१८५७ सिपाही विद्रोह

सिपाही विद्रोह ब्रिटिस राजमुकुटको तर्फबाट एक सार्वभौम शक्ति को रूप मा काम गर्ने इस्ट इन्डिया कम्पनीको शासन को विरुद्ध १८५७-५८ मा भारतमा एक प्रमुख विद्रोह थियो।^[१] विद्रोह १० मे १८५७ मा दिल्लीको ४० माइल (६४ किमी) उत्तरपूर्वमा रहेको मेरठको ग्यारिसन सहरमा कम्पनीको सेनाका सिपाहीहरूको विद्रोहको रूपमा सुरु भयो।^[२]

सिपाही विद्रोह
विद्रोहको केन्द्र
मिति १० मे १८५७ (1857-05-10) – १ नोभेम्बर १८५८ (1858-11-01) (१ वर्ष र ६ महिना) स्थान भारत परिणाम ब्रिटिस विजय
योद्धा
सिपाही मुगल साम्राज्य	संयुक्त अधिराज्य नेपाल अधिराज्य
मृत्यु र क्षति
६,००० ब्रिटिस मारिए, जसमा नागरिकहरू पनि थिए

त्यसपछि यो अन्य विद्रोह र नागरिक विद्रोहहरूमा मुख्यतया माथिल्लो गङ्गाको मैदान र मध्य भारतमा फैलियो, यद्यपि विद्रोहका घटनाहरू उत्तर र पूर्वमा पनि भएका थिए।^[२] विद्रोहले त्यस क्षेत्रमा ब्रिटिस शक्तिको लागि सैन्य खतरा खडा गर्‍यो, र २० जुन १८५८ मा ग्वालियरमा विद्रोहीको पराजयसँग मात्र निहित थियो। यस विद्रोहको नाम प्रतिस्पर्धा गरिएको छ, र यसलाई सिपाही विद्रोह, भारतीय विद्रोह, ठूलो विद्रोह, सन् १८५७ को विद्रोह, भारतीय विद्रोह, र स्वतन्त्रताको पहिलो युद्धको रूपमा विभिन्न रूपमा वर्णन गरिएको छ।^[३]

इस्ट इन्डिया कम्पनी

यद्यपि ब्रिटिस ईस्ट इण्डिया कम्पनीले १६१२ सम्म भारतमा उपस्थिति स्थापित गरेको थियो, र पहिले व्यापारिक उद्देश्यका लागि स्थापित कारखाना क्षेत्रहरू प्रशासित गरेको थियो, १७५७ मा प्लासीको युद्धमा यसको विजयले पूर्वी भारतमा आफ्नो दृढताको सुरुवात गर्‍यो।^[४] नेपाल र ब्रिटिस भारत बीचको सीमा विवाद, जुन सन् १८०१ पछि तीव्र भयो, १८१४-१६ को नेपाल अङ्ग्रेज युद्धको कारण बन्यो र पराजित गोर्खाहरूलाई ब्रिटिस प्रभावमा इस्ट इन्डिया कम्पनीले ल्यायोको थियो।^[५]

कारणहरू ‍‍‌‌

सामाजिक र धार्मिक कारणः सामाजिक हस्तक्षेपः

परिणामहरू

दुवै पक्षले नागरिकमाथि अत्याचार गरेका थिए।^[६] अवधमा मात्रै, केही अनुमानहरूले जनयुद्धको क्रममा १५०,००० भारतीयहरू मारिएका थिए, जसमध्ये १००,००० नागरिकहरू थिए। बेलायती सेनाहरूले दिल्ली, इलाहाबाद, कानपुर र लखनऊ कब्जा गरेपछि सामान्य नरसंहार भयको थियो।^[७]

पुरस्कारहरू

विद्रोहको समयमा बेलायती सशस्त्र बल र बेलायती भारतीय सेनाका सदस्यहरूलाई पदकहरू प्रदान गरिएको थियो। १८२ ले भिक्टोरिया क्रस प्राप्त गरेका थिए। २९०,००० भारतीय विद्रोह पदकहरू प्रदान गरियो। दिल्लीको घेराबन्दी र लखनऊको घेराबन्दी र राहतका लागि क्ल्याप्स प्रदान गरिएको थियो।^[८] ब्रिटिस भारतको सैन्य र नागरिक सजावट, इन्डियन अर्डर अफ मेरिट पहिलो पटक सन् १८३७ मा इस्ट इन्डिया कम्पनी द्वारा पेश गरिएको थियो।^[९]

यो पनि हेर्नुहोस्

• भारतीय सिपाही विद्रोहमा शाही नेपाली सेना