उत्तरध्रुवीय महासागर वा सुमेरू महासागर विश्वमा रहेका ५ प्रमुख महासागरहरू मध्ये कम गहिराई भएको र सबैभन्दा सानो महासागर हो।[1] अन्तर्राष्ट्रिय जल सर्वेक्षण सङ्गठनले यसलाई महासागर मानेता पनि केही समुन्द्रशास्त्रीहरूले यसलाई उत्तरध्रुवीय भूमध्ये सागर वा उत्तरध्रुवीय सागर भन्ने गर्दछन्।[2][3] यस महासागरलाई केही समुन्द्रशास्त्रीहरूले भू-मध्य सागर वा आन्ध्र महासागरको मुहानको रूपमा वर्गीकरण गरेका छन्। यो विश्वमा रहेकका ५ प्रमुख महासागरहरू मध्ये सुदूर उत्तरमा रहेकको महासागर हो।
यो महासागर प्राय: उत्तरी गोलार्धको बीचमा रहेको उत्तर ध्रुवीय क्षेत्रमा अवस्थित छ। यस महासागरलाई लगभग पूर्णरूपले उत्तर अमेरिका र युरेसियाले घेरेको छ। यसलाई आंशिक रूपमा समुन्द्री बरफले ढाकेको छ भने हिउँदमा सबै भाग बरफले ढाक्छ। यसमा ढाकेका बरफ पग्लने र जम्ने प्रक्रियाले गर्दा यसको सतहको तापक्रम र लवणता फरक पर्दछ। ५ वटा प्रमुख महासागहरू मध्ये यसको लवणता तुलनात्मक रूपमा सबैभन्दा कम रहेको छ। नदी र समुन्द्रबाट बहने ताजा पानीको प्रभाव निम्न वाष्पीकरण र उच्च लवणता भएको समुन्द्रको आपसी जडान नभएका कारण यसको लवणतम कम भएको मानिन्छ।[4] गर्मी मौसममा यसमा ढाकेका बरफहरूको पग्लिने दर ५०% रहेको भनाई छ।[1] अमेरिकी राष्ट्रिय हिउँ र बरफ आँकडा केन्द्रले (एनएसआइडिसी)ले उपग्रहको आँकडा प्रयोग गरी यसलाई ढाकेका बरफहरूको दैनिक प्रतिवेदन प्रदान गर्दछ र निश्चित समयावधि र अघिल्लो वर्षमा रहेको पग्लिने क्रमको तुलना पनि यसले प्रदान गर्ने गर्दछ।
भूगोल
उत्तरध्रुवीय महासागर लगभग गोलाकार आकारको जस्तो क्षेत्रमा फैलिएको छ र यसले लगभग १४,०५६,००० वर्ग किलोमिटर (५,४२७,००० वर्ग माइल क्षेत्रफल ओगटेको छ जून लगभग कुमेरू महादेशको क्षेत्रफल जत्रो रहेको छ।[5][6] यसको तटीय क्षेत्र ४५,३९० किलोमिटर (२८,२०० माइल) लामो छ। यसलाई जमीनले युरासिया, उत्तर अमेरिका, ग्रिनल्याण्ड र विभिन्न टापूहरूले छोएका छन्।[5][7]
बेफिन खाडी, बेरेण्ट्स सागर, ब्युफोर्ट सागर, चुक्ची सागर, पूर्वी साइबेरीयाली सागर, ग्रिनल्याण्ड सागर हडसन जलसन्धी, कारा सागर, लेप्टेभ सागर, सेतो सागर र अन्य विभिन्न र साना समुन्द्रहरू यसमा समावेश छन्। यो बेरिङ जलसन्धी मार्फत प्रसान्त महासागर र ग्रिनल्याण्ड सागर र ल्याबाडर सागर मार्फत आन्घ्र महासागरमा जोडिएको छ।[1]
यसले रुस, नर्वे, आइसल्यान्ड, ग्रिनल्याण्ड, क्यानडा र संयुक्त राज्य अमेरिकासँग सिमाना गाँसेको छ।
समुन्द्री बरफ
उत्तरध्रुवीय महमसागरको लगभग सबै भाग बरफले ढाकेको छ जसको मोटाइ ठाउँ र ऋतु अनुसार फरक पर्दछन्। सन् १९८० को दशक देखि यहाँ रहेका बरफहरू पग्लिने क्रम जारी रहेको छ र हरेक एक दशकको अन्तरालको जाडो याममा १५,६००,००० वर्ग किलोमिटर (६,०२३,२०० वर्ग माइल) क्षेत्रमा रहेका बरफहरू पग्लिने दर अौसत ३% रहेको छ।
मौसमी भिन्नता ७,०००,००० वर्ग किलोमिटर (२,७०२,७०० वर्ग माइल) रहेको छ जसमा अधिकतम अप्रिलमा हुने गर्दछ भने न्युनतम सेप्टेम्बरमा हुने गर्दछ। समुन्द्री बरफहरूलाई बतास र समुन्द्री प्रभावहरूले असर गर्दछन् जुन चाहिँ जताततै बहन र धेरै ठूलो क्षेत्रफलमा रहेका बरफहरूमा घुम्दछन्। यहाँ सङ्कुचन क्षेत्र पनि बन्दछ जसले ठूला ठूला बरफहरू एकै ठाउँमा सङ्कुचित गरी एकदमै ठूला बरफको टुक्रा बनाउने गर्दछ। [9][10][11]
सन्दर्भ सामग्रीहरू
बाह्य कडीहरू
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
