नियोन छगु रसायनिक तत्त्व ख: । थुकिगु चिहकलं नां (चिं) Ne ख: व एटोमिक ल्याखं १० ख: । ब्रह्माण्डय् यक्व दैगु थ्व तत्त्व पृथ्विइ धा:सा म्हो जक दइ । स्ट्यांडर्ड अवस्थाय् थ्व छगु रंग मदुगु, इनर्ट नोबेल वायुया कथं दइ । भ्याक्युम डिस्चार्ज ट्युब नियोन मतयय् थ्व वायु नं ह्यांगु जः (ग्लो) बिइ। वायुमण्डलय् थुकिया मात्रा सिक्क हे म्हो दुसां थ्व वायु बनेज्यायागु लागि वायुमण्डलं मुंकिगु ज्या जुइ ।
| |||||||||||||||||||||||||
| साधारण | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| नां, सिम्बोल, ल्याखं | नियोन, Ne, 10 | ||||||||||||||||||||||||
| रसायनिक सिरिज | नोबेल वायु | ||||||||||||||||||||||||
| ग्रुप, पिरियड, ब्लक | १८, २, p | ||||||||||||||||||||||||
| रुप | colorless किपा:Ne,१०.jpg | ||||||||||||||||||||||||
| एटमिक मात्रा | 20.1797(6) ग्राम/मोल | ||||||||||||||||||||||||
| एलेक्ट्रोनिक कन्फिगुरेसन | 1s2 2s2 2p6 | ||||||||||||||||||||||||
| एलेक्ट्रोन प्रति शेल | 2, 8 | ||||||||||||||||||||||||
| भौतिक गुण | |||||||||||||||||||||||||
| फेज | gas | ||||||||||||||||||||||||
| घनत्व | (० °से, १०१.३२५ कि. पास्कल) 0.9002 ग्राम/लि | ||||||||||||||||||||||||
| नाइगु फुति | 24.56 के (-248.59 °से, -415.46 °फ) | ||||||||||||||||||||||||
| दासिवैगु फुति | 27.07 के (-246.08 °से, -410.94 °फ) | ||||||||||||||||||||||||
| Triple point | 24.5561[1] K, 43 kPa[2] | ||||||||||||||||||||||||
| कृटिकल फुति | 44.4 के, 2.76 एम पिए | ||||||||||||||||||||||||
| फ्युजियनयागु ताप | 0.335 के जे·मोल−१ | ||||||||||||||||||||||||
| वाष्पिकरणयागु ताप | 1.71 के जे·मोल−१ | ||||||||||||||||||||||||
| ताप क्षमता | (२५ °से) 20.786 जे·मोल−१·के−१ | ||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| एटमिक गुण | |||||||||||||||||||||||||
| कृस्टल स्ट्रक्चर | cubic face centered | ||||||||||||||||||||||||
| अक्सिडेसन स्टेट | no data | ||||||||||||||||||||||||
| आयोनाइजेसन उर्जा (अप्व) |
1st: 2080.7 कि.जु.·मोल−१ | ||||||||||||||||||||||||
| 2nd: 3952.3 कि.जु.·मोल−१ | |||||||||||||||||||||||||
| 3rd: 6122 कि.जु.·मोल−१ | |||||||||||||||||||||||||
| एटमिक ब्यास (हिसाबी) | 38 पि एम | ||||||||||||||||||||||||
| कोभ्यालेन्ट ब्यास | 69 पि एम | ||||||||||||||||||||||||
| भ्यान डर वाल ब्यास | 154 पि एम | ||||||||||||||||||||||||
| मेमेगु | |||||||||||||||||||||||||
| चुम्बकिय गुण | nonmagnetic | ||||||||||||||||||||||||
| ताप संचालन | (३०० के) 49.1 mवा·मि−१·के−१ | ||||||||||||||||||||||||
| स:यागु वेग | (gas, 0 °C) 435 मि/से | ||||||||||||||||||||||||
| सि ए एस् रेजिस्ट्री ल्या | 7440-01-9 | ||||||||||||||||||||||||
| ल्येयातगु आइसोटोप | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| स्रोत | |||||||||||||||||||||||||
नोटेबल गुण
नियोन २ या (light) नोबेल वायु ख। थुकिं भ्याक्युम ट्युबय् ह्यांगु -सन्त्रासी रंग यागु जः बिइ । थुकिया रेफ्रिजरेटिंग क्षमता तरल हेलियम स्वया ४० दुगं (गुणा) अप्व: दु व तरल हाइड्रोजन स्वयां ३ दुगं (गुणा) अप्व: दु (प्रति युनिट भोलुम बेसिसय्)।[3] यक्व थासय् थ्व हेलियम स्वया दंगु रेफ्रिजर्यांट पदर्थया कथं छ्यली।[4] साधारण भोल्टेज व करेन्टय् सकल रेर वायु मध्ये नियोन प्लाज्मायागु दक्कलय् इन्टेन्स ज: डिस्चार्ज दु । मनूया मिखायागु औसत ऊन (रंग) ह्यांगु-सन्त्रासी ख: । भिजुयल कम्पोनेन्टत स्पेक्ट्रोस्कोपं डिस्पर्स मयासा थुकी छगु ताकुगु वांगु सुलाच्वंगु ध्वः (लाइन) दै[5]
छ्यलेज्या
नियोनयागु ह्यांगु-सन्त्रासी रंगयागु जः नियोन मत दयेकेत छ्यलिइ । थन्यगु मत नियोन चिं व ताहाक:गु कार स्ट्रिपय् छ्यलि। "नियोन" धा:गु खँग्व अप्व:याना साधारण भाषय् थन्यागु मतयात ईंगीत यायेत छ्यली । थुकिया मेमेगु छ्येलेज्या खः:
- भ्याक्युम ट्युब
- हाइ-भोल्टेज इन्डिकेटर
- लाइट्निंग अरेस्टर
- वेभ मिटर ट्युब
- टेलेभिजन ट्युब
- नियोन व हेलियम हेलियम-नियोन लेजरय् छ्यली
- तरल नियोन बनेज्याया निंतिं क्रायोजेनिक रेफ्रिजर्यांटया कथं तस्सकं ख्वाउंगु तापक्रम म्वा:गु रेफ्रिजरेटरय् हेलियमया पलेसा छ्यली
- थुकिइ ट्रिपल प्वाइन्ट तापक्रम २४.५५६१ के यात फिक्स्ड प्वाइन्टया कथं १९९०यागु अन्तराष्ट्रिय तापक्रम स्केलय् छ्यलात:गु दु ।[1]
इतिहास
नियोन (युनानी νέον(नियोन) अर्थ "न्हूगु पति") यात १८९८य् स्कटिश केमिस्ट विलियम राम्जे (१८५२ - १९१६) व अंग्रेजी केमिस्ट मोरिस डबल्यु ट्रेभर्सं लन्डन, इंग्ल्यांडय् दक्ले न्हापां सीका दिइगु ख: । नियोन यागु सीकेज्या राम्जेनं वायुमण्डलया वायुयात ख्वांउका तरल दयेका व तरलयात क्वाका: वायुयात दासिवयाच्वं (बोइल) बले लानादिइगु ख: । थ्व कथं वय्कलं लानादिइगु वायुत क्रिप्टन, जेनन, व नियोन ख: ।[6]
अवस्था
नियोन ब्रह्माण्डय् यक्व मात्राय् दु । थ्व मात्रा कथं ब्रह्माण्डय् ५ गूगु दक्कलय् अप्वः दुगु वायु ख: । थ्व स्वया अप्व दुगु वायुत हाइड्रोजन, हेलियम, अक्सिजन व कार्बन जक ख: । पृथ्वी थ्व वायु तस्सकं म्हो जक दु । हेलियम थें थ्व वायु यागु यांउगु व रसायनिक तवलं इनर्ट जूगुलिं थ्व वायु पृथ्वी यक्व मदुगु ख: । थुकिइ ब्रह्माण्डय् मास एब्युन्डेन्स ७५०य् छगु भाग ख: धा:सा सुर्द्य व प्रोटो सोलार सिस्टम नेबुलाय् ६००य् छगु भाग जुइफु । ग्यालिलियो अन्तरिक्षयान या कथं वृहस्पति ग्रहस नियोनया मात्रा ६००० ब्वय् १गु ब्व दु ।
नियोन स्ट्यांडर्ड अवस्थाय् छगु मोनोएटोमिक वायु ख: । पृथ्वी थुकिया आयातन (भोलुम) ६५,००० ब्वय् छगु जक ब्व दु धा:सा, मात्रा ८३,०००य् १गु मात्रा जक दु । [7]
कम्पाउन्ड
आयोनत, Ne+, (NeAr)+, (NeH)+, व (HeNe+), यात अप्टिकल व मास स्पेक्ट्रोमेट्री मालेज्यां(research) लुइकुगु दु । थ्व बाहेक नियोनं छगु अस्थिर हाइड्रेट दयेकी ।
आइसोटोप
नियोनयागु स्वंगु स्थिर आइसोटोपत दु: २०Ne (९०.४८%), २१Ne (०.२७%) व २२Ne (९.२५%). २१Ne व २२Ne न्युक्लियोजेनिक ख व थिमिगु भेरियन्टत बांलाक थुइकात:गु दु । थुकिया विपरित, २०Ne न्युक्लियोजेनिक मखु व पृथ्वी थुकिया भेरियसनया बारे यक्वं कथंया विचाःत् दु । नियोन आइसोटोप दयेकीगु मू न्युक्लियर रियाक्सनत न्युट्रोन इमिसन, अल्फा डिके ख: । २४Mg व २५Mgय् थन्यागु रियाक्सन याना क्रमशः २१Ne व २२Ne दयेकी । अल्फा पार्टिकलत युरेनियम-सिरिज डिके चेन छ्यला: दयेकी धा:सा न्युट्रोनत अप्व याना अल्फा पार्टिकलया सेकेन्डरी रियाक्सनं दयेकी । नेट लिच्व:या कथं क्वयेया (लोवर) २०Ne/२२Ne व च्वयेया (हाइयर) २१Ne/२२Ne अनुपात (रेसियो) युरेनियम यक्व दुगु लोंहत (दसु-ग्रेनाइट)य् खने दइ । एक्स्पोज्ड लोंहयागु आइसोटोपिक एनालाइसिस २१Ne या कस्मोजेनिक दयेकेज्यां क्यं । थ्व आइसोटोप म्याग्नेजियम, सोडियम, सिलिकन व एल्मुनियमया स्पालेसन प्रक्रियां दयेकी । सकल स्वंगु आइसोटोपयागु एनालाइसिस यायेबले कस्मोजेनिक कम्पोनेन्ट म्याग्माया नियोन व न्युक्लियोजेनिक नियोन नं दुगु खने दु । थुकिं नियोन सुपरफिसियल लोंह व मेटेरोइटय् कस्मिक एक्स्पोजर आयु सीकेगु ज्याब्वया कथं छ्यलेछिं धका क्यनि ।[8]
जेनन थें नियोन ज्वालामुखी खनेदैगु मात्राय् २०Ne अप्व दइ, व न्युक्लियोजेनिक २१Ne, २२Ne स्वया: अप्व दै । थन्यागु म्यान्टल डिराइभ्ड स्याम्पयागु आइसोटोपं नियोनया गैह्र-वातावरणीय स्रोत क्यनी । २०Ne-एन्रिच्ड कम्पोनेन्टतेसं प्राचीन प्राइमोर्डियल व म्हो जक्क दैगु नियोन वायु क्यनी, थन्यागु वायु नं सोलार नियोन यात इंगीत या:गु जुइफु । अप्व:गु २०Ne मात्रा हिराय् खने दै थुकिं सोलार नियोनयागु भण्डार (खानी) (reservoir) पृथ्वी दुगु सुझाव ब्यूगु खने दु ।[9]
लिधंसा
पिनेयागु स्वापू
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
