१८५७ सिपाही विद्रोह

सिपाही विद्रोह ब्रिटिस राजमुकुटको तर्फबाट एक सार्वभौम शक्ति को रूप मा काम गर्ने इस्ट इन्डिया कम्पनीको शासन को विरुद्ध १८५७-५८ मा भारतमा एक प्रमुख विद्रोह थियो।^[1] विद्रोह १० मे १८५७ मा दिल्लीको ४० माइल (६४ किमी) उत्तरपूर्वमा रहेको मेरठको ग्यारिसन सहरमा कम्पनीको सेनाका सिपाहीहरूको विद्रोहको रूपमा सुरु भयो।^[2]

सिपाही विद्रोह
विद्रोहको केन्द्र
मिति १० मे १८५७ (1857-05-10) – १ नोभेम्बर १८५८ (1858-11-01) (१ वर्ष र ६ महिना) स्थान भारत परिणाम ब्रिटिस विजय
योद्धा
सिपाही मुगल साम्राज्य	संयुक्त अधिराज्य नेपाल अधिराज्य
मृत्यु र क्षति
६,००० ब्रिटिस मारिए, जसमा नागरिकहरू पनि थिए

त्यसपछि यो अन्य विद्रोह र नागरिक विद्रोहहरूमा मुख्यतया माथिल्लो गङ्गाको मैदान र मध्य भारतमा फैलियो, यद्यपि विद्रोहका घटनाहरू उत्तर र पूर्वमा पनि भएका थिए।^[2] विद्रोहले त्यस क्षेत्रमा ब्रिटिस शक्तिको लागि सैन्य खतरा खडा गर्‍यो, र २० जुन १८५८ मा ग्वालियरमा विद्रोहीको पराजयसँग मात्र निहित थियो। यस विद्रोहको नाम प्रतिस्पर्धा गरिएको छ, र यसलाई सिपाही विद्रोह, भारतीय विद्रोह, ठूलो विद्रोह, सन् १८५७ को विद्रोह, भारतीय विद्रोह, र स्वतन्त्रताको पहिलो युद्धको रूपमा विभिन्न रूपमा वर्णन गरिएको छ।^[3]

इस्ट इन्डिया कम्पनी

यद्यपि ब्रिटिस ईस्ट इण्डिया कम्पनीले १६१२ सम्म भारतमा उपस्थिति स्थापित गरेको थियो, र पहिले व्यापारिक उद्देश्यका लागि स्थापित कारखाना क्षेत्रहरू प्रशासित गरेको थियो, १७५७ मा प्लासीको युद्धमा यसको विजयले पूर्वी भारतमा आफ्नो दृढताको सुरुवात गर्‍यो।^[4] नेपाल र ब्रिटिस भारत बीचको सीमा विवाद, जुन सन् १८०१ पछि तीव्र भयो, १८१४-१६ को नेपाल अङ्ग्रेज युद्धको कारण बन्यो र पराजित गोर्खाहरूलाई ब्रिटिस प्रभावमा इस्ट इन्डिया कम्पनीले ल्यायोको थियो।^[5]

कारणहरू ‍‍‌‌

सामाजिक र धार्मिक कारणः सामाजिक हस्तक्षेपः

परिणामहरू

दुवै पक्षले नागरिकमाथि अत्याचार गरेका थिए।^[6] अवधमा मात्रै, केही अनुमानहरूले जनयुद्धको क्रममा १५०,००० भारतीयहरू मारिएका थिए, जसमध्ये १००,००० नागरिकहरू थिए। बेलायती सेनाहरूले दिल्ली, इलाहाबाद, कानपुर र लखनऊ कब्जा गरेपछि सामान्य नरसंहार भयको थियो।^[7]

पुरस्कारहरू

विद्रोहको समयमा बेलायती सशस्त्र बल र बेलायती भारतीय सेनाका सदस्यहरूलाई पदकहरू प्रदान गरिएको थियो। १८२ ले भिक्टोरिया क्रस प्राप्त गरेका थिए। २९०,००० भारतीय विद्रोह पदकहरू प्रदान गरियो। दिल्लीको घेराबन्दी र लखनऊको घेराबन्दी र राहतका लागि क्ल्याप्स प्रदान गरिएको थियो।^[8] ब्रिटिस भारतको सैन्य र नागरिक सजावट, इन्डियन अर्डर अफ मेरिट पहिलो पटक सन् १८३७ मा इस्ट इन्डिया कम्पनी द्वारा पेश गरिएको थियो।^[9]

यो पनि हेर्नुहोस्

• भारतीय सिपाही विद्रोहमा शाही नेपाली सेना

सन्दर्भ सामग्रीहरू

1. Peers, Douglas M. (२००६), "Britain and Empire", in Williams, Chris, A Companion to 19th-Century Britain, John Wiley & Sons, पृ: ६३, आइएसबिएन 978-1-4051-5679-0।
2. Marriott, John (२०१३), The other empire: Metropolis, India and progress in the colonial imagination, Manchester University Press, पृ: १९५, आइएसबिएन 978-1-84779-061-3।
3. Peers, Douglas M. (२००६), "Britain and Empire", in Williams, Chris, A Companion to 19th-Century Britain, John Wiley & Sons, पृ: ६३, आइएसबिएन 978-1-4051-5679-0।
4. "Internet History Sourcebooks Project", Sourcebooks.fordham.edu, अन्तिम पहुँच ६ फेब्रुअरी २०२२।
5. Ludden, David, India and South Asia: A Short History, OneWorld।
6. Marshall, P. J. (२००१), "1783–1870: An expanding empire", in P. J. Marshall, The Cambridge Illustrated History of the British Empire, Cambridge University Press, पृ: ५०, आइएसबिएन 978-0-521-00254-7।
7. Chopra, P. N. (२००३), A Comprehensive History of India 3, Sterling Publishers, पृ: ११८, आइएसबिएन 978-8120725065, अन्तिम पहुँच ३ मार्च २०१७।
8. Authorisation contained in General Order 363 of 1858 and General Order 733 of 1859.
9. "Calcutta Monthly Journal and General Register 1837", पृ: ६०।