauk	Saskia De Coster - Net echt Tiemen Hiemstra - W. Roxane Van Iperen - Dat beloof ik Richard Osinga - Munt	Ingrid van Engelshoven (voorzitter) Gerben de Bruijn Jeroen Dera Hind Fraihi Wim Oosterlinck Miriam Piters Joyce Roodnat
2024		Esther Gerritsen - Gebied 19	Guido van Heulendonk - De kroon met twee pieken Bregje Hofstede - Oersoep Frank Nellen - De onzichtbaren Frank Westerman - Zeven dieren bijten terug	José van Dijck (voorzitter) Steven van Ammel Gerben de Bruijn Ingrid Hoogervorst Hind Fraihi Sebastiaan Spiekerman

Trivia

• In 2005 ontstond er een rel omdat het controversiële GeenStijl.nl beweerde dat de winnaar al vast stond voordat de jury een keuze had gemaakt. De 'shortlist van genomineerden' zou enkel dienen om de verkoopcijfers op te drijven. Geenstijl beweerde dat Tommy Wieringa zou winnen met zijn boek Joe Speedboot. Dit werd breed uitgemeten in de media, maar bleek onjuist want Jan Siebelink won met Knielen op een bed violen; het werd een nationale bestseller.^[10]
• In datzelfde jaar, in 2005, vond juryvoorzitter Hans Dijkstal het vreemd dat een Nederlandse literatuurprijs Engelse termen zoals longlist en shortlist hanteert. Een oproep naar alternatieve benamingen in het tijdschrift Onze Taal bracht tiplijst voor de eerste juryselectie van 25 boeken en toplijst voor de zes genomineerden. Deze termen werden gebruikt tot ze 2015 terug werden vervangen door longlist en shortlist.^[11]

Bronnen, noten en/of referenties

1. Egmond aan den Hoef, Het bestuur van de Stichting Jaarlijkse Literatuurprijs voor Fictie en Non-fictie heeft vandaag bekendgemaakt dat Jos Geysels de voorzitter wordt van de jury van de ECI Literatuurprijs 2018. Bookspot Literatuurprijs (13 december 2017). Gearchiveerd op 26 april 2019. Geraadpleegd op 25 november 2019.
2. (G)prijs, Leidsch Dagblad, 17 januari 1997 pagina 21, via Historische Kranten Erfgoed Leiden en Omstreken, geraadpleegd op 19-102018. Gearchiveerd op 25 juni 2022.
3. AKO Literatuurprijs krijgt nieuwe naam en wordt ECI Literatuurprijs, NU.nl, 3 december 2014. Gearchiveerd op 20 maart 2023.
4. AKO stopt met AKO-literatuurprijs, ECI neemt het over, de Volkskrant, 3 december 2014. Gearchiveerd op 4 maart 2018.
5. Michel Krielaars, Martin Michael Driessen wint de ECI Literatuurprijs 2016, NRC.nl, 10 november 2016. Gearchiveerd op 1 juli 2022.
6. Bart Temme, ECI verandert naam in BookSpot (voortaan wordt ook de BookSpot Literatuurprijs uitgereikt). Tzum (1 maart 2018). Gearchiveerd op 3 maart 2018. Geraadpleegd op 3 maart 2018.
7. Toef Jaeger, BookSpot stopt met BookSpot Literatuurprijs. NRC (19 november 2019). Gearchiveerd op 4 augustus 2020. Geraadpleegd op 22 november 2019.
8. Wilma de Rek, Bookspot Literatuurprijs heet voortaan Boekenbon Literatuurprijs. De Volkskrant (4 maart 2020). Gearchiveerd op 12 april 2020. Geraadpleegd op 12 april 2020.
9. Battus: 'Eerst wijs, dan pit dan gauw'. In: de Volkskrant, 31 jan. 1992
10. Tineke Haegens, Altijd wat, met die prijs. HP/De Tijd (29 oktober 2010). Gearchiveerd op 4 maart 2018. Geraadpleegd op 4 maart 2018.
11. ‘Long-‘ en ‘shortlist’ AKO worden ‘tip-‘ en ‘toplijst’. de Volkskrant (2 mei 2006). Gearchiveerd op 4 maart 2018. Geraadpleegd op 4 maart 2018.